Ilang Gihigugma ang Pulong sa Diyos

ANG hinungdanong mga mensahe sagad hubaron ngadto sa daghang pinulongan aron masabtan sa daghang tawo. Ang Bibliya, nga mao ang Pulong sa Diyos, naundan ug hinungdanong mensahe. Bisag karaan na kaayo, ang enterong Bibliya “gisulat alang sa pagtudlo kanato” ug kini nagtaganag kahupayan ug paglaom sa umaabot.—Roma 15:4.

Busa makataronganon gayod nga ang Bibliya mabatonan diha sa daghang pinulongan tungod kay kini naundan sa labing hinungdanong mensahe nga nasulat sukad. Sa tibuok kasaysayan, gipaningkamotan sa pipila ka tawo nga mahubad ang Bibliya bisan pa sa grabeng sakit, pagdili sa gobyerno, o hulga nga sila patyon. Ngano? Tungod kay ilang gihigugma ang Pulong sa Diyos. Ang mosunod nga asoy naghisgot sa mubo bahin sa talagsaong kasaysayan sa paghubad sa Bibliya.

“Ang mga Tawong Ingles Mas Makasabot sa Balaod ni Kristo sa Iningles”

Sa dihang natawo si John Wycliffe sa mga tuig 1330, ang mga misa sa England gihimo sa pinulongang Latin. Apan ang pinulongan sa ordinaryong mga tawo maoy Iningles. Mao kanay ilang gigamit sa dihang sila makigsulti sa ilang mga silingan ug sa dihang sila mag-ampo sa Diyos.

Si Wycliffe, nga usa ka Katolikong pari, larino sa Latin. Apan siya naghunahuna nga sa pagtudlo sa Bibliya, dili maayong gamiton ang Latin, nga iyang giisip nga pinulongan sa mga tawo sa alta-sosyedad. Siya misulat: “Ang kahibalo sa balaod sa Diyos angayng itudlo gamit ang pinulongan nga daling masabtan, tungod kay kini pulong sa Diyos.” Busa, gihubad ni Wycliffe ug sa iyang mga kaubanan ang Bibliya ngadto sa Iningles. Kini gidangtan ug mga 20 ka tuig.

 Ang Katolikong Simbahan dili uyon nga hubaron ang Bibliya. Ang The Mysteries of the Vatican nagsaysay kon nganong supak niini ang simbahan: “Ang mga tawo nakasabot nga simple ra ang pagtulon-an ug kinabuhi sa unang mga Kristohanon kon itandi sa presenteng Katolisismo . . . Nayagyag ang dakong kalainan tali sa pagtulon-an sa Tagmugna sa Kristiyanidad ug sa iyang nagproklamar-sa-kaugalingon nga luyoluyong magmamando [ang papa].”

Si Papa Gregory XI nagpagawas ug lima ka proklamasyon nga nagsaway kang Wycliffe. Apan si Wycliffe wala mohunong. Siya mitubag: “Ang mga tawong Ingles mas makasabot sa balaod ni Kristo sa Iningles. Si Moises nakadungog sa balaod sa Diyos sa iyang kaugalingong pinulongan, mao man usab ang mga apostoles ni Kristo.” Sa mga tuig sa 1382, dili dugay una mamatay si Wycliffe, ang unang Iningles nga hubad sa tibuok Bibliya giluwatan sa grupo ni Wycliffe. Mga napulo ka tuig sa ulahi, ang usa sa iyang mga kauban nagluwat ug rebisado ug daling masabtan nga hubad.

Tungod kay wala pa maimbento ang mga imprentahanan niadtong panahona, ang matag manuskrito kinahanglang tukmang makopya nga kinamot—usa ka hago nga trabaho nga dangtag napulo ka bulan! Nabalaka pag-ayo ang simbahan sa posibilidad nga mapanagtag ang maong Bibliya sa daghang tawo nga tungod niana ang usa ka arsobispo naghulga nga palagpoton sa simbahan ang bisan kinsa nga mobasa niana. Kapin sa 40 ka tuig human mamatay si Wycliffe, gipakalot sa mga klero ang iyang lawas, gisunog ang mga bukog, ug gilabay ang abo sa suba sa Swift, isip pagsunod sa mando sa konseho sa papa. Bisan pa niana, ang mga tawo nga sinserong nangandoy sa kamatuoran nangita sa Bibliya nga gihubad ni Wycliffe. Si Propesor William M. Blackburn miingon: “Daghan kaayong kopya sa Bibliya ni Wyclif ang gihimo, gipanagtag, ug gipapanunod sa nagsunod nga mga henerasyon.”

Bibliya Alang sa Ordinaryong mga Tawo

Paglabay sa mga 200 ka tuig, ang Iningles nga gigamit ni Wycliffe dili na kaayo masabtan. Ang usa ka batan-ong magwawali nga si William Tyndale, nga nagpuyo duol sa Bristol, naguol pag-ayo tungod kay pipila lang ang makasabot sa Bibliya. Usa ka higayon niana, iyang nadunggan ang usa ka edukadong tawo nga miingon nga mas maayo pa kono nga walay balaod gikan sa Diyos kay sa walay balaod gikan sa papa. Gitubag kana ni Tyndale nga kon itugot sa Diyos, iyang paneguroon nga sa di madugay makabaton ug mas daghang kahibalo sa Bibliya ang ordinaryong mga tawo kay sa maong edukadong tawo.

Gihubad ni Wycliffe ang Latin Vulgate ug gikinamot pagkopya ang Kasulatan. Sa 1524, si Tyndale mibiya sa England ug miadto sa Germany. Didto, iyang gihubad ang Hebreohanon ug Gregong mga manuskrito ug gipaimprenta kana sa imprentahan sa Cologne. Sa wala madugay, nahibaloan kana sa mga kaaway ni Tyndale ug ilang gikombinsir ang Senado sa Cologne nga kompiskahon ang tanang kopya sa iyang hubad.

Si Tyndale miikyas ngadto sa siyudad sa Worms, Germany, ug mipadayon sa iyang  buluhaton. Sa wala madugay, ang Iningles nga mga kopya sa Gregong Kasulatan ni Tyndale sekretong gidala ngadto sa England. Sulod sa unom ka bulan, daghan kaayong kopya niini ang nabaligya mao nga dalidaling nagpatawag ug miting ang mga obispo ug ilang gimando nga sunogon ang maong mga Bibliya.

Aron dili mabasa sa mga tawo ang Bibliya ug mahunong ang gikaingong pagrebelde ni Tyndale, ang obispo sa London nagmando kang Sir Thomas More sa pagsulat ug mga pagpangdaot kang Tyndale. Si More wala makaangay ilabina sa paggamit ni Tyndale sa pulong “kongregasyon” inay “simbahan,” ug “ansiyano” imbes “pari.” Tungod niining mga pulonga, nakuwestiyon ang awtoridad sa papa ug ang kalainan tali sa klero ug sa layko. Si Thomas More nagsaway usab sa paghubad ni Tyndale sa Gregong pulong nga a·gaʹpe nga “gugma” inay “buhat sa kaluoy.” “Kini usab maoy usa ka ideya nga makadaot sa Simbahan,” nag-ingon ang librong If God Spare My Life, “tungod kay gipakawalay-bili niini ang mga buhat sa kaluoy nga lagmit makapakunhod sa mga donasyon, indulhensiya ug mga kabilin nga maoy gitudlo nga paagi aron mahilangit ang mga matinumanon.”

Si Thomas More nagpasiugda nga sunogon ang mga tawong giisip nga erehes, ug kanay hinungdan nga gipatay si Tyndale pinaagig pagtuok ug pagsunog diha sa estaka niadtong Oktubre 1536. Sa bahin ni Thomas More, siya gipunggotan ug ulo tungod kay siya nawad-ag pabor sa hari. Apan gihimo siyang santos sa Iglesya Romana Katolika niadtong 1935, ug pagkatuig 2000, si Papa John Paul II nagpasidungog kaniya ingong patron sa mga politiko.

Si Tyndale wala makadawat ug sama niana nga pasidungog. Apan sa wala pa siya mamatay, ang iyang mga hubad gitigom sa iyang higala nga si Miles Coverdale ug gihimo kana nga usa ka kompletong Bibliya—ang unang Iningles nga Bibliya nga gihubad direkta gikan sa orihinal nga mga pinulongan! Ang ordinaryong mga tawo makasabot na sa Pulong sa Diyos. Komosta man usab ang Bibliya diha sa ubang pinulongan gawas sa Iningles?

“Daw Imposible”

Bisag supak ang pamilya ug mga higala sa Britanikong misyonaryo nga si Robert Morrison, siya determinado nga mapatik ang Bibliya sa Ininsek busa siya milawig paingon sa Tsina sa 1807. Ang paghubad dili sayon. “Ang buluhaton daw imposible,” miingon si Charles Grant, nga usa ka direktor sa East India Company niadtong panahona.

Pag-abot ni Morrison didto, iyang nahibaloan nga silotag kamatayon ang mga Insek nga magtudlo sa ilang pinulongan ngadto sa mga langyaw. Aron maprotektahan ang iyang kaugalingon ug ang mga tawong nagtudlo kaniya, si Morrison nagpondo lang sa balay sulod sa pipila ka panahon. Ang usa ka report nag-ingon nga “human sa duha ka tuig nga pagtuon siya makasulti  nag Mandarin ug uban pang mga diyalekto ug makabasa ug makasulat” usab sa maong mga pinulongan. Sa kasamtangan, ang emperador nagpagawas ug mando nga ang pag-imprentag Kristohanong mga basahon maoy krimen nga silotag kamatayon. Bisan pa sa maong peligro, sa Nobyembre 25, 1819, nahubad ni Morrison ang enterong Bibliya sa Ininsek.

Pagka 1836, mga 2,000 ka kompletong Bibliya, 10,000 ka kopya sa Gregong Kasulatan, ug 31,000 ka bahin sa Kasulatan diha sa Ininsek ang naimprenta. Tungod sa iyang gugma sa Diyos, ang “daw imposible” nahimong posible.

Bibliya Gisulod sa Unlan

Duha ka semana human gikasal ang Amerikanong misyonaryo nga si Adoniram Judson kang Ann niadtong Pebrero 1812, sila mibiyaheg layo hangtod nga nakaabot sa Burma niadtong 1813 ug mipuyo didto. a Nagtuon dayon silag Burmese, nga usa sa kinalisdang pinulongan sa tibuok kalibotan. Human sa pipila ka tuig nga pagtuon, si Judson misulat: “Nagtuon mig pinulongan nga gigamit sa mga tawo sa pikas bahin sa kalibotan, kansang panghunahuna lahi sa amoa . . . Wala kamiy diksiyonaryo, ug wala usay maghuhubad nga makatudlo ug bisag usa lang ka pulong.”

Bisag lisod ang maong pinulongan, si Judson wala mohunong. Iyang nahuman ang Burmese nga hubad sa Kristohanon Gregong Kasulatan niadtong Hunyo 1823. Sa ulahi, miulbo ang gubat sa Burma. Tungod kay si Judson gikatahapan nga usa ka espiya, siya gipriso ug gihiktag tulo ka kadena nga gihigot diha sa taas nga poste aron dili siya makalihok. “Sa dihang gitugotan si Mr. Judson nga makig-estorya kang Mrs. Judson sa Iningles, ang usa sa una niyang gipangutana mao ang manuskrito nga hubad sa Bag-ong Tugon,” misulat si Francis Wayland niadtong 1853 diha sa basahon bahin sa kinabuhi ni Judson. Si Ann nabalaka nga ang mga manuskrito madaot sa umog ug agup-op kon ilubong kini diha sa ilalom sa balay, busa iya kining gisulod sa usa ka unlan ug gidala ngadto sa iyang bana sa prisohan. Bisan pa sa di maayong mga kahimtang, ang mga manuskrito wala ra madaot.

Human sa pipila ka bulan diha sa prisohan, si Judson gibuhian. Apan wala magdugay ang iyang kalipay. Sa ulahi nianang tuiga, si Ann nasakit ug grabeng trangkaso, ug sulod lang sa pipila ka semana siya namatay. Paglabay sa unom ka bulan, ang iyang anak nga si Maria nga wala pay dos anyos namatay usab sa sakit. Bisag naguol pag-ayo si Judson, iya gihapong gipadayon ang iyang buluhaton. Nahuman niyag hubad ang enterong Bibliya sa 1835.

Imo Bang Gihigugma ang Pulong sa Diyos?

Dili lamang ang maong mga maghuhubad ang nagpasundayag ug gugma sa Pulong sa Diyos. Sa karaang Israel, ang usa ka magsusulat sa Bibliya miawit ngadto sa Diyos nga Jehova: “Gihigugma ko gayod ang imong balaod! Kini ang akong gipalandong sa tibuok nga adlaw.” (Salmo 119:97) Ang Bibliya dili lamang usa ka maayong basahon. Kini naundan ug hinungdanong mensahe. Imo bang gihigugma ang Pulong sa Diyos pinaagi sa pagbasa niini matag adlaw? Kon ikaw nagabasa niini ug nagpadapat sa imong mga nakat-onan, makasalig ka nga ikaw ‘magmalipayon sa pagbuhat niana.’—Santiago 1:25.

[Footnote]

[Blurb sa panid 8]

“Ang mga tawong Ingles mas makasabot sa balaod ni Kristo sa Iningles.”—JOHN WYCLIFFE

[Mga hulagway sa panid 9]

Si William Tyndale ug usa ka panid sa gihubad niya nga Bibliya

[Credit Line]

Tyndale: From the book The Evolution of the English Bible

[Mga hulagway sa panid 10]

Si Robert Morrison ug ang iyang Ininsek nga hubad sa Bibliya

[Credit Lines]

Gitipigan sa Asian Division of the Library of Congress

Robert Morrison, engraved by W. Holl, from The National Portrait Gallery Volume IV, published c.1820 (litho), Chinnery, George (1774-1852) (after)/Private Collection/Ken Welsh/The Bridgeman Art Library International

[Mga hulagway sa panid 11]

Si Adoniram Judson ug ang iyang Burmese nga hubad sa Bibliya

[Credit Line]

Judson: Engraving by John C. Buttre/Dictionary of American Portraits/Dover

[Picture Credit Lines sa panid 8]

Wycliffe: From the book The History of Protestantism (Vol. I); Bible: Courtesy of the American Bible Society Library, New York