Nahibalo Ka Ba?

Nganong giilogan sa Romanong mga sundalo ang pang-ilalom nga besti ni Jesus?

Ang panggawas nga besti ni Jesus gibahin sa upat ka sundalo nga naglansang kaniya. “Apan,” sumala sa Juan 19:23, ang “pang-ilalom nga besti [ni Jesus] walay tinahian, kay hinabol man kini gikan sa taas hangtod sa ubos.” Busa, ang mga sundalo nakadesisyon sa pagripa sa pang-ilalom nga besti imbes nga tabason. Giunsa paghimo ang maong besti?

Ang pang-ilalom nga besti maoy walay bukton nga sinina nga hinimo sa lino o delana, ug kini kutob sa tuhod o sa buolbuol. Ang maong besti sagad himoon pinaagig pagsapaw sa duha ka kuwadrado o rektanggulo nga panapton, dayon tahion ang tulo ka kilid niini. Kini binlan ug mga buho para sa ulo ug mga kamot.

Ang mas mahalon nga matang niini nga besti halos parehas ra ang pagkagama apan ang nakalahi lang kay kini hinimo sa “usa ka taas nga panapton nga gipilo, gibuhoan para sa ulo” ug gitahi ang sidsid niini, nag-ingon ang librong Jesus and His World. Kini nga klase sa besti kinahanglang tahion sa masigkakilid.

Ang besti nga sama sa gisul-ob ni Jesus walay tinahian, ug sa Palestina lamang kini makita. Kini gihabol diha sa pinatindog nga hablanan nga dunay duha ka lindog. Ipatuyok sa maghahablon ang lansadera sa duha ka lindog, “busa mahimo kining samag patadyong,” nag-ingon ang usa ka reperensiya. Lagmit talagsaon kaayo ang maong besti mao nga giilogan kini sa mga sundalo.

Diha bay mga tigbuhig putyukan sa panahon sa mga Israelitas?

Sumala sa Hebreohanong Kasulatan, ang Diyos nagsaad sa mga Israelitas nga sila papuy-on sa “usa ka yuta nga nagaagay sa gatas ug dugos.” (Exodo 3:8) Sa dihang maghisgot ang Bibliya ug dugos, kasagaran kini nagtumong sa dugos sa ihalas nga mga putyukan. Ang Bibliya wala maghisgot bahin sa pagpamuhig putyukan sa karaang Israel. Apan, di pa dugay nadiskobrehan sa Bet She’an Valley sa Israel nga sa karaang panahon ang mga tawo didto “namuhig mga putyukan aron sa pagpamaligyag dugos.”

Sa Tel Rehov, ang mga arkeologo sa Hebrew University of Jerusalem’s Institute of Archaeology nakadiskobre sa dapit diin nahimutang ang mga balay sa putyukan nga gibanabanang gikan pa sa katuigan sa 900 ngadto sa sayong bahin sa katuigan sa 800 B.C.E.—panahon nga nagmando ang unang mga hari sa Israel. Mao kini ang unang higayon nga nadiskobrehan ang karaang mga balay sa putyukan sa Tungang Sidlakan. Gituohan nga sa maong dapit dihay mga usa ka gatos ka balay sa putyukan nga nahimutang sa pipila ka laray, ug ang matag laray tulo ka lut-od ang gitas-on.

Sumala sa report sa maong unibersidad, ang matag balay maoy “pormang silindro nga hinimo sa yutang kulonon . . . nga mga 80 sentimetros [30 ka pulgada] ang gitas-on ug 40 sentimetros [15 ka pulgada] ang diametro. . . . Ang hanas nga mga tigbuhig putyukan ug ang mga eksperto nga nakaduaw sa maong dapit nagbanabana nga mga tunga sa toneladang dugos ang makuha gikan niining mga balaya matag tuig.”

[Hulagway sa panid 22]

Ang gibuhiag putyukan sa Tel Rehov

[Credit Line]

Institute of Archaeology/Hebrew University © Tel Rehov Excavations