Nahibalo Ka Ba?

Unsa gyod kahay nahitabo sa arka sa pakigsaad?

Alang sa mga Israelitas, ang arka sa pakigsaad nagsimbolo sa presensiya sa Diyos. (Exodo 25:22) Kini maoy sagradong kaban nga hinimo sa kahoy ug gihal-opan ug bulawan. Mao kini ang gisudlan ni Moises sa duha ka papan nga bato sa Balaod. Sa dihang ang mga Israelitas nagpuyo sa kamingawan, ang arka sa pakigsaad gitipigan diha sa Labing Balaang lawak sa tolda nga tagboanan. (Exodo 26:33) Sa ngadto-ngadto, kini gibutang sa Labing Balaang lawak sa templo ni Solomon.—1 Hari 6:19.

Ang arka sa pakigsaad ulahing gihisgotan diha sa 2 Cronicas 35:3 sa dihang kini gibalik ni Haring Josias sa templo niadtong 642 B.C.E. Lagmit ang arka sa pakigsaad gitangtang sa hari nga nag-una kang Josias, ang apostatang si Manases, kinsa nagbutang ug diyosdiyos diha sa templo. O kaha kini gibalhin sa laing lugar sa dihang gipaayo ni Josias ang templo. (2 Cronicas 33:1, 2, 7; 34:1, 8-11) Wala na mahibaloi kon unsay nahitabo sa arka sa pakigsaad human niadto, tungod kay ang Bibliya wala maghisgot nga kini nahilakip sa mga butang nga gikuha sa templo sa dihang gilaglag sa mga Babilonyanhon ang Jerusalem niadtong 607 B.C.E.—2 Hari 25:13-17.

Ang Kasulatan wala maghisgot nga ang arka sa pakigsaad gibalik diha sa Labing Balaang lawak sa templo nga gitukod pag-usab ni Zorobabel; ug wala usay gihisgotan nga dihay gihimong laing arka sa pakigsaad.—Esdras 1:7-11.

Kinsa ang lainlaing tawo sa Bibliya nga ginganlan ug Santiago?

Sa Bibliya, adunay upat ka tawo nga ginganlag Santiago, ug lagmit kini makapalibog kanato. Ang usa kanila mao ang amahan sa apostol nga si Judas (dili Iskariote), apan ang Bibliya wala nay gihisgotang laing detalye bahin kaniya.—Lucas 6:16; Buhat 1:13.

Ang ikaduha nga Santiago mao ang anak nga lalaki ni Zebedeo. Siya mao ang igsoon ni Juan, ug silang duha maoy mga apostoles ni Jesus. (Mateo 10:2) Lagmit ang iyang inahan mao si Salome nga igsoon ni Maria nga inahan ni Jesus. (Itandi ang Mateo 27:55, 56 sa Marcos 15:40, 41 ug sa Juan 19:25.) Kon mao, si Santiago maoy igtagsa ni Jesus. Siya ug ang iyang igsoon maoy mga mangingisda nga kauban ni Pedro ug Andres.—Marcos 1:16-19; Lucas 5:7-10.

Ang ikatulo nga Santiago mao ang anak ni Alfeo. Siya usa usab sa mga apostoles ni Jesus. (Marcos 3:16-18) Siya gihisgotan sa Marcos 15:40 ingong “Santiago nga Gamay.” Lagmit siya gitawag nga “Gamay” tungod kay siya mas mubo o mas bata kang Santiago nga anak ni Zebedeo.

Ang ikaupat mao ang anak ni Jose ug Maria, nga igsoon ni Jesus sa inahan. (Marcos 6:3; Galacia 1:19) Panahon sa ministeryo ni Jesus, si Santiago dili pa usa sa iyang mga disipulo. (Mateo 12:46-50; Juan 7:5) Apan, sa wala pa ang Pentekostes 33 C.E., si Santiago nag-ampo uban sa iyang inahan, mga igsoong lalaki, ug mga apostoles sa itaas nga lawak sa usa ka balay sa Jerusalem. (Buhat 1:13, 14) Sa ulahi, si Santiago nahimong iladong membro sa kongregasyon sa Jerusalem ug siya misulat ug usa ka basahon sa Bibliya nga gitawag sa iyang ngalan.—Buhat 12:17; Santiago 1:1.