Pagpangisda Diha sa Dagat sa Galilea

UNSA ang kinabuhi sa usa ka mangingisda sa Dagat sa Galilea sa unang siglo? Ang tubag niini makatabang kanato sa pagsabot sa daghang asoy diha sa Ebanghelyo, sama nianang gihisgotan sa nag-unang artikulo.

Sa pagkatinuod, kini nga “dagat” maoy usa ka lanaw nga may sukod nga mga 21 kilometros por 12 kilometros. Dugay nang nakapahimulos ang mga mangingisda niini nga lanaw nga abunda kaayog isda. Ang Ganghaan sa Isda sa Jerusalem maoy baligyaanan sa isda. (Nehemias 3:3) Gikan sa Dagat sa Galilea ang kadaghanang isda nga gibaligya didto.

 Si apostol Pedro taga-Betsaida nga usa ka lungsod sa Dagat sa Galilea. Ang Betsaida lagmit nagkahulogan ug “Balay sa Mangingisda.” Ang lain pang lungsod niana nga lanaw mao ang Magadan, o Magdala, nga maoy giadtoan ni Jesus ug sa iyang mga disipulo human sa iyang paglakaw sa tubig. (Mateo 15:39) Sumala sa usa ka magsusulat, ang Gregong ngalan nianang lungsora mahimong hubaron ug “Lungsod nga Prosesohanag Isda.” Ilado kining lungsora nga prosesohanag isda diin ang madakpang isda ibulad, o kaha asinan, o gamson ug ang una niini ipondo sa mga tibod nga gitawag ug amphora. Kining mga produktoha ibaligya ngadto sa lainlaing lugar sa Israel o kaha sa uban pang dapit.

Ang pagpangisda, pagproseso, ug pagbaligyag isda maoy usa ka dakong negosyo sa Galilea sa panahon ni Jesus. Tingali maghunahuna kita nga tungod niana miasenso ang mga tawo sa maong lugar. Apan dili ingon niana ang kahimtang. Matod pa sa usa ka eskolar, ang pagpangisda dili usa ka “pribadong negosyo” diin ang mangingisda mokitag dako, nga maoy lagmit gituohan sa mga tawo karon nga nagbasa sa Bag-ong Tugon. Hinunoa, “kini maoy negosyo nga gikontrolar sa gobyerno, diin ang nakapahimulos mao ang mga adunahan.”

Si Herodes Antipas maoy gitudlo sa Roma ingong hari sa distrito sa Galilea. Busa siya ang nagkontrolar sa mga karsada, kabaybayonan, ug kahinguhaan niining lugara sama sa minahan, kalasangan, agrikultura, ug pangisdaan. Kini maoy tinubdan sa dagkong mga buhis alang kang Herodes. Walay detalyadong impormasyon kon unsay mga balaod sa buluhisan sa Galilea sa unang siglo, apan mopatim-aw nga kini halos susama ra sa mga balaod sa Gregong mga magmamando o sa mga balaod sa mga Romano diha sa sidlakang mga probinsiya niini. Ang kinitaan sa mga negosyo ug sa mga produkto sa maong dapit halos naadto tanan sa impluwensiyadong mga tawo inay sa ordinaryong mga tawo nga maoy naghago pag-ayo.

Bug-at Kaayo nga Buluhisan

Sa adlaw ni Jesus, ang kinamaayohang mga yuta sa Galilea gipanag-iya ni Herodes Antipas, ug kini iyang gibahinbahin ug gigasa ngadto sa iyang dagkog-ranggo nga mga opisyales ug sa iyang mga pinaboran. Ang ginsakpan ni Herodes maoy nag-abaga sa dagkong galastohan sa iyang maluhong pagkinabuhi, dagkong mga proyekto sa pagpanukod, gastoso kaayong administrasyon, ug sa mga gasa nga iyang gihatag sa iyang mga higala ug sa ubang mga siyudad. Ang buhis nga giabaga sa ordinaryong mga tawo bug-at kaayo.

Si Herodes maoy nagkontrolar sa tanang kalihokan diha sa lanaw. Busa ang pagpangisda maoy bahin sa dakong negosyo nga gikontrolar sa hari o sa mga tawo nga gihatagag awtorisasyon sa hari. Diha sa mga dapit nga direktang gikontrolar sa hari, ang pangulong mga maniningil ug buhis—adunahang mga tawo nga maoy nakapalit sa katungod nga mangolektag  buhis—maoy awtorisado nga makigkontrata sa mga mangingisda. Sumala sa ubang komentarista, sanglit si Mateo maoy maniningil ug buhis sa Capernaum—ang sentro sa pagpangisda sa Dagat sa Galilea—siya lagmit nanarbaho ubos sa usa ka pangulong maniningil ug buhis ingong tig-awtorisar sa pagpangisda sa maong lugar. a

Gipakita sa mga ebidensiya nga niadtong una ug ikaduhang siglo B.C.E., ang mga buluhisan sa Palestina sagad nga bayran pinaagig mga “produkto,” imbes kuwarta. Busa, ang ubang mga mangingisda mohatag ug mga 25 ngadto sa 40 porsiyento sa ilang kuha aron sila makapadayon sa pagpangisda. Ang karaang mga dokumento nagpakita nga diha sa pipila ka dapit nga sakop sa Roma, ang pagpangisda gikontrolar sa gobyerno pinaagig mga inspektor. Sa Pisidia, adunay mga polis nga magbantay aron maseguro nga dili makapangisda ang mga tawo nga dili awtorisado. Paneguroon usab nila nga ang mga mangingisda magbaligya sa ilang mga kuha ngadto lamang sa awtorisadong mga ahente, o mga wholesaler, kinsa kontrolado sa gobyerno ug nagbayad usab ug buluhisan.

Sumala sa usa ka tig-analisar, tungod sa mga buluhisan ug sa pagkontrolar sa gobyerno, “ang hari o ang magmamando sa usa ka teritoryo dako kaayog kita, samtang ang mga mangingisda gamay kaayog kita.” Ang mga mamumuo sa laing mga negosyo gamay usab kaayog kita tungod sa dili makataronganon nga mga buluhisan. Busa negatibo kaayo ang mga tawo kon bahin sa pagbayad ug buhis. Gawas pa niana, atong mabasa diha sa Ebanghelyo nga nasuko ang mga tawo sa pagkadili-matinud-anon ug kahakog sa mga maniningil ug buhis, nga nahimong adunahan tungod sa ilang pagpugos sa mga tawo sa pagbayad ug dagkong buhis.—Lucas 3:13; 19:2, 8.

Mga Mangingisda nga Gihisgotan sa Ebanghelyo

Ang mga Ebanghelyo nagpadayag nga si Simon Pedro adunay mga kasosyo sa pagpangisda. Kadtong mitabang kang Pedro sa pagbitad sa pukot, sa dihang sila milagrosong nakakuhag daghang isda, mao ang iyang “mga kauban nga didto sa laing sakayan.” (Lucas 5:3-7) Ang mga eskolar nagsaysay nga ang mga “mangingisda mahimong magpormag ‘mga kooperatiba’ . . . aron makakuhag awtorisasyon sa pagpangisda.” Lagmit nga mao kini ang gihimo sa mga anak ni Zebedeo, Pedro, Andres, ug sa ilang mga kauban.

Ang Kasulatan wala maghisgot kon gipanag-iya ba sa mga mangingisda sa Galilea ang mga sakayan ug mga himan sa panagat nga ilang gigamit. Ang pipila nagtuo nga ang maong mga mangingisda maoy nanag-iya niana. Gani, ang Bibliya nag-ingon nga si Jesus misakay sa sakayan nga “iya ni Simon.” (Lucas 5:3) Apan sumala sa usa ka basahon, “posible nga ang mga sakayan gipanag-iya sa pangulong mga maniningil ug buhis ug kini ilang gipagamit sa kooperatiba.” Tinuod man kana o dili, basta ang Kasulatan nag-ingon nga si Santiago ug Juan nagpuna sa ilang mga pukot. Lagmit usab nga ang mga mangingisda kinahanglang makigtransaksiyon aron ibaligya ang ilang kuha, ug kon gikinahanglan, sila magsuhol ug laing mga tawo.

Busa dili gayod lalim nga mahimong mangingisda sa Galilea sa unang siglo. Ang ilang pagpangisda maoy bahin sa komplikadong sistema sa negosyo. Ang pagkahibalo niini makatabang kanato nga masabtan ang kahulogan sa mga asoy sa Ebanghelyo ug sa mga asoy ni Jesus bahin sa pagpangisda ug sa mga mangingisda. Dugang pa, kini makatabang kanato nga mas masabtan ang pagtuo ni Pedro, Andres, Santiago, ug Juan. Ang pagpangisda maoy ilang panginabuhi. Bisan unsa pay ilang kahimtang sa kinabuhi sa dihang sila gitawag ni Jesus, ila dayong gibiyaan ang ilang trabaho—ang tinubdan sa ilang kinitaan—aron mahimong “mangingisda ug mga tawo.”—Mateo 4:19.

[Footnote]

[Mapa sa panid 25]

(Alang sa aktuwal nga porma, tan-awa ang publikasyon)

Lanaw sa Hula

Betsaida

Capernaum

Magadan

Dagat sa Galilea

Jerusalem

Patayng Dagat

[Credit Line]

Todd Bolen/Bible Places.com

[Picture Credit Line sa panid 26]

Todd Bolen/Bible Places.com