Mga Apologist—Manlalaban sa Kristohanong Pagtuo o Nahimong mga Pilosopo?

ANG mga Kristohanon sa ikaduhang siglo C.E. gipasanginlan nga nakigsekso sa isigkamembro sa pamilya, mopatayg mga bata, ug mokaog tawo. Tungod niini sila gilutos, busa ang mga magsusulat nga nangangkong Kristohanon mibati nga kinahanglan nilang depensahan ang ilang pagtuo. Kini nga mga magsusulat, nga sa ulahi gitawag ug mga apologist, o manlalaban sa ilang pagtuo, determinadong pamatud-an nga dili daotan ang ilang relihiyon aron maangkon ang pabor sa imperyo sa Roma ug sa mga tawo. Peligroso ang ilang himoon tungod kay sagad maangkon lang ang maong pabor kon masunod ang gusto sa imperyo ug sa mga tawo. Peligro usab nga mosamot ang paglutos o kaha makompromiso nila ang ilang Kristohanong pagtuo. Giunsa man pagdepensa sa mga apologist ang ilang pagtuo? Unsang mga pangatarongan ang ilang gigamit? Ug unsay resulta sa ilang mga paningkamot?

Ang mga Apologist ug ang Imperyo sa Roma

Ang mga apologist maoy edukadong mga tawo nga nagkinabuhi niadtong ikaduhang siglo ug unang bahin sa ikatulong siglo. Ang labing ilado kanila mao si Justin Martyr, Clement sa Alexandria, ug si Tertullian. a Sila nagsulat ug mga basahon alang sa mga pagano ug sa opisyales sa Roma aron ipatin-aw ang Kristohanong pagtuo, ug kini nga mga sinulat sagad nga naghisgot sa Bibliya. Labaw sa tanan, sila lig-ong mibarog batok sa mga maglulutos, gipanghimakak ang mga sumbong, ug gipamatud-ang matarong ang mga Kristohanon.

Ang usa sa gipaningkamotan sa mga apologist mao ang pagkombinsir sa mga awtoridad nga ang mga Kristohanon dili kaaway sa emperador o sa imperyo. Maoy hinungdan nga si Tertullian miingon nga ang emperador “tinudlo sa atong Diyos,” ug si Athenagoras miingon usab nga ang posisyon sa emperador angayng ipasa ngadto lang sa membro sa iyang pamilya. Kana nagpakita nga sila nag-apil-apil na sa politika. Ilang gilapas ang giingon ni Jesus: “Ang  akong gingharian dili bahin niining kalibotana.”—Juan 18:36.

Ang mga apologist miingon usab nga ang Roma ug ang Kristohanong relihiyon angayng mag-alyansa. Sumala kang Melito, kining duha magkatinabangay alang sa kaayohan sa tibuok imperyo. Ang magsusulat sa The Epistle to Diognetus nag-ingon nga hinungdanon ang papel sa mga Kristohanon kay sila maoy ‘naghiusa sa kalibotan.’ Ug si Tertullian misulat nga ang mga Kristohanon nag-ampo nga mouswag ang imperyo ug nga unta dili pa moabot ang kataposan sa sistema sa mga butang. Tungod niini, daw dili na kaayo importante ang pag-abot sa Gingharian sa Diyos.—Mateo 6:9, 10.

Ang “Kristiyanidad” Nahimong Pilosopiya

Ang pilosopong si Celsus mabiaybiayong naghubit sa mga Kristohanon ingong “mga mamumuo, sapatero, mag-uuma, ignorante ug talamayon kaayo.” Dili kini madawat sa mga apologist. Buot nilang maangkon ang pabor sa mga tawo pinaagi sa paggamit ug bag-ong taktika. Ang kalibotanong kaalam, nga kaniadto gisalikway nila, gigamit na nila sa pagdepensa sa ilang pagtuo. Pananglitan, si Clement sa Alexandria nag-isip sa pilosopiya ingong “tinuod nga teolohiya.” Si Justin miingon nga supak siya sa paganong pilosopiya, apan siya ang unang naggamit sa pilosopikanhong mga termino ug ideya sa pagpahayag sa “Kristohanong” pagtulon-an, ug para niya kini “mapuslanon ug dili makadaot.”

Busa, imbes isalikway ang pilosopiya, ila kining gigamit sa pagpahayag sa Kristohanong mga pagtulon-an ug gipresentar kini nga mas labaw pa kay sa pilosopiya sa mga pagano. Si Justin misulat: “Ang pipila namo ka pagtulon-an parehas sa gitudlo sa inyong tinahod nga mga magbabalak ug mga pilosopo, apan sa ubang bahin, ang amoa mas matulon-anon ug sagrado.” Tungod kay gisagolag pilosopiya, ang pagtulon-an sa mga apologist daw establisado na. Sila nangatarongan nga ang Kristohanong mga basahon mas karaan pa kay sa iya sa mga Grego ug nga ang mga propeta sa Bibliya nagkinabuhi nga mas una kay sa mga pilosopo sa Gresya. Miingon pa gani ang ubang apologist nga ang ideya sa mga pilosopo naggikan sa mga propeta ug nga si Plato tinun-an kono ni Moises!

Natuis nga Kristiyanidad

Ang bag-ong taktika sa mga apologist miresulta sa panagsagol sa Kristiyanidad ug paganong pilosopiya. Ang mga diyos sa Gresya gipakasama sa mga karakter sa Bibliya. Si Jesus gipakasama kang Perseus; ug ang pagsamkon ni Maria gipakasama sa pagmabdos sa inahan ni Perseus nga si Danaë, nga usa sab kono ka birhen.

 Ang pipila ka pagtulon-an giusab. Pananglitan, sa Bibliya si Jesus gitawag ingong “ang Logos,” nga nagkahulogang “ang Pulong” o Tigpamaba sa Diyos. (Juan 1:1-3, 14-18; Pinadayag 19:11-13) Kini nga pagtulon-an gituis ni Justin. Sama sa mga pilosopo, iyang gigamit ang duha ka posibleng kahulogan sa Gregong pulong nga logos: “pulong” ug “intelihensiya.” Siya miingon nga ang mga Kristohanon midawat sa pulong nga mao si Kristo. Sanglit ang laing kahulogan sa logos maoy intelihensiya, ug kini anaa sa tanang tawo apil na sa mga pagano, siya mihinapos nga kadtong nakabaton ug intelihensiya maoy mga Kristohanon, bisan kadtong nangangkon o gituohang mga ateyista, sama ni Socrates ug uban pa.

Dugang pa, tungod kay gisagol sa mga apologist, lakip na si Tertullian, ang pagtulon-an bahin kang Jesus ug ang Gregong pilosopiya bahin sa logos, nga gilangkit sa Gregong mga pilosopo sa persona sa Diyos, namugna sa ngadto-ngadto ang doktrinang Trinidad. b

Ang Hebreohanong pulong sa “kalag” makita ug kapin sa 850 ka beses diha sa Bibliya, ug ang Gregong pulong niini makita kapin sa 100 ka beses. Kini nagtumong sa buhing mga tawo o mananap, ug kini mamatay. (1 Corinto 15:45; Santiago 5:20; Pinadayag 16:3) Apan kini nga pagtulon-an sa Bibliya gituis sa mga apologist kay ilang gisagop ang pilosopiya ni Plato nga ang kalag mobulag sa lawas, dili makita, ug dili mamatay. Si Minucius Felix miingon pa gani nga ang pagtulon-an bahin sa pagkabanhaw naggikan sa pagtulon-an ni Pythagoras nga inigkamatay sa tawo, ang iyang kalag mobalhin sa laing lawas. Ang Gregong pilosopiya nag-anod kanila palayo gikan sa mga pagtulon-an sa Bibliya!

Sayop nga Desisyon

Nakita sa ubang apologist nga ang mga pilosopiya makadaot sa Kristohanong pagtuo. Apan bisan pag gisaway nila ang mga pilosopo, nagustohan nila ang pilosopikanhong paagi sa pagpahayag ug mga ideya. Pananglitan, gisaway ni Tatian ang mga pilosopo kay wala silay maayong nahimo. Ugaling lang, gitawag usab niya ang Kristiyanidad ingong “among pilosopiya” ug siya daghag pilosopikanhong mga ideya. Gisaway ni Tertullian ang impluwensiya sa paganong pilosopiya diha sa Kristohanong pagtulon-an. Apan siya miingon nga buot niyang sundogon “si Justin, nga usa ka pilosopo ug martir; si Miltiades, nga pilosopong dapig sa simbahan,” ug uban pa. Si Athenagoras nagtawag sa iyang kaugalingon nga “Kristohanong pilosopo sa Atenas.” Ug gikaingon nga si Clement nagtuo nga “ang pilosopiya mahimong gamiton sa mga Kristohanon sa maalamong paagi sa pagbatog kahibalo ug sa pagdepensa sa pagtuo.”

Kon unsa man ugaling ang nalampos sa mga apologist sa pagdepensa sa ilang pagtuo, sila nasayop gayod sa ilang paagi sa pagdepensa. Ngano man? Si apostol Pablo nagpahinumdom sa mga Kristohanon nga ang epektibo kaayong espirituwal nga hinagiban mao ang “pulong sa Diyos,” nga “buhi ug gamhanan.” Si Pablo miingon nga pinaagi niini, “among gipukan  ang mga pangatarongan ug ang tanang hataas nga butang nga gibangon batok sa kahibalo sa Diyos.”—Hebreohanon 4:12; 2 Corinto 10:4, 5; Efeso 6:17.

Sa gabii una mamatay si Jesus, iyang giingnan ang iyang mga tinun-an: “Magmaisogon! Gidaog ko na ang kalibotan.” (Juan 16:33) Ang mga pagsulay ug kalisdanan nga iyang naagoman sa kalibotan wala makabungkag sa iyang pagtuo ug pagkamaunongon ngadto sa iyang Amahan. Sa susama, si Juan, ang kinaulahiang apostol nga namatay, misulat nga ilang nadaog ang kalibotan pinaagi sa ilang pagtuo. (1 Juan 5:4) Bisag ang tinguha sa mga apologist mao ang pagdepensa sa Kristohanong pagtuo, sayop ang ilang desisyon nga sagopon ang mga ideya ug pamaagi sa kalibotanong pilosopiya. Sila nagpahaylo sa maong mga pilosopiya ug sa ingon, sila ug ang ilang pagtuo gidaog sa kalibotan. Inay mahimong mga manlalaban sa matuod nga Kristohanong pagtuo, lagmit wala nila mamatikdi nga sila nalit-agan na ni Satanas, kinsa “kanunayng naghimo sa iyang kaugalingon nga usa ka manulonda sa kahayag.”—2 Corinto 11:14.

Mao usab kana ang gibuhat sa kadaghanang lider ug teologo sa mga simbahan karon. Imbes depensahan ang matuod nga Kristiyanidad pinaagi sa paggamit sa Pulong sa Diyos, sagad nilang gipakamenos ang Bibliya ug gisagop ang kalibotanong pilosopiya aron maangkon ang pabor sa mga tawo ug sa gobyerno. Imbes magpasidaan bahin sa kapeligrohan sa pagsunod sa mga ideya sa kalibotan nga supak sa Bibliya, ilang ‘gigitik ang mga dalunggan’ sa ilang mamiminaw aron makaagnig mga membro. (2 Timoteo 4:3) Ikasubo, sama sa mga apologist kaniadto, sila nagbalewala sa pasidaan ni apostol Pablo: “Pagbantay kamo: basin adunay modagit kaninyo pinaagi sa pilosopiya ug walay-pulos nga panglimbong sumala sa tradisyon sa mga tawo, sumala sa paninugdang mga butang sa kalibotan ug dili sumala kang Kristo.” Ug kita gipahinumdoman nga “ang ilang kataposan maoy sumala unya sa ilang mga buhat.”—Colosas 2:8; 2 Corinto 11:15.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 31]

“Among gipukan ang mga pangatarongan ug ang tanang hataas nga butang nga gibangon batok sa kahibalo sa Diyos.”—2 CORINTO 10:5

[Hulagway sa panid 28]

Sumala kang Justin, ang pagsundog sa Gregong pilosopiya “mapuslanon ug dili makadaot”

[Hulagway sa panid 29]

Si Clement nag-isip sa pilosopiya ingong “tinuod nga teolohiya”

[Hulagway sa panid 29]

Ang pagsagop ni Tertullian sa pilosopiya maoy usa sa hinungdan nga mitungha ang doktrina sa Trinidad

[Hulagway sa panid 29]

Gitawag ni Tatian ang Kristiyanidad ingong “among pilosopiya”

[Hulagway sa panid 30]

Ang mga lider ug mga teologo sa simbahan karon nagsundog sa gibuhat sa mga apologist

[Hulagway sa panid 31]

Si apostol Pablo nagpasidaan batok sa mga pilosopiya ug sayop nga mga pagtulon-an sa tawo

[Picture Credit Lines sa panid 29]

Clement: Historical Pictures Service; Tertullian: © Bibliothèque nationale de France