Unsay Nausab sa Panglantaw sa mga Tawo Bahin sa Sala?

“ANG ideya nga kita nakapanunod ug sala gikan sa atong unang ginikanan wala na dawata sa mga tawo karon. Ingon usab niana ang panghunahuna bahin sa sala mismo. . . . Ang mga tawo sama ni Adolf Hitler ug Josef Stalin tingali nakasala, apan kita wala.”—The Wall Street Journal.

Kining mga pulonga nagpakita nga natuis na karon ang panglantaw bahin sa sala. Ngano man? Unsay nausab? Unsa nga ideya bahin sa sala ang wala na dawata sa mga tawo?

Kini nga ideya adunay duha ka bahin—ang napanunod nga sala ug ang personal nga sala. Ang una nabatonan na nato, gusto man nato kini o dili, samtang ang ikaduha maoy atong ginabuhat. Atong hisgotan ang matag usa niini.

Tinuod ba nga Kita Nakapanunod ug Sala?

Ang Bibliya nag-ingon nga ang sala sa atong unang ginikanan napasa ngadto sa tanang tawo. Busa kitang tanan natawo nga dili hingpit. “Ang tanang pagkadili-matarong maoy sala,” nag-ingon ang Bibliya.—1 Juan 5:17.

Apan daghan ang dili makadawat nga ang tanang tawo gipanganak nga makasasala tungod sa sala nga gihimo dugay na kanhi nga niana kita walay labot. Ang maong ideya, matod pa ni Edward Oakes nga usa ka propesor sa teolohiya, ‘nakapakurat sa ubang tawo, wala tuohi, o kaha basta gidawat na lang apan walay epekto sa ilang kinabuhi.’

Usa ka hinungdan kon nganong dili madawat sa mga tawo ang ideya bahin sa napanunod nga sala mao ang pagtulon-an sa mga relihiyon bahin niini. Pananglitan, diha sa Konsilyo sa Trent (1545-1563), ang simbahan nagkondenar niadtong dili motuo nga ang bag-ong natawo nga bata kinahanglang bunyagan aron maluwas gikan sa sala. Kon ang bata mamatay nga wala mabunyagi, matod pa sa mga teologo, siya dili gayod mahilangit. Si Calvin nagtudlo pa gani nga ang mga bata ‘hinukman na bisan diha pa sa tagoangkan sa ilang inahan.’ Ang ilang kahimtang, matod pa niya, ‘gidumtan ug gikasilagan sa Diyos.’

Normal lang nga ang mga tawo mobati nga ang mga bata inosente ug dili gayod angayng mag-antos tungod sa napanunod nga sala. Busa atong masabtan nga tungod sa maong pagtulon-an sa simbahan, may mga tawo nga dili motuo nga kita nakapanunod ug sala. Gani, may mga lider sa simbahan nga dili makaako sa pag-ingon nga maimpiyerno ang mga batang wala mabunyagi. Hangtod karon dili nila masaysay kon unsay dangatan sa maong mga bata. Ang mga Katoliko nagtudlo sulod sa  daghang katuigan nga ang kalag sa mga batang wala mabunyagi moadto sa dapit nga gitawag ug Limbo, apan kini wala mahimong opisyal nga doktrina sa simbahan. a

Ang laing hinungdan kon nganong nagakawala ang pagtuo bahin sa napanunod nga sala mao ang pagkuwestiyon sa mga pilosopo, siyentipiko, ug mga teologo sa ika-19 nga siglo bahin sa pagkatinuod sa mga asoy sa Bibliya. Tungod sa teoriya ni Darwin bahin sa ebolusyon, daghang tawo ang nagtuo nga tinumotumo lang ang asoy bahin kang Adan ug Eva. Ingong resulta, daghan karon ang nagtuo nga ang Bibliya dili Pulong sa Diyos kondili bunga lang sa hunahuna sa mga magsusulat niini.

Nan, sa unsang paagi nakaapektar kini sa panglantaw sa mga tawo bahin sa napanunod nga sala? Kon ang mga tawo dili motuo kang Adan ug Eva, siyempre dili usab sila motuo nga kita nakapanunod ug sala. Bisan alang niadtong motuo nga kita makasasala, ang asoy bahin sa napanunod nga sala maoy usa lang kono ka estorya nga nagpatin-aw kon nganong dili-hingpit ang tawo.

Busa, kon dili tinuod nga dunay napanunod nga sala, komosta ang ideya bahin sa personal nga sala?

Sala ba Gayod Kini?

Sa dihang pangutan-on kon unsay ilang giisip nga personal nga sala, daghan ang maghunahuna sa Napulo ka Sugo—mga pagdili batok sa pagpatay, pagluib sa kapikas, kaulag, pakigsekso una pa maminyo, pagpangawat, ug uban pa. Ang mga relihiyon nagtudlo nga kadtong mamatay nga wala makahinulsol sa maong mga sala paantoson sa impiyerno hangtod sa hangtod. b

Aron dili maimpiyerno, ang Simbahang Katoliko nagtudlo nga ang maong mga sala kinahanglang ikompisal sa pari, kinsa aduna konoy katungod sa pagpasaylo. Apan, alang sa kadaghanang Katoliko, ang pagpangompisal, kapasayloan, ug penitensiya kinaraan na. Pananglitan, ang di pa dugayng surbi nagpakita nga kapin sa 60 porsiyento sa mga Katoliko sa Italya dili na mangompisal.

Dayag nga ang panglantaw bahin sa personal nga sala ug sa mga sangpotanan niini—sumala sa gitudlo sa mga relihiyon—wala makapugong sa mga tawo sa pagpakasala. Daghan ang wala  na magtuo nga sayop kining mga butanga. Pananglitan, ang uban maghunahuna nga kon ang duha ka tawo magkasabot nga magsekso ug walay laing tawo nga masakitan, unsa may daotan niana?

Ang usa ka posibleng hinungdan niana nga panghunahuna mao nga ang maong mga tawo dili gayod kombinsido sa kon unsay gitudlo kanila bahin sa sala. Gani, daghan ang dili makadawat nga ang usa ka mahigugmaong Diyos magsakit sa mga makasasala didto sa impiyerno hangtod sa hangtod. Ug lagmit nga ang maong pagduhaduha maoy hinungdan kon nganong ang “sala” wala na isipa nga seryoso. Apan may lain pang mga hinungdan kon nganong nausab ang panglantaw bahin sa sala.

Pagsalikway sa Naandang Sukdanan sa Moral

Ang mga hitabo sa milabayng mga siglo miresulta sa dagkong kausaban sa katilingban ug sa mentalidad sa mga tawo. Tungod sa duha ka dagkong gubat sa kalibotan, sa daghang ginagmayng gubat, ug sa mga pagpuo sa rasa, daghan ang nagduhaduha kon mapuslanon pa ba ang naandang sukdanan sa moral. ‘Sa atong modernong panahon, praktikal pa ba nga mosunod kita sa karaang mga sukdanan?’ sila mangutana. Daghan ang moingon nga kana dili na praktikal. Sila nagtuo nga kinahanglang isalikway na ang pipila ka karaang sukdanan sa moral ug mga patuotuo, ug edukahon ang mga tawo aron makab-ot ang dakong kauswagan.

Tungod niini nga panghunahuna, ang mga tawo mas napahilayo sa Diyos. Sa daghang dapit sa Uropa, gamay na lang kaayo ang manimba. Nagkadaghan ang mga tawong walay tinuohan, ug daghan usab walay lipodlipod nga nagsaway sa mga doktrina sa simbahan, nga ilang giisip nga kinaraan na. Sumala pa nila, kon tinuod nga walay Diyos ug ang tawo mitungha tungod sa ebolusyon, nagkinahanglan pa ba kitag sukdanan sa moral?

Tungod sa pagkahugno sa moral sa mga nasod sa Kasadpan sa ika-20 nga siglo ug sa uban pang hinungdan, nausab ang panglantaw sa mga tawo bahin sa sekso. Ang pagprotesta sa mga estudyante, mga kalihokan nga sukwahi na kaayo sa naandang kultura, ug ang giduso sa mga doktor nga mga kontraseptibo nakaamot sa pagsalikway sa karaang sukdanan sa moral. Dayon, ang mga prinsipyo sa Bibliya gisalikway usab. Ang bag-ong henerasyon misagop ug  bag-ong moralidad ug bag-ong tinamdan bahin sa sala. Sukad niadto, matod pa sa usa ka magsusulat, “ang bugtong balaod mao ang balaod sa gugma”—nga nadayag sa pagkaylap sa gidili nga pagpakigsekso.

Mga Wali nga Nindot Paminawon

Bahin sa kahimtang didto sa Amerika, ang magasing Newsweek mikomento nga daghang magwawali ang mohatag ug mga sermon nga gusto sa mga tawo aron ang ilang mga membro dili mobalhin sa laing relihiyon. Sila nahadlok nga kon estrikto ra sila kaayo, mawad-an silag membro. Ang mga tawo dili gustong makadungog nga angay nilang ugmaron ang pagpaubos, pagdisiplina sa kaugalingon, ug pagkamatarong o nga sila maminaw sa diktar sa ilang konsensiya ug maghinulsol sa ilang mga sala. Busa, daghang relihiyon ang misagop sa gitawag sa mantalaang Chicago Sun-Times nga “makapahupay, mapuslanon, ‘nagbayaw sa kaugalingon’ nga Kristohanong mensahe, nga nagbalewala sa ebanghelyo.”

Tungod niini, ang pagtulon-an sa mga relihiyon karon nasentro na sa tawo ug sa pagpalambo sa iyang pagsalig sa kaugalingon, imbes sa Diyos ug sa Iyang mga sugo. Tuyo nila nga patumanan ang ilang mga membro. Busa kining mga relihiyona wala nay doktrina. ‘Unsa ang gipuli sa moral nga mga sukdanan sa mga Kristohanon?’ misukna ang The Wall Street Journal. Ang bugtong moral nga sukdanan mao “ang pagkamaluluy-on, nga mao ang pagbuhat ug maayo ngadto sa uban.”

Busa mitungha ang panglantaw nga maayo ang usa ka relihiyon basta komportable ka niana. Kadtong mosagop sa maong panglantaw, matod pa sa The Wall Street Journal, “moanib sa bisan unsang relihiyon, basta kini walay daghang sugo—mohupay apan dili mohukom.” Sa baylo, ang mga simbahan andam nga modawat sa mga tawo “bisan kinsa pa sila,” nga dili mag-obligar kanila sa pagsunod sa moral nga mga sukdanan.

Kini nga kahimtang magpahinumdom sa mga magbabasa sa Bibliya bahin sa tagna nga gisulat ni apostol Pablo sa unang siglo C.E. Siya miingon: “Aduna unyay yugto sa panahon nga sila dili makaantos sa makapahimsog nga pagtulon-an, hinunoa, sumala sa ilang kaugalingong mga tinguha, sila magtigom ug mga magtutudlo alang sa ilang kaugalingon aron gitikon ang ilang mga dalunggan; ug ilang ilingiw ang ilang mga dalunggan gikan sa kamatuoran.”—2 Timoteo 4:3, 4.

Sa dihang ang mga lider sa relihiyon magbalewala o magsalikway sa sala ug ‘maggitik’ sa dalunggan sa ilang mga membro pinaagi sa pagsulti kon unsay gusto nilang madunggan inay sa kon unsay giingon sa Bibliya, ilang gipameligro ang espirituwalidad sa mga tawo. Ang maong mensahe bakak ug makadaot. Kana maoy kasukwahi sa pangunang mga pagtulon-an sa Kristiyanidad. Ang sala ug ang pagpasaylo maoy hinungdanong bahin sa maayong balita nga gitudlo ni Jesus ug sa iyang mga apostoles. Aron imong masabtan kini, ikaw gidasig sa pagbasa sa sunod nga artikulo.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 7]

Ang gipanindot nga mga wali sa simbahan dili maayog bunga

[Kahon sa panid 6]

Sala? “Lahi na ang Atong Panglantaw Niana”

▪ “Ang usa sa kinadak-ang problema sa mga relihiyon karon mao nga kita wala na maghunahuna nga kita ‘makasasala’ ug nagkinahanglag pagpasaylo. Tingali giisip kaniadto nga seryosong butang ang sala, apan karon lahi na ang atong panglantaw niana. Busa, bisan tuod ang mga relihiyon dunay mga paagi sa pagpasaylo sa sala, kadaghanang Amerikano dili motuo ug sala o kaha wala mag-isip niana nga seryoso.”—John A. Studebaker, Jr., magsusulat bahin sa relihiyon.

▪ “Ang mga tawo moingon: ‘Taas kog sukdanan sa moralidad alang sa akong kaugalingon ug sa uban, apan masipyat gyod ta kay tawo ra man, busa maningkamot na lang ko nga mohimog maayo kutob sa akong maarangan.’ Sa pagkatinuod, ang gusto nato mao lang ang atong gisunod. . . . Gibalewala nato ang mas bug-at nga mga sala.”—Albert Mohler, presidente sa Southern Baptist Theological Seminary.

▪ “Ang gidili sa una giuyonan na karon [sama sa giingong pito ka mortal nga sala]: ang mga ginikanan nagtudlo sa ilang mga anak nga ang garbo gikinahanglan aron makabatog kompiyansa sa kaugalingon; ang usa ka grupo sa mga kosinerong taga-France mipetisyon sa Vatican nga dili na isipong sala ang pagkaulitan. Ang kasina gihimong pangkati sa mga tabloid aron madani ang mga tawo sa pagbasa. Ang kaibog sa mga tawo gipahimuslan sa mga tig-anunsiyo aron matental sila nga mopalit; ang kasuko dili daotan kon naagrabyado ka. Ako gani magtinapolan pod usahay.”—Nancy Gibbs, sa magasing Time.

[Hulagway sa panid 5]

Daghan karon ang nagtuo nga tumotumo ang asoy bahin kang Adan ug Eva