Tig-imprenta sa Karaang Panahon Nagpakaylap sa Bibliya

LIBOLIBO ka katuigan kanhi, ang mga libro ug linukot nga basahon gikinamot pagsulat. Apan paglabay sa panahon ang mga libro giimprenta na. Sumala sa rekord, ang unang giimprenta nga mga libro gigama didto sa China sa 868 C.E. gamit ang gikulitan nga gagmayng bloke sa kahoy. Sa mga 1455 sa Germany, naimbento ni Johannes Gutenberg ang imprentahan nga naggamit ug movable metal type ug iyang gipatik ang unang Latin nga Bibliya.

 Paglabay sa pipila ka tuig, human maestablisar ang industriya sa pag-imprentag mga libro, midaghan ang pinatik nga mga Bibliya ug uban pang libro. Sa Germany, ang siyudad sa Nuremberg maoy nahimong sentro sa negosyo sa pag-imprenta, ug si Anton Koberger nga taga-didto lagmit mao ang kinaunhang nag-imprenta ug daghang Bibliya alang sa lainlaing nasod.

Ang mga tawo sa tibuok kalibotan mapasalamaton gayod sa mga magpapatik sa Bibliya kaniadto, lakip na kang Anton Koberger. Atong hisgotan ang iyang nahimo.

“Iya Gayong Gipabilhan ang Bibliya”

Gibuksan ni Koberger ang unang imprentahanan sa Nuremberg niadtong 1470. Mikusog ang iyang negosyo ug miabot ug 24 ang iyang makina nga pang-imprenta. Siya may 100 ka empleyado sa Basel, Strasbourg, Lyon, ug sa uban pang siyudad sa Europe. Si Koberger nagpatik ug karaang Latin nga mga sinulat ug mga siyentipikanhong basahon sa iyang panahon. Tanantanan, siya nakapatik ug 236 ka lainlaing libro ug Bibliya. Ang pipila niini adunay ginatos ka panid nga gitagsa-tagsa pag-imprenta diha sa demanong mga makina.

Nabantog ang mga libro nga gama ni Koberger tungod kay nindot ang pagkaimprenta sa mga letra niini ug sayon basahon. Ang historyanong si Alfred Börckel misulat: “Gusto ni Koberger nga kanunayng bag-o ang gamitong molde nga metal ug klaro ang lakra sa mga letra niini. Ang dili-klaro nga mga letra dili na ipagamit.” Dugang pa, kadaghanan sa mga libro ug Bibliya nga giimprenta ni Koberger dunay detalyadong mga hulagway nga gipatik gamit ang gikulitang kahoy.

Sukad sa sinugdanan sa karera ni Koberger ingong tig-imprenta, “iya gayong gipabilhan ang Bibliya,” matod pa sa usa ka magsusulat bahin sa iyang kinabuhi nga si Oscar Haser. Si Koberger ug ang iyang mga kauban naningkamot pag-ayo aron ilang mabatonan ang labing tukma nga hubad sa Bibliya. Lagmit dili kini sayon tungod kay ang mga manuskrito maoy bililhong kabtangan sa monasteryo ug kini dili basta-bastang ipahulam o kaha ipakopya.

Latin ug German nga Bibliya

Si Koberger naghimog 15 ka edisyon sa Biblia Latina (Latin nga Bibliya), ug ang unang edisyon giluwatan niadtong 1475. Ang ubang mga edisyon adunay mga hulagway sa Arka ni Noe, Napulo ka Sugo, ug templo ni Solomon. Sa 1483, gipatik ni Koberger ang Biblia Germanica (German nga Bibliya) nga miabot ug 1,500 ka kopya—nga daghan na kaayo niadtong panahona. Kini nga Bibliya gibutangag kapin sa 100 ka hulagway aron ang mga magbabasa mainteres, makasabot sa teksto, ug aron ang mga dili makamaong mobasa mapahinumdoman sa pamilyar nga mga estorya sa Bibliya. Ang maong mga hulagway nakaimpluwensiya sa ulahing mga tighimog hulagway sa Bibliya, ilabina gayod sa German nga mga Bibliya.

Ang 1483 nga edisyon sa German nga Bibliya ni Koberger napopular, apan kini wala na masundi ug laing edisyon. Bisan tuod ang iyang mga editor naghimog mga kausaban aron kini mohaom sa Latin Vulgate nga maoy aprobado sa simbahan, kini nga hubad sa katibuk-an gibase sa gidili nga Bibliya sa mga Waldense nga gihubad sa ika-14ng siglo. a Pagkasunod tuig, si Papa Innocent VIII nagmando nga paphaon ang mga Waldense. Human niana, misamot ang pagsupak sa simbahan sa pagpatik sa Bibliya diha sa lokal nga mga pinulongan. Sa Marso 22, 1485, si Arsobispo Berthold sa Mainz, Germany, nagpakanaog ug mando nga nagdili sa paghubad sa Bibliya ngadto sa German. Sa Enero 4 pagkasunod tuig, gisubli ni Berthold ang maong mando. Busa si Koberger mihunong sa pag-imprentag German nga Bibliya.

Bisan pa niana, wala makawang ang iyang mga paghago. Siya nanguna sa paggamit sa bag-ong naimbentong paagi sa pag-imprenta nga tungod niana ang mga tawo sa Europe dali nang makabaton ug mga libro ug mas makaarang na sa pagpalit niana. Busa, ang gihimo ni Koberger nakatabang aron ang ordinaryong mga tawo makabaton ug Bibliya.

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 26]

Gikan sa wala patuo: Hulagway ni Daniel sa langob sa leyon; Kapital nga unang letra; Mga letra nga klarong pagkaimprenta

[Hulagway sa panid 26]

Si Koberger

[Mga hulagway sa panid 26]

Ang Genesis 1:1 ug ang nindot nga mga dekorasyon diha sa Latin ug German nga Bibliya ni Koberger

[Picture Credit Lines sa panid 26]

All Bible photos: Courtesy American Bible Society Library; Koberger: Mit freundlicher Genehmigung der Linotype GmbH