Unsay Nalampos sa Calvinismo Sulod sa 500 ka Tuig?

SI Jean Cauvin (John Calvin) natawo sa Noyon, France niadtong 1509. Iyang gisugdan ang usa ka relihiyosong kalihokan nga nakaimpluwensiya sa kinabuhi sa daghang tawo sa lainlaing bahin sa Europe, America, South Africa, ug uban pang dapit. Siya giisip nga usa sa labing inilang mga Repormador sa kasaysayan sa Kasadpan.

Karon, mga 500 ka tuig human matawo si Calvin, ang Calvinismo—mga ideya ug pagtulon-an ni Calvin—nakaimpluwensiya gihapon sa mga sekta sa Protestante sama sa Reformed, Presbyteriano, Kongregasyonal, Puritano, ug uban pa. Niadtong milabayng Septiyembre, gitaho nga ang World Alliance of Reformed Churches adunay 75 ka milyong membro diha sa 107 ka nasod.

Misupak sa Katolisismo

Ang amahan ni Calvin maoy abogado ug sekretaryo sa simbahang Katoliko sa Noyon. Tungod sa iyang trabaho, lagmit nasaksihan niya  ang dili maayong binuhatan sa mga pari sa iyang panahon. Wala kita masayod kon mao ba kini ang hinungdan nga nagrebelde o nagprotesta ang iyang amahan ug igsoon, apan sa ngadtongadto sila gipalagpot sa simbahan. Sa dihang namatay ang amahan ni Calvin, naglisod siyag hangyo sa simbahan nga hatagan ang iyang amahan ug Kristiyanong lubong. Lagmit kini ang hinungdan nga nawad-an siyag pagsalig sa Katolisismo.

Ang mga sinulat bahin kang Calvin naghisgot nga siya hilomon sa batan-on pa. Niadtong estudyante siya sa Paris, Orléans, ug sa Bourges, daw pipila ra ang iyang mga higala. Apan si Calvin utokan ug maayog memorya. Kugihan pod siya—magtuon siya adlaw-adlaw gikan sa alas singko sa buntag hangtod sa tungang gabii—ug tungod niana nakahuman siyag doctorate sa abogasiya una pa mag-23 anyos. Nagtuon usab siyag Hebreo, Grego, ug Latin aron iyang masusi pag-ayo ang Bibliya. Apan labaw sa tanan, si Calvin nailhan tungod kay siya seryoso ug disiplinado sa trabaho, nga maoy nabatasan sa mga Calvinista hangtod karon.

Sa laing bahin, sa kasikbit nga nasod sa Germany, gisaway ni Martin Luther sa publiko ang Simbahang Katoliko tungod sa korapsiyon ug mga pagtulon-an nga wala ibase sa Bibliya. Gituohan nga niadtong 1517 iyang gipaskin diha sa pultahan sa simbahan sa Wittenberg ang iyang 95 ka sinulat nga protesta, nga nag-awhag ug reporma. Daghan ang misuportar kang Luther ug mikaylap dayon ang Repormasyon sa tibuok Europe. Apan daghan ang mibatok niana mao nga ang mga nagprotesta o Protestante gilutos. Niadtong 1533 sa Paris, ang higala ni Calvin nga si Nicholas Cop nagpakigpulong agig suporta kang Luther, ug sanglit mitabang si Calvin sa paggama sa iyang pakigpulong, siya ug si Cop kinahanglang moikyas aron dili sila mapatay. Sukad niadto, si Calvin wala na gyod mobalik sa France.

Sa 1536 gipatik ni Calvin ang basahon nga Institutes of the Christian Religion, nga detalyadong nagpatin-aw sa pagtulon-an sa mga Protestante. Gisulat niya kini alang kang Haring Francis I aron depensahan ang mga Protestante sa France, nga sa ulahi nailhang mga Huguenot. Gisaway ni Calvin ang mga pagtulon-an sa Katoliko ug gipasiugda ang pundasyon sa iyang pagtuo—ang pagkasoberano sa Diyos. Ang basahon ni Calvin nga Institutes nakaimpluwensiya sa relihiyosong mga pagtulon-an maingon man sa pinulongang French ug sa literatura niana nga pinulongan. Si Calvin giisip nga usa sa nangunang mga Repormador. Sa ulahi, siya mipuyo sa Geneva, Switzerland, ug sukad sa 1541 kini nahimong sentro sa iyang mga reporma.

Naningkamot sa Pagreporma sa Geneva

Si Calvin dako kaayog impluwensiya sa Geneva. Tungod sa iyang taas nga sukdanan sa moralidad, siya nagpatuman ug estriktong mga balaod sa moralidad, mao nga nawala ang daotang reputasyon sa siyudad, miingon ang Encyclopedia of Religion. Diha pay laing mga kausaban. Si Dr. Sabine Witt, nga maoy nagdumala sa German Historical Museum sa Berlin, miingon: “Tungod sa gubat sa magkaatbang  nga mga relihiyon sa France, libolibo ka Protestante ang nanglalin [sa Geneva] mao nga nadoble ang populasyon [didto] sulod lang sa pipila ka tuig.” Sanglit ang mga Huguenot disiplinado sa trabaho, sama ni Calvin, ilang napalambo ang ekonomiya sa Geneva mao nga nahimo kining sentro sa pag-imprenta ug paggamag relo.

Daghan usab ang nanglalin sa Geneva gikan sa ubang nasod sama sa England, diin nameligro ang mga Protestante ubos sa pagmando ni Rayna Mary I. Sanglit kadaghanan sa mga Calvinista maoy mga kagiw, ilang namugna ang gitawag sa relihiyosong basahon nga Christ in der Gegenwart (Modernong Kristiyano) ingong “teolohiya sa mga linutos.” Niadtong 1560 gipatik sa mga kagiw ang Geneva Bible, ang unang Iningles nga Bibliya diin ginumerohan ang mga bersikulo. Tungod kay mas gamay kini kay sa karaang mga Bibliya, dili na lisod ang personal nga pagtuon sa Pulong sa Diyos. Lagmit kini nga hubad sa Bibliya ang gidala sa mga Puritano sa dihang milalin sila sa North America niadtong 1620.

Ugaling lang, dili tanang midangop sa Geneva ang nakaikyas sa kapeligrohan. Si Michael Servetus, nga natawo niadtong 1511 sa Spain, nagtuon ug pinulongang Grego, Latin, Hebreo, ug nag-eskuylag medisina. Lagmit nagkaila sila ni Calvin sa dihang nag-eskuyla pa sila sa Paris. Tungod sa pagtuon ni Servetus sa Bibliya, iyang nasayran nga kini wala magtudlo sa doktrina sa Trinidad. Buot niyang magkaestorya sila ni Calvin bahin niini, apan giisip ni Calvin si Servetus nga kaaway. Kay gilutos sa mga Katoliko sa France, si Servetus mikalagiw ngadto sa Geneva, ang siyudad ni Calvin. Imbes malipay ang mga taga-didto sa iyang pag-abot, siya gidakop, gihukmang erehes, ug gisunog sa estaka niadtong 1553. “Ang pagpatay kang Servetus nakadaot sa mga sinulat ug reputasyon sa iladong Repormador [si Calvin],” matod pa sa historyanong si Friedrich Oehninger.

Si Calvin naghimog daghan kaayong sinulat aron makab-ot ang iyang gitinguha nga reporma. Siya gituohan nga nakasulat ug kapin sa 100 ka reperensiya, 1,000 ka sulat, ug nakahatag ug mga 4,000 ka sermon sa Geneva. Gawas nga gipahayag ni Calvin ang iyang gituohan nga hustong paagi sa pagkinabuhi sa mga Kristohanon, siya naningkamot usab nga ipatuman kana, ilabina sa Geneva, nga damgo gayod niya nga mahimong usa ka siyudad sa Diyos. a

Unsay resulta sa kuging pagpaningkamot ni Calvin nga mareporma ang Geneva? Sumala sa Swiss Federal Statistics Office, sa tuig 2000, 16 porsiyento lang sa mga molupyo sa Geneva ang membro sa Reformed (Calvinista) Church, ug mas daghan ang mga Katoliko kay sa mga Calvinista sa maong siyudad.

Misamot ang Pagkabahinbahin sa Relihiyon

Ang Repormasyon nakapabahin-bahin sa mga siyudad ug estado sa Europe kay ang uban midapig sa Katolisismo samtang ang uban sa Lutheranismo o sa Calvinismo. Bisan tuod ang mga Repormador nagkahiusa sa ilang pagprotesta batok sa Simbahang Katoliko, sila may panagsumpaki. Si Dr. Witt, nga gihisgotan ganina,  miingon: “Ang mga Protestante mismo wala magkauyon sa ilang mga pagtulon-an.” Bisag silang tanan nagkauyon nga ang Bibliya maoy angayng basehan sa Kristohanong pagtuo, sa gihapon nagkasumpaki pag-ayo ang ilang mga pagtulon-an. Gilantugian nila ang kahulogan sa Kataposang Panihapon sa Ginoo ug ang presensiya ni Kristo. Sa ngadtongadto, mitungha ang usa sa labing kontrobersiyal nga doktrina sa Calvinismo: ang predestinasyon.

Gidebatehan pag-ayo kon unsay kahulogan sa predestinasyon. Ang usa ka grupo sa mga Calvinista nag-ingon nga sa wala pa makasala ang atong unang ginikanan, gimbut-an nang daan sa Diyos nga duna lamay pipila nga pagaluwason pinaagi ni Kristo, samtang ang uban dili maluwas. Busa, kining grupoha nagtuo nga pilion ra sa Diyos kon kinsay iyang luwason. Ang laing grupo sa mga Calvinista nagtuo nga ang kaluwasan bukas alang sa tanan ug depende ra sa matag usa kon iya kanang dawaton o dili. Kini nagpasabot nga ang kaluwasan nag-agad sa tawo. Bisag dugay nang namatay si Calvin, ang mga Calvinista wala gihapon magkauyon bahin niana nga mga doktrina.

Dili Maayong Rekord sa Calvinismo

Sa ika-20ng siglo, ang predestinasyon maoy gibasehan sa Calvinist Dutch Reformed Church sa pagpihig sa mga itom sa South Africa. Maylabot sa baroganan sa gobyerno nga labaw ang mga puti, si Nelson Mandela, ang unang itom nga presidente sa South Africa, miingon: “Ang maong baroganan gisuportahan sa Dutch Reformed Church, kay gitudlo niini nga ang mga puti maoy piniling katawhan sa Diyos ug ang mga itom maoy ubos nga mga tawo. Para sa mga puti, suportado sa simbahan ang pagpihig sa mga itom.”

Sa katuigan sa 1990, ang Dutch Reformed Church nangayog pasaylo tungod kay ilang gipaluyohan ang pagpihig sa mga itom. Diha sa usa ka opisyal nga sulat nga gitawag ug Rustenburg Declaration, ang mga lider sa simbahan miangkon: “Ang pipila kanamo sayop nga naggamit sa Bibliya aron ipakamatarong ang pagpihig sa mga itom mao nga daghan ang nagtuo nga kini giuyonan sa Diyos.” Sulod sa daghang katuigan, nag-antos ang mga tawo tungod sa baroganan sa simbahan bahin sa pagpihigpihig ug nahimo pa gani kining hinungdan nga gibasol sa mga tawo ang Diyos!

Si John Calvin namatay sa Geneva niadtong 1564. Sa wala pa siya mamatay, gikaingon nga iyang gipasalamatan ang iyang kaubang mga Calvinista “tungod sa daghang pasidungog nga iyang nadawat bisag dili siya takos niini” ug siya nangayog pasaylo tungod kay siya kulag pasensiya ug masuk-anon. Bisan pa sa iyang mga kasaypanan, dili ikalimod nga ang kinaiya sa mga Protestante—sama sa pagkakugihan, disiplina sa kaugalingon, dedikasyon sa trabaho—nasundog nila kang John Calvin.

[Footnote]

[Blurb sa panid 21]

Ang Repormasyon nakapabahin-bahin sa mga siyudad ug estado sa Europe kay ang uban midapig sa Katolisismo samtang ang uban sa Lutheranismo o sa Calvinismo

[Mapa sa panid 18]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

SPAIN

FRANCE

PARIS

Noyon

Orléans

Bourges

SWITZERLAND

GENEVA

[Hulagway sa panid 19]

Ang basahong “Institutes” ni Calvin (1536) maoy gibasehan sa pagtulon-an sa mga Protestante

[Credit Line]

© INTERFOTO/Alamy

[Hulagway sa panid 20]

Ang pagpatay kang Servetus nakadaot sa mga sinulat ug reputasyon ni Calvin

[Credit Line]

© Mary Evans Picture Library

[Hulagway sa panid 21]

Ang “Geneva Bible” (1560) mao ang unang Iningles nga Bibliya nga ginumerohan ang mga bersikulo

[Credit Line]

Courtesy American Bible Society

[Picture Credit Line sa panid 18]

French town: © Mary Evans Picture Library