Nahibalo ka Ba?

Kinsa ang mga Mago nga miduaw sa batang si Jesus?

▪ Ang Ebanghelyo ni Mateo nag-asoy nga sa pagkatawo ni Jesus ang mga bisita gikan sa “sidlakang mga bahin” nga nakakita sa bituon sa bag-ong hari nagdalag mga gasa sa batang si Jesus. Ang Gregong teksto sa mga Ebanghelyo nagtawag kanila nga maʹgoi, sa ato pa, mga “mago.” Unsay atong nahibaloan bahin kanila?

Ang labing karaan ug kasaligang reperensiya bahin sa mga Mago mao ang Gregong historyano nga si Herodotus. Si Herodotus nga nabuhi sa ika-5ng siglo B.C.E. nag-ingon nga ang mga Mago sakop sa hut-ong sa mga saserdoteng Persianhon nga eksperto sa astrolohiya, sa pag-interpretar ug mga damgo, ug sa mga salamangka. Sa iyang panahon, Zoroastrianismo ang relihiyon sa Persia. Busa ang mga Mago nga iyang gitumong lagmit mao ang Zoroastrianong mga saserdote. “Kasagaran,” matod sa The International Standard Bible Encyclopedia, ang “usa ka mágos panahon sa mga Grego adunay birtud ug kalaki, ug usahay salamangkero.”

Ang pipila sa “Kristohanong” mga komentarista sa unang panahon, sama kang Justin Martyr, Origen, ug Tertullian, naghubit sa mga Mago nga miduaw kang Jesus ingong mga astrologo. Pananglitan, si Tertullian misulat diha sa iyang basahon nga On Idolatry: “Kita nahibalo nga ang astrolohiya nalangkit sa salamangka. Ang tig-interpretar sa mga bituon kaniadto mao ang unang . . . nagdalag mga ‘gasa’ Kaniya [Jesus].” Uyon niini, daghang bersiyon sa Bibliya ang naghubad sa maʹgoi ingong “mga astrologo.”

Nganong may mga pulong sa basahon ni Zacarias nga giingon ni Mateo nga iya ni manalagnang Jeremias?

▪ Ang gihisgotang mga pulong makita sa Mateo 27:9, 10, diin ang magsusulat sa Ebanghelyo naghisgot bahin sa salapi nga gibayad kang Judas Iscariote sa pagbudhi kang Jesus. Kini mabasa: “Unya natuman ang gisulti pinaagi ni Jeremias nga manalagna, nga nag-ingon: ‘Ug ilang gikuha ang katloan ka pirasong plata, ang presyo sa tawo nga gipresyohan, . . . ug ilang gihatag kini alang sa yuta sa magkukulon.’” Ang nagtagna niini mao si Zacarias, dili si Jeremias.—Zacarias 11:12, 13.

Mopatim-aw nga usahay ang Jeremias, dili ang Isaias, mao ang una diha sa koleksiyon sa mga basahon nga gitawag ug “ang mga Manalagna.” (Mateo 22:40) Busa, sa dihang si Mateo naghisgot kang “Jeremias,” iyang gipasabot ang enterong seksiyon sa Kasulatan nga gitawag sa ngalan sa unang basahon niini. Kini nga seksiyon sa Kasulatan naglakip sa Zacarias.

Sa susama, gitawag ni Jesus nga “Mga Salmo” ang pipila ka basahon sa Bibliya nga nailhan usab ingong Mga Sinulat. Busa, sa dihang siya miingon nga kinahanglang matuman ang tanang butang nga gisulat bahin kaniya “diha sa balaod ni Moises ug sa mga Manalagna ug sa mga Salmo,” ang iyang gipasabot mao ang mga tagna nga anaa sa tibuok Hebreohanong Kasulatan.—Lucas 24:44.