Nahibalo Ka Ba?

Kay dugay ang ting-init sa Israel, unsay gihimo sa mga molupyo niini sa karaang panahon aron sila dili mahutdan ug suplay sa tubig?

▪ Tali sa Oktubre ug Abril, moulan sa Israel ug usahay moagos kini sa bul-oganang mga walog. Apan sa ting-init, ang kadaghanan niini nga “mga suba” mohubas, ug lagmit walay ulan sulod sa daghang bulan. Unsay ilang gihimo aron sila dili mawad-ag suplay sa tubig?

Ilang gikanalan ang mga bakilid ug gipaagos ang mga tubig sa ulan ngadto sa mga kinubkob nga mga pondohanag tubig. Hanayhay ang mga atop aron moagos ang tubig sa ulan ngadto sa mga pondohanag tubig. Daghang pamilya ang may kaugalingong mga atabay o pondohanan nga ilang kakuhaan ug tubig aron sila makainom.—2 Hari 18:31; Jeremias 6:7.

Ang mga Israelinhon makakuha usab ug tubig sa mga tubod. Sa kabukiran, ang tubig sa ulan mohunob sa ilalom sa yuta hangtod nga kini moabot sa lut-od sa mga bato diin kini dili na makahunob, ug kini mogula ingong mga tubod. Ang mga balangay kaniadto sagad gitukod duol sa mga tubod (sa Hebreohanon, en), ingon sa gipasabot sa ngalan sa mga dapit nga En-semes, En-rogel, ug En-gedi. (Josue 15:7, 62) Sa Jerusalem, usa ka agianan sa tubig ang gikubkob diha sa solido nga bato aron kini moagos ngadto sa siyudad.—2 Hari 20:20.

Kon walay tubod, magkalot silag atabay (sa Hebreohanon, beʼerʹ), sama niadtong didto sa Beer-seba, aron makakuhag tubig. (Genesis 26:32, 33) Giingon sa awtor nga si André Chouraqui nga “ang taktika nga gigamit [sa mga Israelinhon] dalayegon kaayo bisan karon.”

Unsa kahang matanga sa balay ang gipuy-an ni Abram (Abraham)?

▪ Si Abram ug ang iyang asawa nagpuyo sa usa ka mauswagong Caldeanhong siyudad sa Ur. Apan tungod sa sugo sa Diyos, sila mibiya nianang siyudara ug nagpuyo sa mga tolda. (Genesis 11:31; 13:12) Hunahunaa kon unsa ka dakong sakripisyo ang ilang gihimo.

Sa pagpangubkob tali sa 1922 ug 1934, ang Ur nadiskobrehan ni Leonard Woolley diha sa modernong Iraq. Lakip sa mga tinukod nga iyang nadiskobrehan mao ang 73 ka balay nga gama sa tisa. Ang kasagarang mga lawak niining mga balaya naglibot sa binakbakan nga hawanan. Pahanayhay ang hawanan paingon sa tunga, diin didto adunay awasanan sa hugawng tubig. Sa dagkong mga balay, ang mga lawak sa bisita dunay kaugalingong mga lababo. Lakip sa mga lawak sa ubos mao ang mga kosina nga may mga dapogan ug katulganan sa mga ulipon. Ang pamilya adto manghigda sa ikaduhang andana. Kini may hagdanan paingon sa balkon nga naglibot sa hawanan ug ngadto sa mga pultahan sa mga lawak sa ikaduhang andana.

“Ang balay . . . , nga may binakbakan nga hawanan ug pinintalag puti nga mga bungbong, ug may kaugalingong sistema sa awasanan sa tubig, . . . nga may dose o kapin pang mga lawak, nagpaila sa usa ka haruhay nga kahimtang sa kinabuhi,” matod ni Woolley. “Ug kini maoy mga balay . . . sa mga arangan, tag-iyag mga tindahan, negosyante, eskriba, ug uban pa.”

[Hulagway sa panid 19]

Pondohanag tubig, Horvot Mezada, Israel

[Credit Line]

© Masada National Park, Israel Nature and Parks Authority

[Hulagway sa panid 19]

Drowing sa usa ka balay sa panahon ni Abraham

[Credit Line]

© Drawing: A. S. Whitburn