Mga Paningkamot sa Pagsulbad sa Kakabos

ANG mga dato nakasulbad na sa kakabos alang sa ilang kaugalingon. Apan ang mga paningkamot nga mahaw-as ang tanang tawo sa kakabos kanunayng napakyas. Ngano? Kay ang mga dato sagad dili gustong magpalupig. Si Haring Solomon sa karaang Israel misulat: “Tan-awa! ang mga luha niadtong mga gilupigan, apan sila walay maghuhupay; ug sa mga nanglupig kanila diha ang gahom.”—Ecclesiastes 4:1.

Mabag-o ba sa impluwensiyadong mga tawo ang katilingban aron mahanaw ang kakabos sa tibuok kalibotan? Si Solomon giinspirar sa pagsulat: “Tan-awa! ang tanan kakawangan ug usa ka paggukod sa hangin. Kanang baliko dili na matul-id.” (Ecclesiastes 1:14, 15) Ang presenteng mga paningkamot sa pagsulbad sa kakabos nagpamatuod niini.

Mga Teoriya sa Kauswagan sa Tanan

Sa ika-19ng siglo, samtang ang pipila ka nasod nagtigom ug daghan kaayong bahandi pinaagi sa negosyo ug industriya, ang ubang impluwensiyadong mga tawo naghatag ug dakong pagtagad sa kakabos. Ang mga kahinguhaan sa yuta patas bang mapahimuslan sa tanan?

Gihunahuna sa pipila nga ang sosyalismo o komunismo makapatunghag internasyonal nga katilingban nga walay paghut-ong-hut-ong diin ang bahandi patas nga iapod-apod sa tanan. Siyempre, ang mga dato dili gusto niini. Apan daghan ang nadani sa teoriya nga “Ang matag usa hatagan sa iyang panginahanglan sumala sa iyang katakos.” Daghan ang naglaom nga ang tanang nasod mosagop sa sosyalismo aron ang kalibotan bug-os nga magmauswagon. Ang pipila ka datong nasod misagop sa ubang aspekto sa sosyalismo ug nag-establisar ug mga institusyon nga nagpasalig nga atimanon ang tanang lungsoranon sa tibuok nilang kinabuhi. Sila miingong nasulbad nila ang kakabos nga makapameligro sa kinabuhi sa ilang mga lungsoranon.

Apan ang sosyalismo wala gayod magmalamposon sa pagpatunghag katilingban nga makiangayon. Napakyas ang ilang tuyo nga ang mga  lungsoranon magtrabaho alang sa kaayohan sa komunidad. Ang uban wala mouyon nga tagan-an ang mga kabos kay ilang namatikdan nga kini nahimong mga tapolan. Tinuod gayod ang giingon sa Bibliya: “Walay tawong matarong sa yuta nga nagpadayon sa pagbuhat sa maayo ug dili makasala. . . . Ang matuod nga Diyos naghimo sa katawhan nga matul-id, apan sila nagapangita ug daghang plano.”—Ecclesiastes 7:20, 29.

Ang laing paglaom gitawag ug American Dream—ang pagpangandoy sa usa ka dapit diin ang tanang maghago motunhay. Sa tibuok kalibotan, daghang nasod ang misagop sa mga polisa—demokrasya ug gawasnong pamatigayon sa sulod ug sa gawas sa nasod—nga daw maoy nakapadato sa United States. Apan kini dili masundog sa tanang nasod kay ang bahandi sa Amihanang Amerika dili lamang gikan sa ilang politikal nga sistema. Dako sab ug gikaamot ang daghang kinaiyanhong bahandi ug ang maayong lokasyon niini alang sa internasyonal nga ruta sa negosyo. Lain pa, sa natad sa kompetisyon sa ekonomiya, dili lamang kay dunay nagmadaogon nga midato kondili duna poy napordoy nga nag-antos. Maaghat ba ang mauswagong nasod sa pagtabang sa kabos pang mga nasod?

Marshall Plan—Sulbad ba sa Kakabos?

Human sa Gubat Kalibotan II, ang Uropa napayhag ug daghan sa katawhan niini ang gihulga sa gutom. Ang gobyerno sa U.S. nabalaka sa pagkaylap sa sosyalismo sa Uropa. Busa, sulod sa upat ka tuig, kini naghatag ug dakong kantidad sa salapi aron mapasig-uli ang industriya ug agrikultura sa mga nasod nga modawat sa polisa sa U.S. Kining European Recovery Program, nga nailhang Marshall Plan, giisip nga kalamposan. Sa Kasadpang Uropa, midako ang impluwensiya sa U.S. ug namenosan pag-ayo ang kakabos nga nagpameligro sa kinabuhi. Mao na ba kaha kini ang sulbad sa kakabos sa tibuok kalibotan?

Tungod sa kalamposan sa Marshall Plan, ang U.S. naghatag ug hinabang sa kabos nga mga nasod sa tibuok kalibotan aron mapalambo ang agrikultura, pag-atiman sa panglawas, edukasyon, ug transportasyon. Prangkang giadmitir sa U.S. nga gituyo nila kini alang sa ilang kaugalingong kaayohan. Ang ubang mga nasod nagpadako usab sa ilang impluwensiya pinaagi sa pagtabang sa laing mga nasod. Saysenta ka tuig sa ulahi, human makagastog dako alang sa Marshall Plan, makapahigawad ang mga resulta. Tinuod, ang uban nga kanhi kabos nga mga nasod midato pag-ayo, ilabina sa Sidlakang Asia. Apan, sa ubang mga dapit, bisag midiyutay ang kabataang namatay ug midaghan ang nakadawat ug edukasyon tungod sa hinabang, daghan gihapong nasod ang nag-antos sa hilabihang kakabos.

Hinabang sa Laing Nasod—Kon Nganong Makapahigawad

Mas sayon pang tabangan ang datong mga nasod nga makabangon pag-usab gikan sa gubat kay sa pagtabang sa kabos nga mga nasod nga makalingkawas sa kakabos. Ang Uropa duna nay industriya, negosyo, ug transportasyon. Kinahanglan lang bangonon ang ekonomiya. Sa kabos nga mga nasod, bisag ang hinabang sa laing mga nasod nagtaganag mga dalan, eskuylahan, ug klinika, ang katawhan nag-antos gihapon sa hilabihang kakabos tungod kay kini nga mga nasod walay negosyo, kinaiyanhong bahandi, ug maayong lokasyon alang sa internasyonal nga ruta sa negosyo.

Nagbalikbalik ang problema sa kakabos ug lisod sulbaron. Pananglitan, ang sakit maoy hinungdan sa kakabos, ug ang kakabos maoy hinungdan sa sakit. Inigdako sa mga batang kulag  nutrisyon, maapektohan pag-ayo ang ilang pisikal ug mental nga kahimtang, maong sila dili makaatiman sa ilang mga anak. Dugang pa, kon ang sobrang pagkaon sa datong mga nasod “ihinabang” sa kabos nga mga nasod, ang lokal nga mga mag-uuma ug tigpamaligya mawad-ag panginabuhi, maong mosamot pa gyod ang kakabos. Kon ang mga gobyerno sa kabos nga mga nasod padad-ag salapi, lain na usab kini nga problema: Ang hinabang dali rang kawaton, busa mahitabo ang korapsiyon, ug makapasamot pa gayod kini sa kakabos. Busa, ang hinabang sa langyawng mga nasod dili makasulbad sa pangunang hinungdan sa kakabos.

Ang Hinungdan sa Kakabos

Mitungha ang hilabihang kakabos kay ang mga nasod, gobyerno, ug mga tawo nangagpas lamang sa ilang kaayohan. Pananglitan, dili prayoridad sa gobyerno sa datong mga nasod ang pagsulbad sa kakabos sa kalibotan kay buot nilang pahimut-an ang mga tawo sa ilang nasod nga maoy nagpili kanila. Busa ilang gidid-an ang mga mag-uuma sa kabos nga mga nasod sa pagbaligya sa ilang mga produkto ngadto sa datong mga nasod aron dili maalkansi ang mga mag-uuma sa datong mga nasod. Lain pa, ang mga pangulo sa datong mga nasod nagtabang pag-ayo sa ilang mga mag-uuma aron kini mas mahalinan kay sa mga mag-uuma sa kabos nga mga nasod.

Dayag nga ang hinungdan sa kakabos—ang tendensiya sa mga tawo ug gobyerno nga protektahan ang ilang kaugalingong interes—maoy hinimo ra pod sa tawo. Ang magsusulat sa Bibliyang si Solomon miingon: “Ang tawo nagmando sa tawo alang sa iyang kadaotan.”—Ecclesiastes 8:9.

Busa, duna bay paglaom nga masulbad ang kakabos? May gobyerno bang makapabag-o sa kinaiya sa tawo?

[Kahon sa panid 6]

Balaod nga Makasulbad sa Kakabos

Gihatagan ni Jehova nga Diyos ang nasod sa Israel ug mga balaod nga kon sundon malikayan ang kadaghanang kakabos. Ubos sa Balaod, ang matag pamilya, gawas pa sa mga saserdote sa tribo ni Levi, gihatagag yutang panulondon. Ang yutang panulondon sa banay dili ikabaligya hangtod sa hangtod. Kada 50 ka tuig, ang tanang yuta ibalik ngadto sa orihinal nga tag-iya o sa iyang pamilya. (Levitico 25:10, 23) Kon dunay magbaligya sa iyang yuta tungod sa sakit, katalagman, o pagkatapolan, kini ibalik kaniya nga walay bayad sa tuig sa Tinghugyaw. Walay banay nga mahitumpawak sa kakabos latas sa kaliwatan.

Ang laing probisyon sa Balaod sa Diyos mao ang pagtugot sa tawong nag-antos sa kalisdanan sa pagbaligya sa iyang kaugalingon ingong ulipon. Madawat niya daan ang bayad aron siya may ikabayad sa iyang mga utang. Kon dili niya malukat ang iyang kaugalingon sa ikapito ka tuig, siya ipahigawas ug hatagag binhi ug kahayopan aron siya makasugod na usab ug pagpanguma. Dugang pa, kon ang kabos kinahanglang mangutang, gidili sa Balaod nga patuboan ang isigka-Israelinhon. Gisugo usab sa Balaod ang katawhan nga dili hutdon ug ani ang daplin sa ilang kaumahan aron ang mga kabos makapanghagdaw. Sa ingon, walay Israelinhon nga magpakilimos.—Deuteronomio 15:1-14; Levitico 23:22.

Apan gipakita sa kasaysayan nga ang pipila ka Israelinhon nahitumpawak sa kakabos. Nganong nahitabo kadto? Ang Israel wala motuman sa Balaod ni Jehova. Busa, sama sa kadaghanang nasod, ang uban midato nga nanag-iyag yuta apan ang uban natimawa nga walay yuta. Ang pipila ka Israelinhon nahimong kabos kay sila nagsalikway sa Balaod sa Diyos ug giuna ang ilang kaugalingong interes kay sa uban.—Mateo 22:37-40.