Ang mga Kolor ug Panapton sa Kapanahonan sa Bibliya

SA BIBLIYA, daghan kitag mabasa bahin sa mga estilo, kolor, ug matang sa panapton nga gigamit sa mga tawo nga nabuhi kasiglohan kanhi.

Siyempre, ang Bibliya dili basahon sa mga uso ug estilo sa sinina. Apan, ang maong mga detalye sa mga asoy sa Bibliya makahatag ug kinabuhi sa mga panghitabo diha sa hunahuna sa magbabasa.

Pananglitan, atong mabasa ang bahin sa sapot nga hinimo-himo ni Adan ug Eva aron tabonan ang ilang pagkahubo—mga tapis nga gama sa mga dahon sa igos. Apan sa ulahi, kini giilisan sa mga besti nga gihatag sa Diyos kanila—mas modurar nga “hatag-as nga mga besti nga panit.”—Genesis 3:7, 21.

Mabasa usab nato ang detalyadong mga asoy sa Exodo kapitulo 28 ug 39 bahin sa besti sa hataas nga saserdote sa Israel. Lakip niini ang linong pang-ilalom nga besti, puting taas nga besti, hinablon nga paha, asul nga kupong walay bukton, ug ang binordahang epod ug tabon sa dughan, apil ang purong ug ang sinaw nga plakang bulawan niini. Bisan ang pagbasa lang sa kahubitan kon giunsa paghimog besti gikan sa daghang bililhong materyales igo nang maghatag natog ideya kon unsa gayod kini kanindot.—Exodo 39:1-5, 22-29.

Ang besti ni propetang Elias linain gayod mao nga ang mga tawo dali rang nakaila niya sa dihang gihubit ang iyang hitsura: “Usa ka tawo nga may besti nga balhibo, nga may panit nga bakos nga gibakos sa iyang hawak.” Gatosan ka tuig sa ulahi, ang pipila nagtuo nga si Juan Bawtista mao si Elias, tungod tingali kay susama silag besti.—2 Hari 1:8; Mateo 3:4; Juan 1:21.

 Mga Panapton ug Kolor Kadaghan hisgoti sa Bibliya ang matang sa panapton nga gigamit sa sinina ug ang mga kolor ug pangtina, ingon man ang pagkalinyas, paghablon, ug pagtahi. * Ang pangunang mga panapton nga gihisgotan mao ang delana gikan sa binuhing mga hayop ug ang lino gikan sa tanom nga lino. Si Abel gitawag ug “tig-alima sa mga karnero.” (Genesis 4:2) Wala isulti sa Bibliya kon si Abel namuhi bag karnero aron makakuhag delana. Ang unang paghisgot sa pinong lino diha sa Bibliya nalangkit sa mga besti nga gipasul-ob ni Paraon kang Jose sa ika-18ng siglo B.C.E. (Genesis 41:42) Wala gayod hisgoti sa Bibliya nga gigamit sa mga Hudiyo ang paplin aron himoong sinina, apan gigamit na kini sa mga taga-Tungang Sidlakan sukad pa kaniadto.

Ang lino ug ang balhibo sa karnero parehong makapatunghag pino nga lanot nga kalinyason aron makahimog mga hilo nga lainlaig gibag-on. Dayon ang mga hilo ihablon aron makahimog mga panapton. Ang mga hilo ug hinablon nga mga panapton tinaon ug lainlaing kolor. Dayon ang panapton tabason aron mohaom  sa mosul-ob niini. Sagad ang mga panapton bordahan gamit ang mga hilo nga lainlaig kolor, nga mas makapanindot ug mas makapamahal sa mga besti.—Maghuhukom 5:30.

Ang asul, purpura, ug lutong-pula sagad gihisgotan sa Bibliya ingong mga tina sa panapton. Ang mga Israelitas gisugo sa pagbutag “asul nga kordon sa ibabaw sa borlas” sa ilang besti ingong pahinumdom sa ilang linaing relasyon sa ilang Diyos, si Jehova. (Numeros 15:38-40) Ang Hebreohanong pulong nga tekheʹleth, usa ka matang sa asul, ug ang ’ar·ga·manʹ, nga sagad hubarong “purpura,” maoy mga kolor sa besti sa hataas nga saserdote ug sa ubang dekorasyon sa tabernakulo ug templo.

Mga Panapton nga Gigamit sa Tabernakulo ug Templo Ang tabernakulo sa kamingawan—ug sa ulahi ang templo sa Jerusalem—maoy sentro sa pagsimba sa mga Israelitas. Busa makataronganon nga daghang detalye ang gihatag sa Bibliya maylabot sa paghimo ug pagdayandayan sa tabernakulo ug sa templo ni Solomon. Gawas pa sa materyales ug kolor, atong mabasa ang mga detalye maylabot sa paghablon, pagtina, pagtahi, ug pagborda sa mga tolda ug kortina.

Ubos sa paggiya sa Diyos, ang batid nga mga artesanong si Bezalel ug Oholiab, maingon man ang uban pang lalaki ug babaye, nagtuman sa linaing buluhaton sa paghimog tolda alang sa pagsimba kang Jehova. (Exodo 35:30-35) Sa Exodo kapitulo 26, detalyado kaayong gihubit ang materyales ug ang pagtukod sa tanang bahin sa tabernakulo. Pananglitan, ang dako, lainlaig kolor nga tabil sa tolda gihablon gamit ang “pinong lino nga linubid ug asul nga hilo ug balhibo sa karnero nga tininag morado ug hilo nga sanag-pula gikan sa coccus.” Lagmit ang kadaghanan niini nga materyales gidala gikan sa Ehipto panahon sa ilang Pagpanggula. Gipasiugdag maayo ang bahin sa lainlaig kolor ug bagang kortina nga binordahag dagway sa mga kerubin ug maoy nag-ulang “sa Balaan ug Labing Balaan” sa kinasulorang bahin sa tabernakulo. (Exodo 26:1, 31-33) Susama niini ang mga detalye nga gihatag niadtong naghimo sa mga panapton nga gigamit sa templo sa Jerusalem, ubos sa direksiyon ni Haring Solomon.—2 Cronicas 2:1, 7.

Sa mga detalyeng narekord sa Bibliya, atong makita nga ang karaang mga Hebreohanon maayo kaayong  mangitag paagi kon unsaon paggamit ang materyales nga ilang nabatonan. Atong mahanduraw nga sila dili katilingban nga simple rag estilo sa sinina o naggamit ug ordinaryo ra kaayong panapton, kondili usa ka katawhan nga naggamit ug lainlaing kolor ug estilo nga haom sa lainlaing okasyon, depende sa panahon ug sa kahimtang sa pamilya.

Ang Bibliya nag-ingong ang mga Israelitas gihatagag maayong yuta, “usa ka yuta nga nagaagay sa gatas ug dugos,” ingong ilang pinuy-anan. (Exodo 3:8; Deuteronomio 26:9, 15) Samtang ilang gituboy ang matuod nga pagsimba kang Jehova, sila gipanalanginan. Maayo ang ilang kinabuhi, ug sila malipayon ug kontento. Pananglitan, ang Bibliya nag-ingon: “Ang Juda ug Israel nagpadayon sa pagpuyo sa kasegurohan, ang matag usa ilalom sa iyang kaugalingong paras ug ilalom sa iyang kaugalingong kahoyng igos, gikan sa Dan ngadto sa Beer-seba, sa tanang adlaw ni [Haring] Solomon.”—1 Hari 4:25.

[Footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 26, 27]

Delana ug Lino

Kaniadto, ang mga karnero sa panguna gibuhi aron kakuhaag gatas ug delana. Gikan sa pipila lang ka karnero, ang usa ka mag-uuma makakuhag igong delana alang sa besti sa iyang pamilya. Kon daghan ang karnero, iyang ikabaligya ang sobra ngadto sa mga tighimog panapton. Ang pipila ka lungsod ug balangay may kaugalingong kapunongan sa mga tighimog panapton. Sukad kaniadto, ang pagpanupig karnero maoy bahin sa tinuig nga trabaho sa mga tawo.—Genesis 31:19; 38:13; 1 Samuel 25:4, 11.

Ang lino, usa ka komon nga panapton alang sa paghimog besti, maoy gama sa mga lanot sa tanom nga lino. (Exodo 9:31) Ang tanom anihon kon hapit nang mogulang. Ang punoan ibulad sa adlaw ug dayon ihumol sa tubig aron mohumok. Sa dihang mauga na kini, kini sansanon ug ang mga lanot bulagbulagon, o lainlainon, ug kalinyason aron mahimong hilo nga gamiton sa paghablon. Ang mga membro sa harianong panimalay ug tag-as nga opisyal mas gustog mga besting gama sa lino.

[Hulagway]

Gipaugang tanom nga lino sa wala pa ihumol

[Kahon/Hulagway sa panid 27]

Pagkalinyas

Ang usa lang ka lanot—sama sa lino, balhibo sa karnero o kanding—mubo ra kaayo ug daling maputol. Busa ubay-ubayng lanot ang kalinyason aron makahimog hilo o linubid depende sa gitinguhang gibag-on o gitas-on. Bahin sa “asawa nga takos,” ang Bibliya nag-ingon: “Ang iyang mga kamot ginakab-ot niya sa bilikan, ug ang iyang mga kamot mogunit sa kalinyasan.” (Proverbio 31:10, 19) Gihubit niini ang proseso sa pagkalinyas, gamit ang bilikan ug kalinyas, nga maoy duha ka gagmayng pudlos.

Sa usa ka kamot, gunitan sa babaye ang bilikan, diin luag pagkabubod ang mga lanot. Sa pikas kamot, magkuha siyag pipila ka lanot, lubiron kini, ug isab-it sa kaw-it nga anaa sa tumoy sa kalinyasan. Sa pikas tumoy adunay lingin ug lapad nga pabug-at nga gitawag ug whorl, nga nagsilbing bolante (flywheel). Pinaagig pag-isa sa kalinyasan ug pagtuyok niini, ang mga lanot malubid ug mahimong hilo. Ang hilo ibubod sa punoan sa kalinyasan, nga samag nagbubod ug hilo sa bobbin, ug balikbalikon kini hangtod ang tanang lanot diha sa bilikan mahimong taas nga hilo, nga andam nang tinaon o ihablon.

[Kahon/Mga hulagway sa panid 28, 29]

Pagtina

Human sa pagkalinyas ug paghinlo, ang mga hilong delana ug lino—o ang nahablon nga panapton—tinaog lainlaing kolor. Ang balikbalik nga paghumol sa hilo o panapton diha sa tina mas makapalugom sa kolor. Kay mahal ang tina, ang hilo o panapton pug-an aron magamit pa ang sobrang tina. Dayon ang natina nga hilo o panapton ibulad.

Kay wala pay artipisyal nga kolor kaniadto, ang mga tawo nakahimog permanenteng tina nga lainlaig kolor gikan sa mga hayop ug tanom. Pananglitan, ang dalag nga tina maoy gikan sa dahon sa almendras ug dinugmok nga panit sa bunga sa granada, ug ang itom nga tina gikan sa panit sa kahoyng granada. Ang pulang tina maoy gikan sa gamot sa tanom nga madder o sa insektong kermes. Ang asul nga kolor naggikan sa bulak sa tagom. Ang pagsagol sa kolor gikan sa lainlaing matang sa murex nga kinhason makapatunghag kolor nga naglakip sa harianong purpura, asul, ug lugom nga pula.

Pila ka kinhason ang gikinahanglan aron matina ang usa ka panapton? Ang matag kinhason mopatunghag diyutay lang kaayong kolor. Sumala sa usa ka pagtuon, mga 10,000 ka kinhason ang gikinahanglan aron makapatunghag igong kolor nga ikatina sa usa ka besti o kupo sa kolor nga haom nga ginganlag harianong purpura. Panahon sa pagmando ni Haring Nabonido sa Babilonya, ang delana nga tinaog purpura gikaingon nga 40 ka pilo ang kamahal kay sa delana nga gitinag laing kolor. Sanglit ang karaang Tiro maoy iladong tigsuplay niining mahal kaayo nga tina, ang kolor nga purpura nailhan nga purpura sa Tiro.

[Mga hulagway]

Kabhang sa kinhason

Tinaag purpura sa ika-2 o ika-3ng siglo B.C.E. nga nakita sa Tel Dor, Israel

[Credit Line]

The Tel Dor Project

[Kahon/Hulagway sa panid 29]

Paghablon

Ang hablanan gamiton sa paghablon sa mga hilo nga mahimong panapton sa gitinguhang gidak-on aron makahimog mga besti o uban pang butang. Ang mga hilong pabuyon sa gitas-on sa panapton gitawag nga lindog sa hablon, ug ang mga hilong pababag gitawag nga hulog sa hablon. Ang mga hilo sa hulog sa hablon isal-ot nga pasal-ang-sal-ang sa ibabaw ug sa ilalom sa mga hilo sa lindog sa hablon.

Ang usa ka matang sa hablanan nga gigamit sa kapanahonan sa Bibliya maoy pahigda, nga iplastar sa salog, o kaha patindog. Ang pipila ka patindog nga hablanan gisab-itag mga pabug-at diha sa ubos sa lindog sa hablon. Ang karaang mga pabug-at sa hablanan nadiskobrehan sa lainlaing dapit sa Israel.

Ang paghablon kasagarang buluhaton lang sa panimalay, apan sa ubang lugar, kini ang panginabuhi sa tibuok balangay. Pananglitan, ang 1 Cronicas 4:21, naghisgot ug “balay sa mga mamumuhat sa pinong panapton,” nga dayag nga maoy kapunongan sa mga tighablon.

[Hulagway sa panid 26, 27]

“Asul nga hilo ug balhibo sa karnero nga tininag morado.”—Exodo 26:1