SI Ruth naglakaw uban ni Noemi latas sa habog, apopa-sa-hangin nga kapatagan sa Moab. Sila na lang ang nahibilin, duha ka gagmayng bayhon diha sa halapad nga kapatagan. Handurawa si Ruth nga nakamatikod nga hapit nang magkilumkilom, dayon nagtan-aw sa iyang ugangan ug naghunahuna kon angay na ba silang mangitag dapit nga kapalabyan sa kagabhion. Iyang gimahal pag-ayo si Noemi ug buhaton niya ang tanan sa pag-atiman niini.

Silang duha parehong nagbangotan. Si Noemi taudtaod nang nabiyuda, apan nianang tungora bag-o lang namatay ang iyang mga anak nga si Kilion ug Malon. Si Ruth nagbangotan usab kay iyang bana si Malon. Si Ruth ug Noemi nagpaingon sa samang destinasyon, ang lungsod sa Betlehem sa Israel. Apan may kalainan ang ilang panaw. Si Noemi mopauli sa ilang dapit. Si Ruth nagpaingon sa dapit nga wala pa niya maadtoi, nga nagbiya sa iyang pamilya, yutang natawhan, ug sa tanang kostumbre niini, lakip na sa mga diyos niini.—Ruth 1:3-6.

Unsay nagtukmod sa usa ka batan-ong babaye sa paghimo nianang dakong kausaban? Sa unsang paagi nabatonan ni Ruth ang kaisog sa pag-atubang ug bag-ong kinabuhi ug sa pag-atiman kang Noemi? Kon atong mahibaloan ang tubag niini, daghan tag makat-onan kon sa unsang paagi masundog ang pagtuo ni Ruth nga Moabihanon. Una, atong tan-awon kon nganong gihimo niining duha ka babaye ang taas nga panaw paingon sa Betlehem.

Pamilya nga Nakaagom ug Trahedya

Si Ruth nagdako sa Moab, usa ka gamayng nasod sidlakan sa Patayng Dagat. Ang dakong bahin niini nga rehiyon maoy mga patag ibabaw sa bukid nga diyutay rag kakahoyan ug may lawom nga mga lugot. Ang “yuta sa Moab” sagad maoy tabunok nga kaumahan, bisan sa dihang gihampak sa gutom ang Israel. Sa pagkatinuod, kanay hinungdan nga nakaila ni Ruth si Malon ug ang pamilya niini.—Ruth 1:1.

Tungod sa gutom sa Israel, nakadesidir ang bana ni Noemi nga si Elimelek nga mobiya sa iyang yutang natawhan kauban sa iyang asawa ug duha ka anak ug mopuyo sa Moab ingong mga langyaw. Lagmit dako kadtong hagit sa ilang pagtuo, sanglit ang mga Israelitas kinahanglang regular nga mosimba sa sagradong dapit nga gipili ni Jehova. (Deuteronomio 16:16, 17) Ang pagtuo ni Noemi nagpabiling lig-on. Bisan pa niana, siya naguol pag-ayo sa dihang namatay ang iyang bana.—Ruth 1:2, 3.

Tingali naguol na usab siya sa dihang ang iyang mga anak nakigminyog mga babayeng Moabihanon. (Ruth 1:4) Nahibalo si Noemi nga si Abraham, ang katigulangan sa ilang nasod, naningkamot gayod sa pagpilig asawa alang sa iyang anak nga si Isaac gikan sa iyang katawhan, kinsa nagsimba kang Jehova. (Genesis 24:3, 4) Sa ulahi, ang Moisesnong Balaod nagpasidaan sa mga Israelitas nga dili paminyoon ang ilang mga anak sa mga langyaw, kay basig mahaylo ang katawhan sa Diyos sa pagsimbag mga diyosdiyos.—Deuteronomio 7:3, 4. *

 Bisan pa niana, si Malon ug Kilion nagminyog mga Moabihanon. Kon ugaling si Noemi nabalaka o nahigawad man, dayag nga iyang gipakitaag tinuod nga kalulot ug gugma ang iyang mga umagad, si Ruth ug Orpa. Tingali siya nanghinaot nga moabot ang panahon nga sila usab mosimba kang Jehova. Bisan unsa pa man, gimahal ni Ruth ug Orpa si Noemi. Ang ilang maayong relasyon nakatabang nila sa dihang nahitabo ang trahedya. Sa wala pa makabatog anak kining duha ka batan-ong babaye, sila nabiyuda na.—Ruth 1:5.

Ang nakat-onan ba ni Ruth sa iyang relihiyon nakatabang niya sa pag-atubang sa maong trahedya? Lagmit wala. Ang mga Moabihanon nagsimbag daghang diyos ug ang panguna niini mao si Kemos. (Numeros 21:29) Mopatim-awng ang relihiyon sa mga Moabihanon nalangkit usab sa mapintas ug makalilisang nga mga buhat nga komon niadtong panahona, lakip sa pagsunog ug mga bata ingong halad. Seguradong lahi kaayo kini sa nakat-onan ni Ruth kang Malon o Noemi bahin kang Jehova, ang mahigugmaon ug maluluy-ong Diyos sa Israel. Ang pagmando ni Jehova pinasukad sa gugma, dili sa kabangis! (Deuteronomio 6:5) Sa iyang pagbangotan, lagmit si Ruth mas nasuod kang Noemi ug naminaw gayod sa iyang ugangan samtang kini naghisgot bahin sa labing gamhanang Diyos, si Jehova, sa iyang kahibulongang mga buhat, ug  sa mahigugmaon ug maluluy-on niyang pagpakiglabot sa iyang katawhan.

Si Noemi, sa iyang bahin, naghinamhinam nga makadungog ug balita sa iyang yutang natawhan. Usa ka adlaw niana iyang nadunggan, tingali gikan sa usa ka nagapanawng negosyante, nga natapos na ang gutom sa Israel. Si Jehova nagtabang na usab sa iyang katawhan. Ang Betlehem nahibalik na sa kahulogan sa ngalan niini, nga “Balay sa Tinapay.” Busa si Noemi nakadesidir nga mobalik sa iyang dapit.—Ruth 1:6.

Unsay buhaton ni Ruth ug Orpa? (Ruth 1:7) Sila nasuod na pag-ayo kang Noemi tungod sa ilang naagomang kahimtang. Mopatim-awng si Ruth ilabinang nadani sa kabuotan ug sa lig-ong pagtuo ni Noemi kang Jehova. Ang tulo ka biyuda migikan paingon sa Juda.

Ang asoy ni Ruth nagpahinumdom kanato nga parehong makasinatig trahedya ug kagul-anan ang maayo ug daotang mga tawo. (Ecclesiastes 9:2, 11) Gipakita usab niini nga sa dihang mamatyan ta, maalamong tinguhaon nato ang paghupay sa uban—ilabina niadtong midangop kang Jehova, ang Diyos nga gisimba ni Noemi.—Proverbio 17:17.

Ang Maunongong Gugma ni Ruth

Samtang nagkalayo ang panaw sa tulo ka biyuda, dihay laing gikabalak-an si Noemi. Iyang gihunahuna ang duha ka batan-ong babaye nga kauban niya ug ang gugma nga gipakita nila kaniya ug sa iyang mga anak. Dili siya makaakong dugangan ang ilang kabug-at. Kon sila mobiya sa ilang yutang natawhan ug mouban niya, unsa may iyang mahimo alang nila didto sa Betlehem?

Sa kataposan, si Noemi miingon: “Lakaw kamo, pauli, ang tagsatagsa kaninyo ngadto sa balay sa iyang inahan. Hinaot si Jehova magpakitag mahigugmaong-kalulot kaninyo, ingon nga kamo nagpakita niana sa mga lalaki nga karon patay na ug nganhi kanako.” Siya miingon usab nga siya naglaom nga si Jehova magpanalangin kanila ug laing mga bana ug bag-ong kinabuhi. “Unya iyang gihagkan sila,” matod sa asoy, “ug ilang gipatugbaw ang ilang tingog ug nanghilak.” Dili ikatingala kon nganong gimahal pag-ayo ni Ruth ug Orpa kining buotan ug dili mahakogong babaye. Silang duha nagpadayon sa pag-ingon: “Dili, apan kami mopauli uban kanimo ngadto sa imong katawhan.”—Ruth 1:8-10.

Apan si Noemi wala dayon mosugot. Siya hugot nga nangatarongan nga wala siyay mahimo alang nila didto sa Israel, sanglit wala na siyay bana nga makatagana kaniya, wala na siyay anak nga ilang maminyoan, ug dili na gyod kana mahitabo. Siya mibutyag nga tungod kay dili na siya makaatiman nila, pait kaayo kana alang niya.—Ruth 1:11-13.

 Naamgohan ni Orpa nga husto si Noemi. Siya may pamilya sa Moab, may inahan, ug may pinuy-anan didto. Daw mas maayong magpabilin siya sa Moab. Busa, siya masulub-ong mihalok kang Noemi ug mibiya.—Ruth 1:14.

Komosta si Ruth? Ang gisulti ni Noemi mapadapat usab kaniya. Apan, atong mabasa: “Kon bahin kang Ruth, siya mipabilin kaniya.” Tingali si Noemi nagpadayon sa paglakaw apan nakamatikod nga si Ruth nagsunod kaniya. Siya miinsistir: “Tan-awa! Ang nabalo mong bilas mipauli na sa iyang katawhan ug sa iyang mga diyos. Pauli uban sa imong nabalo nga bilas.” (Ruth 1:15) Ang mga pulong ni Noemi nagpadayag ug hinungdanong detalye. Si Orpa mibalik dili lang sa iyang katawhan kondili ngadto usab sa “iyang mga diyos.” Siya kontento na sa pagpabiling magsisimba ni Kemos ug sa ubang bakak nga mga diyos. Mao ba usab kana ang gibati ni Ruth?

Samtang giatubang niya si Noemi nianang mingawng dalan, si Ruth segurado sa iyang pagbati. Siya nahigugma pag-ayo kang Noemi—ug sa Diyos nga gialagaran niini. Busa siya miingon: “Ayaw ako paghangyoa nga motalikod kanimo, nga mobiya sa pag-uban kanimo; kay kon asa ikaw moadto, ako moadto, ug kon asa ikaw magpalabay sa kagabhion ako magpalabay sa kagabhion. Ang imong katawhan mahimong akong katawhan, ug ang imong Diyos akong Diyos. Kon asa ikaw mamatay, adto ako mamatay, ug didto ako igalubong. Hinaot si Jehova magbuhat niana kanako ug magdugang pa niana kon may bisan unsa man gawas sa kamatayon nga magbulag kanako ug kanimo.”—Ruth 1:16, 17.

Talagsaon kaayo ang mga pulong ni Ruth nga kini wala gihapon makalimti bisag 3,000 ka tuig na ang milabay. Tin-awng gipadayag niini ang usa ka bililhong hiyas, ang maunongong gugma. Ang gugma ni Ruth kusganon ug maunongon kaayo nga siya mouban gayod kang Noemi bisag asa kini moadto. Kamatayon lang ang makabulag nila. Ang katawhan ni Noemi mahimong iyang katawhan, kay si Ruth andam mobiya sa tanan niyang naandan sa Moab—bisan sa Moabihanong mga diyos. Dili sama ni Orpa, si Ruth kinasingkasing nga makaingon nga buot sab niyang mahimong iyang Diyos ang Diyos ni Noemi, si Jehova. *

Busa, sila na lang duha ang nagpadayon sa hataas nga panaw paingon sa Betlehem. Sa usa ka banabana, ang maong panaw lagmit dangtag usa ka semana. Bisan pa niana, seguradong gihupay nila ang matag usa taliwala sa kagul-anan.

Daghan karon ang nakaagom ug kagul-anan. Sa atong panahon, nga gitawag sa Bibliya nga “makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon,” makasinati tag lainlaing trahedya ug kagul-anan. (2 Timoteo 3:1) Busa ang hiyas ni Ruth ilabinang hinungdanon karon. Ang maunongong gugma—ang matang sa gugma nga dili gyod mobiya—maoy dako kaayong tabang niining mangiob nga kalibotan. Gikinahanglan nato ni diha sa kaminyoon, sa relasyon sa pamilya, sa panaghigalaay, sa Kristohanong kongregasyon. Samtang ugmaron nato kanang matanga sa gugma, atong gisundog ang maayong panig-ingnan ni Ruth.

 Si Ruth ug Noemi Didto sa Betlehem

Siyempre, ang pag-ingon nga duna kay maunongong gugma lahi ra sa pagpamatuod niana pinaagig buhat. Si Ruth may kahigayonan sa pagpakita sa iyang maunongong gugma dili lang kang Noemi kondili sa Diyos usab nga iyang gipiling alagaran, si Jehova.

Ang duha ka babaye nakaabot ra gyod sa Betlehem, usa ka balangay nga mga 10 kilometros habagatan sa Jerusalem. Mopatim-awng si Noemi ug ang iyang pamilya prominente kanhi nianang gamay nga lungsod, kay ang tanan naghisgot sa pagbalik ni Noemi. Ang mga babaye didto motan-aw niya ug moingon, “Si Noemi ba kini?” Dayag nga sa iyang pag-adto sa Moab, siya nausab gayod; makita sa iyang panagway ug pamayhon ang kalisdanan ug kagul-anan nga iyang naagoman sulod sa daghang katuigan.—Ruth 1:19.

Ngadto sa mga babayeng paryente ug mga silingan kaniadto, gibutyag ni Noemi kon unsa ka pait ang iyang kinabuhi. Gibati pa gani niya nga ang iyang ngalang Noemi, nga nagkahulogang “Akong Kahimuot,” angayng ilisag Mara, nga nagkahulogang “Mapait.” Pagkamakaluluoy ni Noemi! Sama gayod kang Job una pa kaniya, siya nagtuong si Jehova nga Diyos ang nagpahinabo sa iyang mga kalisdanan.—Ruth 1:20, 21; Job 2:10; 13:24-26.

Sa dihang ang duha ka babaye nakapahiluna na sa Betlehem, si Ruth naghunahuna kon unsay labing maayong paagi nga matagan-an ang iyang kaugalingon ug si Noemi. Iyang nasayran nga ang Balaod nga gihatag ni Jehova sa Israel naglakip sa mahigugmaong tagana alang sa mga kabos. Sila gitugotang moadto sa kaumahan panahon sa ting-ani ug sundan ang mga mangangani, nga manghagdaw sa mga nahibilin maingon man nianang manubo sa daplin sa kaumahan. *—Levitico 19:9, 10; Deuteronomio 24:19-21.

 Ting-ani kadto sa sebada, lagmit Abril sa atong kalendaryo, ug si Ruth miadto sa kaumahan aron tan-awon kon kinsay motugot nga manghagdaw siya. Wala tuyoang nahiadto siya sa uma sa lalaking ginganlag Boaz, usa ka adunahang tag-iyag yuta ug paryente sa namatay nga bana ni Noemi, si Elimelek. Bisag may katungod siya sa pagpanghagdaw sumala sa Balaod, siya nananghid gihapon sa batan-ong lalaki nga nagdumala sa mga mangangani. Kini misugot, ug si Ruth misugod dayon pagpanghagdaw.—Ruth 1:22–2:3, 7.

Handurawa si Ruth nga nagsunod sa mga mangangani. Samtang ilang gipamutol ang sebada gamit ang santik nga mga galab, iyang pamuniton ang mangahulog o mahibilin, banganon kini, ug dad-on sa usa ka lugar diin iya kining giokon sa ulahi. Kadto maoy hinay, kapoy nga trabaho, nga mag-anam kabug-at samtang magkataas ang adlaw. Apan si Ruth nagpadayon niini, nga mohunong lang aron sa pagpahid sa singot sa iyang agtang ug sa pagkaon ug simpleng paniudto, lagmit diha sa usa ka payagpayag nga kapasilongan sa mga mangangani.

Lagmit si Ruth wala maghunahuna ni magdahom nga mamatikdan siya—apan nahitabo kana. Nakita siya ni Boaz ug nangutana kini sa batan-ong tagdumala kon kinsa siya. Kay usa ka lalaking may talagsaong pagtuo, timbayaon ni Boaz ang iyang mga mamumuo—ang pipila kanila tingali mga mamumuo nga inadlaw o mga langyaw pa gani—niining mga pulonga: “Hinaot si Jehova mag-uban kaninyo.” Ug sila motubag ug sama niana. Kining mahigugmaon sa Diyos nga edarang lalaki nagpakitag amahanong kahingawa kang Ruth.—Ruth 2:4-7.

Si Boaz nagtawag kang Ruth nga “anak,” ug nagtambag niya sa pagpanghagdaw diha lamang sa iyang uma ug sa pagpabiling duol sa batan-ong mga babaye sa iyang panimalay aron dili samokon ni bisan kinsang lalaki. Iyang gipaneguro nga kini may makaon sa paniudto. Apan labaw sa tanan, iya kining gikomendahan ug gidasig. Sa unsang paagi?—Ruth 2:8, 9, 14.

Sa dihang gipangutana ni Ruth si Boaz kon nganong siya, nga usa ka langyaw, gipakitaan man niini ug pabor, si Boaz mitubag nga iyang nadungog ang tanang nahimo ni Ruth alang sa iyang ugangang si Noemi. Lagmit nga gidayeg ni Noemi ang iyang pinalanggang si Ruth taliwala sa kababayen-an sa Betlehem, ug kini nakaabot kang Boaz. Nasayran usab ni Boaz nga si Ruth nahimong magsisimba ni Jehova, kay siya miingon: “Hinaot nga gantihan ni Jehova ang imong gibuhat, ug hinaot nga adunay hingpit nga suhol alang kanimo gikan kang Jehova nga Diyos sa Israel, ilalom sa kang kansang mga pako ikaw midangop.”—Ruth 2:12.

Pagkamakapadasig nianang mga pulonga alang kang Ruth! Sa pagkatinuod, siya midangop ilalom sa mga pako ni Jehova nga Diyos, samag kuyabog nga mibating luwas uban sa mapanalipdanong inahan niini. Iyang gipasalamatan si Boaz sa pagdasig kaniya. Ug siya nagpadayon sa pagtrabaho hangtod sa kagabhion.—Ruth 2:13, 17.

Ang pagtuo ni Ruth nga inubanag buhat maoy maayong panig-ingnan alang kanatong tanan karon nga nakigbisog sa kalisod sa ekonomiya. Wala siya maghunahuna nga ang uban angayng mohatag niya, busa iyang gipabilhan ang tanan nga iyang nadawat. Wala niya ikaulaw ang dugay ug hago nga trabaho alang sa iyang minahal, bisag kini maoy ubos nga trabaho. Siya mapasalamatong midawat ug nagpadapat sa maalamong tambag kon sa unsang paagi magtrabaho nga layo sa peligro ug uban sa maayong kaubanan. Labaw sa tanan, wala siya malimot sa tinuod niyang dalangpanan—ang iyang mapanalipdanong Amahan, si Jehova nga Diyos.

Kon kita magpakitag maunongong gugma sama kang Ruth ug mosunod sa iyang panig-ingnan sa pagkamapainubsanon, pagkakugihan, ug pagkamapasalamaton, ang atong pagtuo mahimong maayong panig-ingnan usab alang sa uban. Apan sa unsang paagi gitagan-an ni Jehova si Ruth ug si Noemi? Ato kanang hisgotan sa umaabot nga artikulo niini nga serye.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 26]

Gamayng Obra Maestra

Ang basahon sa Ruth gihubit ingong usa ka gamayng mutya, usa ka gamayng obra maestra. Tinuod, ang impormasyon niini dili gayod sama nianang anaa sa basahon sa mga Maghuhukom, nga nag-una niini ug nagtabang kanato sa pagkahibalo kon kanus-a kini nahitabo. (Ruth 1:1) Ang duha ka basahon dayag nga gisulat ni propetang Samuel. Apan, samtang magbasa ka sa Bibliya, mouyon ka tingali nga ang basahon sa Ruth maayong pagkapahimutang diha sa kanon sa Bibliya. Human makabasa bahin sa mga gubat ug pagpanulong nga narekord sa basahon sa mga Maghuhukom, imong mabasahan kining gamayng basahon nga magpahinumdom kanato nga si Jehova dili gayod malimot sa malinawong mga tawo nga nakigbisog sa adlaw-adlawng mga problema. Kining simpleng sugilanon bahin sa pamilya naghatag ug dakong pagtulon-an bahin sa gugma, kagul-anan, pagtuo, ug pagkamaunongon nga mapuslanon kanatong tanan.

[Hulagway sa panid 24]

Si Ruth maalamong nakigsuod kang Noemi panahon sa kagul-anan

[Hulagway sa panid 24, 25]

“Ang imong katawhan mahimong akong katawhan, ug ang imong Diyos akong Diyos”

[Hulagway sa panid 27]

Si Ruth andam mohimog hago, ubos nga trabaho aron matagan-an ang iyang kaugalingon ug si Noemi