ANG utang makapabalisa o makabungkag pa ganig pamilya. Pananglitan, nakita sa tigdukiduking si Jeffrey Dew nga ang mga magtiayong may utang diyutay rag panahon sa usag usa, pirmeng mag-away, ug dili kaayo malipayon. Kon itandi sa ubang isyu, ang panaglalis bahin sa utang ug panalapi mas dugayng mahuman, sagad mosangpot sa sininggitay ug pagdagmalay, ug gani maapil pa ang ubang mga isyu. Nan, dili ikatingala nga ang pangunang hinungdan sa diborsiyo sa Amerika mao ang away bahin sa kuwarta.

Ang daghang utang makahatag usab ug sakit, sama sa insomnia, labad sa ulo, sakit sa tiyan, atake sa kasingkasing, ug depresyon. Matod sa usa ka asawang si Marta: “Ang akong bana, si Luís, naguol pag-ayo sa among utang nga tungod niana nagpunay na lang siyag katulog. Ang lalaki nga akong gisaligan wala nay mahimo.” Ang uban wala makaantos sa stress. Pananglitan, gitaho sa BBC News ang usa ka asawa sa habagatan-sidlakang India nga naghikog kay wala makabayad sa iyang utang nga miabot ug $840 (U.S.). Iyang giutang ang kuwarta aron sa pagpatambal sa iyang mga anak.

Komosta kon ang imong pamilya nagbaguod sa utang? Atong tagdon ang pipila ka komon  nga hagit nga giatubang sa mga magtiayon maylabot sa utang ug ang mga prinsipyo sa Bibliya nga makatabang nimo sa pagdumala niana.

“Gibasol nako ang akong asawa kay gastador kaayo,” matod ni Lukasz, “apan miingon sab siya nga dili unta mi magproblemag kuwarta kon duna lang koy regular nga trabaho.” Unsay himoon sa magtiayon aron dili mabungkag ang ilang kaminyoon tungod sa utang?

Yawi sa kalamposan: Magtinabangay.

Dili makatabang kon imong pahimungtan ang imong kapikas—bisan pag dili ikaw ang nangutang. Niining tungora, mas gikinahanglan ang tambag sa Bibliya sa Efeso 4:31: “Isalikway ninyo ang tanang mapangdaot nga kayugot ug kasuko ug kapungot ug sininggitay ug mapasipalahong sinultihan uban sa tanang pagkadaotan.”

Kinahanglang magtinabangay aron mabayran ang utang. Gihubit ni Stephanos kon sa unsang paagi sila nagtinabangay sa iyang asawa: “Giisip namo ang utang nga among kaaway.” Ang maong pagtinabangay nahiuyon sa Proverbio 13:10: “Kadtong nagkonsultahanay adunay kaalam.” Inay solohon, estoryahi ninyo ang pinansiyal nga problema ug dayon magtinabangay sa pagsulbad niini.

Ang inyong mga anak makatabang usab. Giasoy sa usa ka amahang si Edgardo, nga taga-Argentina, ang kasinatian sa iyang pamilya: “Ang akong anak nga lalaki gustog bag-ong bisikleta, apan amo siyang giingnan kon nganong dili mi makapalit niana. Hinuon, among gihatag niya ang bisikleta sa iyang Lolo, ug nalipay kaayo siya niana. Akong nakat-onan ang kahinungdanon sa pagtinabangay ingong pamilya.”

“Nakautang kog dako tungod sa akong negosyo, ug misamot pa kini kay nahugno ang ekonomiya sa Argentina,” nahinumdom si Enrique. “Dayon ang akong asawa kinahanglang operahan. Gibati nakong lisod makalingkawas sa utang, nga mora kog nabitik sa balay sa lawalawa.” Si Roberto, sa Brazil, nawad-an sa tanan niyang tinigom tungod sa usa ka negosyo ug nakautang sa 12 ka bangko. Siya miingon: “Naulaw kaayo kong moatubang sa akong mga higala. Gibati nakong makaluluoy ko.”

Unsay imong mahimo kon ikaw nahigawad, naguol, o naulaw tungod sa utang?

Yawi sa kalamposan: Ayoha pagdumala ang imong panalapi.

 *

1. Tinoa ang imong badyet. Irekord ang tanang kita ug galastohan sa panimalay sulod sa duha ka semana—o sa usa ka bulan, kon mas praktikal. Apila ang dili binulang mga galastohan sama sa buhis, insyurans, o mga besti, ug kuwentaha ang magasto niini base sa binulang aberids.

2. Padak-i ang imong kita. Puwede kang mag-obertaym sa trabaho, mohimog seasonal nga trabaho, mag-tutor ug estudyante, mag-recycle, o inegosyo ang mga butang nga hilig nimong himoon. Pahinumdom: Pagbantay nga ang imong trabaho dili makabalda sa mas hinungdanong mga buluhaton, sama sa imong espirituwal nga rutina.

3. Menosi ang imong galastohan. Palita lang ang usa ka butang kon imong gikinahanglan, dili tungod kay kini gi-sale. (Proverbio 21:5) “Maayong dili magdalidalig palit,” matod ni Enrique, nga gihisgotan na, “kay kana makatabang nimo sa paghunahuna kon gikinahanglan ba gyod nimo ang maong butang o naibog ka lang niana.” Aniay dugang mga sugyot.

• Balay: Kon mahimo, balhin sa usa ka balay nga mas gamay rag abangan. Menosi ang imong galastohan pinaagi sa pagdaginot sa koryente, tubig, ug uban pa.

•   Pagkaon: Pagbalog paniudto o meryenda imbes kanunayng mokaon sa gawas. Pahimusli ang promo sa mga tindahan ug uban pang baratong baligya. “Mas makabarato ko kon mopalit kog prutas ug utanon sa tiyanggihan sa hapit na silang manghipos,” matod ni Joelma, nga taga-Brazil.

• Transportasyon: Ibaligya ang mga sakyanan nga wala na nimo kinahanglana, ug mentinaha kon unsay imong gigamit inay nga ilisan dayon kinig bag-ong modelo. Sakay ug pangpublikong sakyanan, o maglakaw kon mahimo.

Human mamenosi ang imong galastohan, puwede na nimong gamiton ang nahibiling kuwarta sa labing maayong paagi.

4. Kuwentaha ang imong utang ug lihok dayon. Una, tinoa ang tubo sa matag utang, ang ekstrang bayronon, ug mga multa. Basaha pag-ayo kon unsay kondisyon sa pagpangutang, sanglit limbongan ang ubang tigpautang. Pananglitan, ang usa ka ahensiya sa Amerika nga tigpautang nag-ingon nga 24 porsiyento lang ang ilang tubo, apan ang tinuod, kapin diay sa 400 porsiyento.

Dayon, tinoa kon unsay unahon nimog bayad. Puwedeng unahon ang utang nga kinatas-ag interes. Mahimo pod nimong unahon ang ginagmayng utang, kay kon gamay na lang ang maningil kada bulan, makapaarang-arang kana sa imong pagbati. Kon duna kay utang nga taas ug interes, makaayo tingaling mangutang kag gamay ra ang interes aron ibayad sa daang mga utang.

Sa kataposan, kon dili pa ka makabayad sa imong utang, hangyoa ang imong mga nautangan nga usbon ang inyong mga kondisyon sa pagbayad. Puwede kang mangayog lugway o mohangyo nga pagamyan ang interes. Ang ubang tigpautang mosugot pa gani nga paubsan ang imong bayronon kon imo dayon kanang impasan. Magmatinud-anon ug magmatinahoron sa imong pagpakig-estorya bahin sa imong pinansiyal nga kahimtang. (Colosas 4:6; Hebreohanon 13:18) Paghimog kasulatan sa inyong nasabotan. Bisag dili matuman ang imong unang hangyo, duola sila pag-usab kon gikinahanglan alang sa bag-ong kasabotan.—Proverbio 6:1-5.

Siyempre, kinahanglan kang magmakataronganon sa pagdumala sa imong panalapi. Puwedeng mapakyas bisan ang labing maayong plano tungod sa mga kahimtang nga dili nimo kontrolado, sanglit ang salapi sagad “magahimog mga pako alang sa iyang kaugalingon sama nianang sa usa ka agila ug molupad ngadto sa kalangitan.”—Proverbio 23:4, 5.

Tungod sa panglimbasog nga mabayran ang utang, mahimong mapasagdan ang mas hinungdanong mga butang. Ingon sa gisulti ni Georgios, “ang kinadak-ang problema mao nga ang among tibuok kinabuhi nasentro na lang sa among utang. Ang mga butang nga mao untay prayoridad napadaplin na hinuon.”

Yawi sa kalamposan: Pagbaton ug hustong panglantaw sa salapi.

Bisan pa sa imong mga paningkamot, tingali nagbayad gihapon ka sa imong mga nautangan sulod sa daghang tuig. Sa kasamtangan, magdepende kanimo kon unsaon nimo paglantaw ang imong kahimtang. Inay magsigeg hunahuna sa salapi o sa kawalad-on, maalamong sundon ang tambag sa Bibliya: “Kon kita adunay makaon ug ikabesti, kita magmakontento na niining mga butanga.”—1 Timoteo 6:8.

Kon ikaw kontento sa imong pinansiyal nga kahimtang, imong “matino ang mas hinungdanong mga butang.” (Filipos 1:10) Lakip niining “mas hinungdanong mga butang” ang imong relasyon sa Diyos ug sa imong pamilya. Si Georgios, nga nahisgotan na, nag-ingon: “Bisag wala pa gyod namo maimpas ang among mga utang, dili na kini ang sentro sa among kinabuhi. Mas malipayon ang among kaminyoon karon nga mas daghan na mig panahon nga gigugol sa among mga anak, sa usag usa, ug sa espirituwal nga mga kalihokan.”

Maka-stress ang mga problema sa utang, ug ang pagbayad niini nagkinahanglag sakripisyo; apan mapuslanon ang resulta sa mga paningkamot. Si Andrzej, nga taga-Poland, miadmitir: “Sa dihang nahibal-an nako nga ang akong asawa migarantiyag dakong utang sa iyang kauban sa trabaho kinsa wala na magpakita ug wala mobayad, kami sa akong asawa wala nay maayong buot sa usag usa.” Apan, sa paghinumdom kon giunsa nila pag-atubang ang problema, siya miingon: “Kami mas nahiusa—dili tungod sa problema, kondili sa among pagtinabangay sa pagsulbad niana.”