KINSA si Thomas Emlyn, ug nganong gidepensahan niya ang kamatuoran? Unsay atong makat-onan niya nga makatabang nato karon?

Aron matubag kana, balikan nato ang ulahing bahin sa ika-17ng siglo ug ang sayong bahin sa ika-18ng siglo sa England ug Ireland. Gamhanan kaniadto ang Church of England. Pero may mga tawo ug grupo sa Protestante nga dili uyon sa mga pagtulon-an ug kalihokan niini.

Si Thomas Emlyn natawo niadtong Mayo 27, 1663, sa Stamford, Lincolnshire, England. Sa edad nga 19, gihatag niya ang iyang unang wali. Ngadto-ngadto nahimo siyang tsaplin sa usa ka kondesa sa London. Sa ulahi, mibalhin siya sa Belfast, Ireland.

Didto sa Belfast, siya nag-alagad sa usa ka parokya. Sa ulahi, siya nag-alagad ingong ministro sa daghang dapit, lakip ang Dublin.

Niadtong panahona, gitun-an pag-ayo ni Emlyn ang Bibliya. Tungod niini, siya nagduhaduha sa Trinidad bisag kini ang iyang gituohan sa sinugdan. Sa pagsusi niya sa mga Ebanghelyo, siya nakombinsir nga husto ang iyang pagsabot.

Wala dayon ibutyag ni Emlyn ang iyang natun-an. Apan ang ubang membro sa iyang simbahan sa Dublin nakamatikod nga wala na niya iapil ang Trinidad sa iyang mga wali. Kay nahibalo nga dili dawaton sa uban ang iyang natun-an, siya misulat: “Dili na ko puwedeng magpabilin sa akong katungdanan kon ako kining isulti.” Sa Hunyo 1702, gikomprontar siya sa duha niya ka kauban kay wala na siya maghisgot sa Trinidad sa iyang mga wali. Si Emlyn miingon nga wala na siya motuo niini ug gusto na niyang mobiya sa iyang katungdanan.

Paglabayg pipila ka adlaw, miadto siya sa England. Pero mibalik siya sa Dublin napulo ka semana sa ulahi kay naa siyay giasikaso, ug nagplano siyang sa London na magpuyo. Samtang tua didto, iyang gipatik ang An Humble Inquiry Into the Scripture-Account of Jesus Christ aron depensahan ang iyang gituohan. Sa maong libro, naghatag siyag tin-awng pamatuod sa Bibliya kon nganong dili si Jesus ang Supremong Diyos. Nasuko ang mga membro sa kanhing kongregasyon ni Emlyn sa Dublin ug ilang gikiha siya.

Si Emlyn gidakop ug gidala sa Queen’s Bench Court sa Dublin niadtong Hunyo 14, 1703. Sa iyang True Narrative of the Proceedings, si Emlyn miingon nga siya gikasohan “tungod sa pagsulat ug pagpatik ug libro nga nag-ingon, ako mapasipalahon ug madinaotong nag-ingon . . . Nga si Jesu-Kristo dili katupong sa Diyos nga Amahan.” Dili patas ang paghusay kaniya. Pito ka obispo sa Church of Ireland ang milingkod tupad sa mga huwes. Si Emlyn giingnan sa iladong abogado nga si Richard Levins  nga dili siya tugotang mosulti sa pagdepensa sa iyang kaugalingon. Sa konklusyon sa paghusay, si Richard Pyne, ang Lord Chief Justice sa Ireland, miingon sa hurado nga kon ang ilang desisyon dili mao ang gidahom, “naa baya ang akong ginoo nga mga obispo,” nga daw nanghulga sa hurado nga sila silotan.

Dihang si Emlyn gihukmang sad-an, ang solicitor-general misugyot nga bakwion ni Emlyn ang iyang giingon. Siya midumili maong gipamulta siya ug gisentensiyahag usa ka tuig nga pagkabilanggo. Kay dili makabayad sa multa, napriso siyag duha ka tuig hangtod nga nakombinsir sa iyang higala ang awtoridad nga paubsan ang multa. Si Emlyn nakagawas niadtong Hulyo 21, 1705. Tungod sa kaulawan nga iyang nasinati, siya nakaingon, sumala sa gikutlo ganina, “Andam kong mag-antos alang sa gituohan kong kamatuoran bahin niya [Diyos] ug sa iyang himaya.”

Si Emlyn mibalhin sa London. Didto niya nakauban si William Whiston, laing eskolar sa Bibliya nga gisalikway tungod sa pagpatik sa gituohan niyang kamatuoran sa Bibliya. Dakog pagtahod si Whiston kang Emlyn. Gani gitawag niya si Emlyn nga “‘ang una ug pangunang tigtuboy’ sa ‘karaang kristiyanidad.’”

Sama kang William Whiston ug sa laing tinahod nga eskolar, si Isaac Newton, nakita ni Emlyn nga wala itudlo sa Bibliya ang doktrina sa Trinidad sama sa makita sa Athanasian Creed. Siya nagpatin-aw: “Human mapamalandong ug matun-ag maayo ang balaang Kasulatan, . . . nakakita kog lig-ong rason . . . nga bag-ohon ang akong opinyon bahin sa Trinidad.” Siya mihinapos nga “ang Diyos ug Amahan ni Jesu-Kristo mao lamang ang Supremong Persona.”

Nganong nakahinapos si Emlyn niana? Daghan siyag nabasang teksto nga nagpakita sa kalainan tali ni Jesus ug sa Iyang Amahan. Aniay pipila ka pananglitan (ang mga komento ni Emlyn sa mga teksto giitaliko):

•  Juan 17:3: “Dili si Kristo ang gitumong dinhi nga Diyos o ang Diyos, nga daw siya ang bugtong nga Diyos.” Ang Amahan lang ang gitawag nga “bugtong matuod nga Diyos.”

•  Juan 5:30: “Ang Anak dili mohimo sa iyang kabubut-on, kondili sa kabubut-on sa Amahan.”

•  Juan 5:26: “Ang iyang Kinabuhi hinatag sa Amahan.”

•  Efeso 1:3: “Bisag si Jesu-Kristo sagad gitawag nga Anak sa Diyos, wala kitay mabasa nga ang Amahan gitawag nga Amahan sa Diyos, bisan pag siya sagad gitawag nga Amahan sa atong Ginoong Jesus.”

Human tun-i ni Emlyn ang tanang pamatuod, siya miingon: “Walay teksto sa balaang Kasulatan nga nag-ingong ang Amahan, Anak, ug Espiritu Santo maoy usa ra ka indibiduwal.”

Daghan karon ang mahadlok sa pagdepensa sa gitudlo sa Bibliya. Pero si Emlyn andam sa pagdepensa sa kamatuoran sa Bibliya. Siya nangutana, “Kon dili ipahayag sa usa ka tawo ang labing importanteng mga kamatuoran, nga tin-awng makita diha sa balaang Kasulatan, unsa pa may pulos nga basahon ug susihon niya kini?” Dili gayod niya ikompromiso ang kamatuoran.

Ang panig-ingnan ni Emlyn ug sa uban makapalihok kanato sa pagpamalandong kon andam ba kita sa pagdepensa sa kamatuoran bisan pa sa mga pagtamay. Makapangutana sab ta sa kaugalingon, ‘Unsay mas importante—ang dungog ug pag-uyon sa komunidad o ang pagdepensa sa kamatuoran sa Pulong sa Diyos?’