Ang usa sa mga pag-ampo nga unang nakat-onan sa daghang tawo mao ang Amahan Namo, o Pag-ampo sa Ginoo, nga gitudlo ni Jesus sa iyang mga sumusunod. Kini nga pag-ampo mabasa sa gitawag karon ug Bag-ong Tugon. Ang sinugdanan sa pag-ampo nag-ingon: “Amahan namo nga anaa sa mga langit, balaanon unta ang imong ngalan.” (Mateo 6:9) Ang ngalan sa Diyos, nga gihubad sa English ingong “Jehovah” o usahay “Yahweh,” panagsa rang makita sa English nga mga hubad sa Bag-ong Tugon. Pero makita sa maong mga hubad ang ngalan sa bakak nga mga diyos, sama kang Zeus, Hermes, ug Artemis. Busa dili ba angay lang nga hisgotan sab nila ang ngalan sa matuod nga Diyos ug Awtor sa Bibliya?​—Buhat 14:12; 19:35; 2 Timoteo 3:16.

 Ang mga maghuhubad sa Bibliya sa English nga si Lancelot Shadwell ug Frederick Parker nagtuo nga angayng ibalik ang ngalan sa Diyos diha sa Bag-ong Tugon. Nganong kinahanglan ning ibalik? Kay nahibaloan nila nga sa primero tua didto ang ngalan sa Diyos pero gitangtang ni sa ulahi. Nganong nakaingon sila adto?

 Si Shadwell ug Parker nahibalo nga ang personal nga ngalan sa Diyos makita sa linibo ka beses diha sa mga manuskrito sa gitawag nga Daang Tugon, nga orihinal nga gisulat diha sa Hebreohanong pinulongan. Busa natingala sila kon nganong gitangtang ang kompletong porma sa ngalan sa Diyos diha sa mga manuskrito sa Bag-ong Tugon nga ilang gigamit. a Namatikdan sab ni Shadwell nga dihang ang mga manuskrito sa Bag-ong Tugon naggamit sa mga ekspresyon sa Daang Tugon, sama sa “anghel ni Jehova,” giilisan sa mga tigkopya sa Gregong Bag-ong Tugon ang ngalan sa Diyos ug mga termino sama sa Kyʹri·os, nga nagkahulogang “Ginoo.”​—2 Hari 1:3, 15; Buhat 12:23.

 Sa wala pa i-publish ni Shadwell ug Parker ang ilang English nga hubad, naa nay mga maghuhubad nga nagbalik sa ngalan sa Diyos diha sa ilang English nga hubad sa Bag-ong Tugon, pero sa pipila lang ka teksto. b Sa wala pa ang 1863, dihang gi-publish ni Parker ang A Literal Translation of the New Testament, walay English nga maghuhubad nga nailhang nag-publish ug Bag-ong Tugon nga nagbalik sa ngalan sa Diyos diha sa daghang teksto. Kinsa si Lancelot Shadwell ug Frederick Parker?

 Si Lancelot Shadwell (1808-1861) maoy usa ka abogado ug anak ni Sir Lancelot Shadwell, ang vice-chancellor sa England. Siya membro sa Church of England. Bisag nagtuo siya sa Trinidad, nagtahod siya sa ngalan sa Diyos, nga naghisgot niini ingong “mahimayaong ngalan ni JEHOVA.” Sa iyang hubad nga The Gospels of Matthew, and of Mark, 28 ka beses niyang gigamit ang “Jehova” diha sa main text ug 465 ka beses diha sa mga nota niini.

 Lagmit nahibaloan ni Shadwell ang ngalan sa Diyos kay iya ning nakita sa Daang Tugon sa orihinal nga Hebreohanon. Siya miingon nga kadtong nagpuli sa ngalan sa Diyos sa terminong Kyʹri·os diha sa Gregong hubad sa Daang Tugon “dili matinud-anong mga maghuhubad.”

 Sa hubad ni Shadwell, una niyang gigamit ang “Jehova” diha sa Mateo 1:20. Ang iyang nota niini nga teksto nag-ingon: “Ang pulong [Kyʹri·os] dinhi, ug sa daghang ubang teksto sa N.T. [Bag-ong Tugon] nagkahulogang JEHOVA, ang ngalan sa Diyos: ug importante kaayo nga ibalik ni diha sa English nga hubad.” Miingon pod siya: “Kinahanglan ning himoon aron mapasidunggan ang Diyos. Iyang gipaila ang iyang kaugalingon sa ngalang JEHOVA: ug angay lang nga gamiton nato ang iyang ngalan dihang maghisgot ta bahin niya.” Dayon siya miingon: “Sa E.V. [Established, Authorized, o King James Version] nga Bibliya, ang ngalang JEHOVA panagsa rang makita … Imbes nga ngalan sa Diyos, Ginoo ang atong mabasa.” Si Shadwell miingon: “Ang Ginoo … dili gyod haom nga titulo” nga gamitong kapuli sa ngalan sa Diyos. Miingon sab siya nga bisag siya gitawag ug “Ginoo” sa ilang lugar.

 Gi-publish ni Shadwell ang iyang hubad sa Mateo niadtong 1859 ug ang iyang giusa nga bersiyon sa Mateo ug Marcos niadtong 1861. Pero wala niya mahuman ang iyang paghubad. Namatay siya niadtong Enero 11, 1861, sa edad nga 52. Bisan pa niana, wala masayang ang iyang mga paningkamot.

 Nahibaloan sa usa ka datong negosyante nga taga-London nga si Frederick Parker (1804-1888) ang bahin sa hubad ni Shadwell sa Mateo. Gisugdan ni Parker ang paghubad sa Bag-ong Tugon dihang mga 20 anyos siya. Dili sama kang Shadwell, si Parker wala magtuo sa pagtulon-an sa Trinidad. Siya misulat: “[Hinaot] nga ang tibuok Simbahan sa pinalanggang Anak [sa Diyos] … kinasingkasing nga modawat sa kamatuoran … ug mosimba sa usa nga Labing Gamhanan nga si Jehova.” Mibati si Parker nga tungod sa mga manuskrito sa Bag-ong Tugon nga naggamit ug Kyʹri·os sa pagtumong sa Ginoong Diyos ug Ginoong Jesus, lisod na hinuong makita ang kalainan niining duha. Busa nainteres siya dihang iyang nakita nga naay mga teksto diin gihubad ni Shadwell ang Kyʹri·os ingong “Jehova.”

 Nganong kana man ang pagsabot ni Parker? Siya nagtuon ug Grego ug nagsulat ug ubay-ubayng libro ug tract sa Gregong grammar. Nahimo sab siyang membro sa Anglo-Biblical Institute, nga nagpasiugda ug pag-research sa mga manuskrito sa Bibliya aron makahimog mas maayong English nga mga Bibliya. Niadtong 1842, gisugdag publish ni Parker ang iyang unang hubad sa Bag-ong Tugon, nga gi-publish sa ubay-ubayng bahin ug edisyon. c

 Sulod sa pipila ka tuig, dihay gisulat si Parker bahin sa mga pangutana sama sa: “Kanus-a magtumong ang Kyʹri·os sa Ginoong Jesus, ug kanus-a ni magtumong sa Ginoong Diyos?” “Nganong ang Kyʹri·os sagad gigamit ingong ngalan ug dili titulo?”

 Dihang nakita ni Parker ang 1859 nga hubad ni Shadwell sa Mateo ug ang mga komento niini bahin sa Kyʹri·os, nakombinsir siya nga sa pipila ka konteksto, ang Kyʹri·os “angayng hubaron nga Jehova.” Busa iyang girebisar ang iyang tibuok hubad sa Bag-ong Tugon. Iyang gibutang ang ngalang “Jehova” diha sa mga teksto nga para niya angay ning mabutang didto sumala sa konteksto o grammar sa Grego. Busa diha sa 1863 nga edisyon sa A Literal Translation of the New Testament ni Parker, 187 ka beses nga makita ang ngalan sa Diyos sa main text. Nailhan ni ingong unang na-publish nga English nga bersiyon nga naggamit sa balaang ngalan sa tibuok Kristohanon Gregong Kasulatan. d

 Niadtong 1864, gi-release sab ni Parker ang A Collation of an English Version of the New Testament … With the Authorized English Version. Iyang giusa ang duha ka bersiyon sa Bag-ong Tugon aron ipakita kon unsay kalainan sa iyang bersiyon ug sa laing bersiyon. e

 Aron ipakita kon nganong importante ang pagbalik sa ngalan sa Diyos, gigamit ni Parker ang pipila ka bersikulo sa Authorized Version, sama sa Roma 10:13 nga nag-ingon: “Si bisan kinsa nga motawag sa ngalan sa Ginoo maluwas.” Si Parker nangutana: “[Duna bay] naghunahuna nga niini nga mga Bersikulo sa Authorized English Version, si Jehova, ug dili Ang Anak nga si Jesu-Kristo nga atong Ginoo … ang gitumong”?

 Si Parker migastog linibo ka pounds—nga dakong kantidad adtong panahona—sa pag-publish ug pag-advertise sa iyang mga tract, dokumento, ug ubang sinulat. Gani, sa usa lang ka tuig, migasto siyag 800 pounds, nga katumbas sa kapig 100,000 British pounds ($132,000 U.S.) karon. Nagpadala sab siyag libreng mga kopya sa daghan niyang publikasyon ngadto sa iyang mga kaila ug sa taas ug ranggo nga mga lider sa relihiyon aron ila ning ma-review.

 Ang mga sinulat ni Parker ug ang iyang mga hubad sa Bag-ong Tugon, nga pipila ra ka kopya ang naimprenta, gipakamenos sa ubang eskolar. Wala pabilhi niini nga mga eskolar ang iyang sinserong paningkamot, ingon man nianang kang Shadwell ug sa uban pa, nga ibalik ang personal nga ngalan sa Diyos diha sa English nga Bag-ong Tugon.

 Puwede pod nimong tan-awon ang 10 ka minutong video: Tour sa Museum sa Warwick: “The Bible and the Divine Name.”