Za aha birimu

Za ahari Ebirimu

EKICWEKA C’OKWEGA 1

Yesige ku Ekigambo ca Ruhanga ‘kiri amazima’

Yesige ku Ekigambo ca Ruhanga ‘kiri amazima’

ECAHANDIKIRWE C’OMWAKA GWA 2023: “Ekigambo cawe cona ni amazima.”—ZAB 119:160.

ECESHONGORO CA 96 Ekitabo kya Ruhanga eky’Omuhendo

EMPINYE a

1. Ahabw’enki abantu bingi omuri obu bwire batari kwesiga Bibuli?

 ABANTU bingi erizoba nibabonabona ahabw’okubura ow’okwesiga. Tibari kumanya omuntu owu bari kubasa kwesiga. Nibebuza yaba abantu abu bari kuronderaho obuhabuzi, ari bo abategeki, abanyasayansi, n’abashubuzi bari kubafaho. Nambwenu, tibari kwesiga abebembezi b’amadini. Obwe rero tikiri kututangaza baremwa n’okwesiga ekitabo eki abo bebembezi b’amadini bari kukoresa, ari co Bibuli.

2. Tukuratize ebiri omuri Zaburi ya 119:160, ni enki eki tushemerire kwesiga?

2 Ahakuba turi abahereza ba Yehova, nitwesiga ku ari “Ruhanga w’amazima” kandi ku burijo ari kutwendeza ebirungi. (Zab 31:5; Isa 48:17) Nitumanya ku turi kubasa kwesiga ebigambo by’omuri Bibuli ebiri kugamba ku ‘ekigambo ca [Ruhanga] cona kiri amazima.’ b (Shoma omuri Zaburi ya 119:160.) Nitwikiriza ebigambo by’omunyabwenge omu bya sayansi owahandikire ati: “Omu bintu byona ebi Ruhanga yagambire tiharimu ekishuba na kimwe ninga ngu hagire ecaremwa kuhikirira. Abahereza ba Ruhanga nibabasa kwesiga ebi ari kugamba ahakuba nibesiga Ruhanga owabigambire.”

3. Ni enki eki twaza kushwijuma omuri eki kicweka?

3 Ni bata oku turi kubasa kukwasa abandi kwesiga Ekigambo ca Ruhanga nk’itwe? Reka turebe enshonga ishatu eziri kutuma twayesiga Bibuli. Twaza kushwijuma oku ekihandiko ca Bibuli kirimu amazima, okuhikirira k’obuhanuzi bwayo, n’oku eyine amani g’okuhindura amagara g’abantu.

OBUTUMWA BW’OMURI BIBULI BWONA BUKARINDWA

4. Ahabw’enki abamwe bari kubanganisa yaba Bibuli eri amazima?

4 Yehova Ruhanga akakoresa abashija 40 b’abesigwa omu kuhandika ebitabo by’omuri Bibuli. Konka, tihine ekihandiko na kimwe eki bahandikire ekicariho omuri obwo bwire. c Ebi twine ni ebyakoporwirwe. Eco nikituma bamwe babanganisa yaba ebi turi kushoma omuri Bibuli biri kubugana n’ebyabire biri omu bihandiko by’omu kubanza. Mbehi wareburize eki turi kubasa kukora ngu tubyesige?

Abanyabwenge abakoporwire Ebyahandikirwe by’Orugurika bakataho amani mingi kugira ngu obutumwa bw’Ekigambo ca Ruhanga bube buhikire (Reba paragurafu ya 5)

5. Ni enki ecabire kiri kutwarirwa omu kukoporora Ebyahandikirwe by’Oruheburayo? (Reba ekishushani c’aha kishembeso.)

5 Kugira ngu Yehova arinde obutumwa bweye, akaragira ngu bukopororwe. Akaragira abagabe ba Isirayeli kwekopororera Ebiragiro kandi yataho Abalevi ngu bagume babyegese abantu. (Bir 17:18; 31:24-26; Neh 8:7) Abayudaya ku bamazire kuruga omu bukwatwa bwa Babuloni, omutwe gw’abanyabwenge omu by’okukoporora bakakoporora za kopi nyingi z’Ebyahandikirwe by’Oruheburayo. (Ezr 7:6, bhs.) Abo bashija bakabikora babyetondire. Bwanyima, bakatandika kubara ebigambo byona na buri nyuguta kugira ngu barebe yaba ebi bakoporwire byabire bihikire. Konka nabwe, ahabw’okuba tutahikirire, omu kihandiko ca Bibuli hakagumamu otushobe. Konka, hakakopororwa za kopi nyingi; obwe rero obwo bushobe bukaboneka. Bata shi?

6. Ni bata oku abanyabwenge babire nibabona enshobi omu bihandiko bya Bibuli ebyakoporwirwe?

6 Abanyabwenge b’omuri obu bwire omu by’okukoporora bine oburyo burungi bw’okumanya enshobe ezakozirwe omu kihandiko ca Bibuli. Ecokureberaho: Reka tugire ngu abashija 100 bashabwa kukoporora ekihandiko kimwe n’engaro. Omwe omuri bo yakoramu akashobe. Oburyo bumwe bw’okubona ako kashobe ni okugeranisa ekihandiko ceye n’ebihandiko ebi abandi bakoporora. Ni co kimwe, abanyabwenge bakabona enshobe ninga shi ebiri kubura omu kihandiko ca Bibuli eki bakoporwire bari kugeranisa ebihandiko byayo byona ebi bakoporwire.

7. Ni enki ekiri kwereka ku abantu bingi abakoporwire Bibuli babikozire babyetondire?

7 Abakoporwire ebihandiko bya Bibuli bakatamu amani ngu babikore ge. Reba ekiri kubihamya. Ekihandiko ca kare ekijwire c’Ebyahandikirwe by’Oruheburayo, ecakoporwirwe omu mwaka gwa 1008 ninga 1009 B.Y. Eco kihandiko nicetwa Kodekisi ya Leningrad. Konka omu myaka ya juba, hariho ekihandiko ca Bibuli ezahandikisibwe engaro n’otucweka twazo ezajumbwirwe, ezakoporwirwe omu myaka 1,000 mbere ya Kodekisi ya Leningrad. Ahakuba ezo kopi zakoporwirwe emirundi myingi kandi omu myaka eri kukira ahari 1,000, omuntu nabasa kutecereza ku obutumwa oburimu buri kutana n’oburi omuri Kodekisi ya Leningrad. Konka, ti ko biri. Abanyabwenge abageranisize ebihandiko bya kare n’ebya juba, bakashanga harimu ebigambo bice ebitari kushushana, konka obutumwa oburimu bwo butarahindukire.

8. Ebihandiko ebikoporwirwe by’Ebyahandikirwe by’Orugurika nibitanira nkahe n’ebihandiko bya kare?

8 Abakristo b’omu kinyigana ca c’okubanza na bo bakatoreza abakoporwire Ebyahandikirwe by’Oruheburayo. Bakakoporora ebitabo 27 by’Ebyahandikirwe by’Orugurika, ebi babire nibakoresa omu nterane n’omu murimo g’okuburira. Omunyabwenge omwe ku yageranisize za kopi z’Ebyahandikirwe by’Orugurika n’ebindi bihandiko ebyakoporwire omu bwire bumwe, akagamba ati: “Hariho za kopi nyingi z’Ebyahandikirwe by’Orugurika kandi zijwire.” Ekitabo ekiri kugamba aha ndagano nsya nikigira kiti: “Nitubasa kwesiga ku ebi turi kushoma omu buhinduzi bwa juba [bw’Ebyahandikirwe by’Orugurika] bihikire igana ahari igana, wabigereranisa n’ebi abahandiki b’omu bwire bwa kare bahandikire.”

9. Tukuratize ebiri omuri Isaya 40:8, ni enki eki turi kumanya aha butumwa bw’omuri Bibuli?

9 Amani agu abakoporozi bingi batireho gakatuma Bibuli eyi turi kushoma omuri obu bwire yaba ehikire. Hatariho okubanganisa, Yehova ni we watumire obutumwa obu yahire abantu bwarindwa. (Shoma omuri Isaya 40:8.) Ni amazima, abamwe nibabasa kutecereza ku kuba obutumwa bw’omuri Bibuli bwarinzirwe kitari kumanyisa ku yahandikisibwe na Ruhanga. Obwe rero, reka tushwijume ebihamya ebiri kutwereka ku Ruhanga ari we yahandikisize Bibuli.

OBUHANUZI BWA BIBULI NI OBW’OKWESIGWA

Aha rubaju rwa bumosho: C. Sappa/DeAgostini/Getty Images; aha rubaju rwa buryo: Image © Homo Cosmicos/Shutterstock

Obuhanuzi bw’omuri Bibuli bukahikirira kandi bucahikirira (Reba paragurafu ya 10-11) e

10. Gamba ecokureberaho c’obuhanuzi obwahikirire oburi kwereka ku ebiri omuri 2 Petero 1:21 bihikire. (Reba ebishushani.)

10 Omuri Bibuli harimu obuhanuzi bwingi obwahikirire, kandi obumwe omuri bwo bukaba bumazire emyaka mingi bwahanwirwe. Ebyabireho nibihamya ku obwo buhanuzi bwahikirire. Eco tikiri kututangaza ahakuba turi kumanya ku Omuhandiki w’obuhanuzi bw’omuri Bibuli ari Yehova. (Shoma omuri 2 Petero 1:21.) Tecereza aha buhanuzi oburi kugamba aha kugwa kw’orurembo rwa kare rwa Babuloni. Omu kinyigana ca munana mbere ya Yesu, omuhanuzi Isaya akahumecerwa yahanura ku orwo rurembo rw’amani rwa Babuloni rwabire rurije kukwatwa. Nambwenu akagamba ahari Kuro owabire arije kurukwata, n’oku rwabire rurije kukwatwa. (Isa 44:27–45:2) Kandi Isaya akahanura ku Babuloni yabire erije kucwecerezibwa kimwe ekahinduka amatongo. (Isa 13:19, 20) Eco ni co ecabireho. Abamedi n’Abaperesi bakakwata Babuloni omu mwaka gwa 539 M.Y. kandi ahu yabire eri hati ni amatongo.​—Reba vidiyo eri kugira ngu Bibuli ekaba yagambire aha kugwa kwa Babulooni omu katabo Shemerererwa amagara ebiro byona!, ishomo rya 03 akacweka ka 5.

11. Shoborora oku ebiri omuri Daniyeli 2:41-43 byahikirire.

11 Obuhanuzi bw’omuri Bibuli tiburahikirire omu bwire bwa kare kusha, ahobwe turi kubureba buri n’okuhikirira omuri obu bwire. Ecokureberaho: Reba oku obuhanuzi bw’omutano bwa Daniyeli oburi kugamba aha butegeki bwa nyinensi bwa Bungereza na Amerika bwahikirire. (Shoma omuri Daniyeli 2:41-43.) Obwo buhanuzi bukagamba ku ‘ekicweka cabwo cabire kirije kuba kigumire’ nkecoma kandi ku ‘ekindi cabire kiri kwatwa busha’ nk’ibumba. Eco kikahikirira. Obutegeki bwa Bungereza na Amerika bukereka ku bwine amani nk’ecoma, buri kusinga entaro z’ensi kandi bari kugumizamu kugira amahe g’amani. Konka amani gabwo gakacendera ahakuba rubanda nibekwatanisa omu kutera oburuuru, kurwanira obugabe bwabo, okwekarakasa, n’okweta hamwe omu mirimo. Omunyabwenge omwe omu by’obutegeki akagamba ati: “Omu mahanga agari kugendera ahari demokarasi kukira agandi omu nsi, Amerika ni ryo ihanga eryebaganisizemu kandi eryine ebizibu byingi by’omu butegeki.” Kandi Bungereza na yo ekebaganisamu ahabw’okwanga kwekwatanisa n’ekitongore c’obumwe bw’amahanga ga Bungereza. Ebyo bikatuma obutegeki bwa nyinensi bwa Bungereza na Amerika bwaremwa kuta omu nkora ebiragiro byabwo.

12. Obuhanuzi obwahikirire nibutuhamiza ki?

12 Obuhanuzi bwingi obwahikirire nibutuhamiza ku ebi Ruhanga ari kuturaganisa omu biro by’omu misho birije kuhikirira. Nitwehurira nk’omuhandiki wa zaburi owashabire Yehova ati: “Amagara gange gakarwara ahabw’okwetenga okujuna kwawe, kandi ntegerize ekigambo cawe.” (Zab 119:81) Yehova akoresize Bibuli, akatuha “amasiko g’ebiribaho bwanyima. (Yer 29:11) Amasiko gitu g’ebiro by’omu misho tituri kugatunga ahabw’amani g’abantu, ahobwe ni ahabw’ebiraganiso bya Yehova. Nimureke tukizeho kwesiga Ekigambo ca Ruhanga turi kweyegesa obuhanuzi oburimu twetonzire.

OBUHABUZI BW’OMURI BIBULI NIBUKWASA ABANTU BINGI

13. Tukuratize ebiri omuri Zaburi ya 119:66, 138, ni kiha kindi kihamya ekiri kutuma twayesiga Bibuli?

13 Kugira ngu omanye ekindi kihamya ekiri kutuma twayesiga Bibuli, reba ebirungi ebi abantu bahikireho ahabw’okukuratiza obuhabuzi bwayo. (Shoma omuri Zaburi ya 119:66, 138.) Ecokureberaho: Abashija n’abakazi ababire bari hihi kutana hati bine obumwe kandi bashemerirwe. Abana babo nibashemerererwa kurererwa omu ka y’Abakristo ahu bari kuhurira bine oburinzi kandi bari kukundwa.​—Efe 5:22-29.

14. Gamba ecokureberaho ekiri kwereka ku amazima g’omuri Bibuli gari kuhindura amagara g’abantu.

14 Nangwa n’abantu b’abagomi ku batire omu nkora obuhabuzi bw’omuri Bibuli, bakahinduka baba abantu barungi. Reba oku obuhabuzi bw’omuri Bibuli bwakwasize omusibe ori kwetwa Jack. d Akaba ari omugomi mubi munonga kandi omu bandi basibe ababire bacwerirwe orw’okufa ni we owabire ari mubi munonga. Konka bwanyima Jack akahurikiza omusibe mugenzi weye ari kwega Bibuli. Emitwarize mirungi ya benetata ababire bari kwegesa Bibuli ogo musibe, ekamukora aha mutima, na we yayikiriza kwega. Oku yagenzire ari kuta omu nkora ebi yabire ari ari kwega, ni ko yabire ari kuhinduka omuntu murungi. Ku hahwire obwire, Jack akaba omuburizi otakabatizibwe kandi yabatizibwa. Akaba naburira abasibe bagenzi beye aha Bukama bwa Ruhanga kandi yakwasa bana omuri bo kwega amazima. Obwire bwa Jack bw’okwitwa ku bwahikire, akaba yahindukire kimwe. Omwe omuri ba voka beye akagamba ati: “Jack tari nk’oku nabire ndi kumumanya omu myaka 20 eyahwire. Ebi Abahamya ba Yehova bamwegesize bikamuhindura.” N’obu Jack yayisirwe, ecokureberaho ceye nicereka ku turi kubasa kwesiga Ekigambo ca Ruhanga kandi ku kine amani g’okuhindura amagara g’abantu.​—Isa 11:6-9.

Obuhabuzi bw’omuri Bibuli bukahindura amagara g’abantu abakurire omu mbera ezitari kushushana (Reba paragurafu ya 15) f

15. Ni bata oku okuta omu nkora obuhabuzi bw’omuri Bibuli kiri kutanisa abahereza ba Yehova n’abandi bantu? (Reba ekishushani.)

15 Ahakuba abahereza ba Yehova bari kugendera aha mazima g’omuri Bibuli, bine obumwe. (Yoh 13:35; 1 Kor 1:10) Wareba oku abantu b’omuri egi nsi bacwekiremu ebicweka ahabw’eby’obutegeki, obwoko n’oku babireho, nohika ori kwerebera oku Abahamya ba Yehova bine obusinge n’obumwe. Omusigazi omwe ori kwetwa Jean ku yarebire obwo bumwe, kikamutangaza munonga. Jean akakurira omuri Afurika. Omu ihanga ryeye ku habiremu orutaro, akaza omu kisirakare kandi bwanyima yahungira omu ihanga eryabire ribahikire hihi. Aho ni ho yabugine n’Abahamya ba Yehova. Jean akagamba ati: “Nkega ku abakurasi b’edini y’amazima batari kwekwatanisa omu by’obutegeki, ku bine obumwe, kandi ku bari kukundana.” Akagumizamu ati: “Nkaba maririre kumara amagara gange gona ndi kurwanirira ihanga ryange. Konka ku nayegire amazima g’omuri Bibuli, nkamaririra kukorera Yehova n’amagara gange gona.” Jean akahindukira kimwe. Omu mwanya g’okurwanisa abantu b’agandi mahanga ninga shi obundi bwoko, asigire ari kubakwasa kugira obumwe, ari kubegesa Bibuli. Ahakuba obuhabuzi bw’omuri Bibuli buri kukwasa abantu abatari kushushana, ni ekihamya ekiri kwereka ku turi kubasa kubwesiga.

GUMIZAMU KWIKIRIZA EKIGAMBO CA RUHANGA

16. Ahabw’enki tushemerire kukizaho kwesiga Ekigambo ca Ruhanga?

16 Ahakuba embera ziri kweyongera kuba mbi, nikitugumira korobera obuhabuzi bw’omuri Bibuli. Abantu nibagezaho kutuma twabanganisa aha buhabuzi bw’omuri Bibuli ninga shi twebuza yaba Yehova yatireho omwambari w’omwesigwa ngu atwebembere omuri obu bwire. Konka twaba turi kuhamya ku Bibuli eri Ekigambo ca Yehova, nitwija kwerinda ebyo bintu ebiri kugeza okwikiriza kwitu. Nitwija ‘kuta omutima gwitu aha kuhikiriza ebiragiro ebi Ruhanga yatireho, ebiro byona kuhisya aha muheru.’ (Zab 119:112) Okugambira abandi amazima tikirije ‘kutwisa enshoni’ kandi nitwija kubahiga kubaho bari kubuganisa na go. (Zab 119:46) Eco nikija kutuma twayehanganira embera zigumire, harimu okuhiganisibwa, ‘tutari kuruha kandi twine okushemererwa.’​—Kol 1:11; Zab 119:143, 157.

17. Ni enki eki ecahandikirwe c’ogu mwaka kiri kutwijusa?

17 Nitwesiga tutari kubanganisa ku Yehova yagambire amazima! Ago mazima nigatugumya, gatuma twagira amagara agine ekigendererwa kandi gatuhabura omuri egi nsi eyijwire akavuyo. Nambwenu ago mazima nigatuma twayesiga ku turije kubaho ebiro byona turi kutegekwa n’Obukama bwa Ruhanga. Nitushaba ngu ecahandikirwe c’omwaka gwa 2023 kije kutukwasa kwesiga ku Ekigambo ca Ruhanga cona kiri amazima!—Zab 119:160.

ECESHONGORO CA 94 Okusiima Ekigambo kya Ruhanga

a Ecahandikirwe c’omwaka gwa 2023 ekiri kugumya okwikiriza kwitu ni co eki twakoresize. Nikigira ngu: “Ekigambo cawe cona ni amazima.” (Zab 119:160) Hatariho okuba-nganisa, ebyo bigambo nobyikiriza. Konka abantu nibabanganisa yaba Bibuli erimu amazima kandi ku eri kubasa kutuha obuhabuzi oburi kwesigwa. Omuri eki kicweka, twaza kushwijuma ebihamya bishatu ebi turi kubasa kukoresa omu kuhamiza abantu b’emitima mirungi ku bari kubasa kwesiga Bibuli n’obuhabuzi oburimu.

b EKIGAMBO EKISHOBORWIRWE: Ekigambo c’Oruheburayo ekiri kuhindurwamu ngu “cona” omuri oru runyiriri, nikimanyisa oruteranyo, ebyijwire, ninga shi ebintu byona hatari kuburaho na kimwe.

c Waba ori kwenda kumanya byingi aha ku Bibuli yarinzirwe, za ahari jw.org, rero orondese “Ebyabireho na Bibuli.”

d Amazina agamwe gakahindurwa.

e EBISHUSHANI: Ruhanga akaba yagambire ku orurembo rwa Babuloni rwabire rurije kucwecerezibwa.

f EBISHUSHANI: Ekishushani ekiri kwereka omusigazi owayegire omuri Bibuli oku ari kubasa kubana n’abantu bona omu businge kandi yakwasa n’abandi kukikora omu mwanya g’okubarwanisa.