1-2. (a) Ni ziha mbera ezi ebaruha y’Abefeso yahandikirwemu? (b) Ni biha bibuzo ebi twaza kushwijuma?

 OBU entumwa Pawulo yabire ari omu kihome omuri Roma, akaba ari kwenda kugumya Abakristo bagenzi beye. Ahabw’okuba yabire atari kubasa kubatayayira amisho aha gandi, niyo nshonga yakoresize amabaruha. Emwe omuri eyo baruha akayihandikira ab’omuri Efeso hihi omu mwaka gwa 60 ninga 61 B.Y.—Efe 1:1; 4:1.

² Bwanyima y’emyaka ikumi Pawulo akaba naza omuri Efeso ari kuburira n’okwegesa obutumwa burungi. (Byak 19:1, 8-10; 20:20, 21) Akaba nakunda benetata na banyanyazi munonga kandi akaba ari kwenda kubakwasa kugumizamu kuba abesigwa ahari Yehova. Konka shi ahabw’enki yahandikire Abakristo abashukirweho omwika ebikwatirine n’omwirima n’omushana? Kandi shi ni enki eki Abakristo twena turi kubasa kwegera ahari obwo buhabuzi? Reka tushwijume eby’okugarukamu by’ebyo bibuzo.

MURUGE OMU MWIRIMA MUZE OMU MUSHANA

3. Ni ziha ngambo z’ekigeraniso ezi Pawulo yakoresize omu baruha eyi yahandikire ab’omuri Efeso?

³ Pawulo akahandikira Abakristo b’omuri Efeso ngu: ‘Kare mukaba muri omwirima, konka hati muri omushana.’ (Efe 5:8) Pawulo akakoresa eyo ngambo y’ekigeraniso y’omwirima n’omushana ari kwenda kubashobororera oku bahindukire munonga. Reka tushwijume enshonga ahabw’enki Pawulo yagambire ab’omuri Efeso ku kare babire bari ‘omu mwirima.’

4. Ni bata oku ab’omuri Efeso babire bari omu mwirima gw’amadini g’ekishuba?

⁴ Omwirima gw’ebishuba by’amadini. Abakristo b’omuri Efeso  batakegire amazima bakaba nibikiriza enyegesa z’amadini g’ebishuba, kandi bakora n’ebikorwa by’obumaji. Omu tawuni ya Efeso hakaba harimu hekalu ya ruhanga w’ekishuba ori kwetwa atemi, kandi ni omwe omuri ba ruhanga b’ebishuba mushanju ababire bari kumanywa numonga omu nsi omuri obwo bwire. Abantu ababire batwire omuri eyo tawuni, bakaba nibaramya ebishushani munonga. Abantu bakaba nibatungira esente nyingi omu kukora ebyo bishushani n’omu kubigurisa. (Byak 19:23-27) Nambwenu abantu b’omu tawuni y’omuri Efeso bakaba nibakora ebikorwa by’obumaji.—Byak 19:19.

5. Ni bata oku ab’omuri Efeso babire bari omu mwirima gw’ebikorwa by’obushambani?

⁵ Omwirima gw’ebikorwa by’obushambani. Abantu b’omuri Efeso bakaba bari ba ruranganwa omu kukora ebikorwa by’obushambani kandi bikaba bitari kubisa enshoni. Okugamba eby’ebisina bikaba nibikira kuhurirwa omu mizano y’omuri eyo tawuni nangwa n’omu biro bikuru by’amadini g’ebishuba. (Efe 5:3) Abingi omu b’omuri Efeso bakaba bakozire ‘ebikorwa byingi by’obushambani omu bwire bwa kare’ kandi eco nikibasa kuba cabire kiri kutuma ‘bahurira bashasha.’ (Efe 4:17-19) Abakristo b’omuri Efeso batakamanyire ekirungi n’ekibi omuntuwomunda wabo akaba atari kubacwera orubanja bakora ekibi ninga ngu batecereze ku Yehova arije kubabuza ebi babire bari kukora. Eyo nebasa kuba ariyo nshonga Pawulo yagambire ku babire bari omu mwirima kandi ‘obutamanya oburi omuri bo n’obugangazi bw’omu mitima yabo bibatanise n’amagara agarikuruga ahari Ruhanga.’

6. Ahabw’enki Pawulo yagambire Abakristo b’omuri Efeso ku ‘hati bari kugendera omu mushana’?

⁶ Bamwe omu b’omuri Efeso bakaba barugire omu mwirima. Pawulo akahandika ku ‘hati bari omu mushana omuri Mukama.’ (Efe 5:8) Bakaba bamurikirwe n’omushana gw’amazima g’omuby’omwika. (Zab 119:105) Abo Befeso bakaba bayetanisize n’ebikorwa by’amadini g’ebishuba kandi bakaba barekire n’ebikorwa by’obushambani. Bakaba ‘batandikire kukuratira Ruhanga’ kandi bakaba bari kukora cona eki bari kubasa baramya Yehova kandi bamushemeza.—Efe 5:1.

7. Ni bata oku embera ezi Abakristo b’omuri Efeso babire barimu ziri kushushana n’ezi turimu?

 ⁷ Omu buryo nk’obwe n’itwe tutakamanyire amazima, tukaba turi omu mwirima gw’amadini g’ebishuba n’ebikorwa by’obushambani. Bamwe omuri itwe tukaba nitwekwatanisa omu biro bikuru by’amadini g’ebishuba abandi bakaba babasirwe n’ebikorwa by’obushambani. Konka ku twatandikire kwega emisinge ya Yehova y’ekirungi n’ekibi, tukakora empinduka. Tukatandika kubaho turi kubuganisa n’emisinge yeye ehikirire. Kandi ebyo nibituma twatunga emigisha myingi. (Isa 48:17) Konka burijo nikiba kitorobi kugumizamu kwerinda kugaruka omu mwirima ogu twasigire enyuma tukagumizamu ‘kugendera omu mushana’.

YERINDE OMWIRIMA

8. Tukuratize ebiri omuri Befeso 5:3-5, ni enki eki Abakristo b’omuri Efeso babire bashemerire kwerinda?

⁸ Shoma omu Befeso 5:3-5. Kugira ngu Abakristo b’omuri Efeso bagumizemu kwerinda omwirima gw’ebikorwa by’obushambani, bakaba bashemerire kugumizamu kwerinda ebikorwa ebitari kushemeza Yehova. Oyihireho kwerinda obushambani nambwenu bakaba bashemerire kwerinda ebigambo ebiri kukwata aha bushambani. Pawulo akijusa ab’omuri Efeso ku babire bashemerire kwerinda ebikorwa nk’ebyo, yaba babire bari kwenda ‘kuhebwa omugabane omu Bukama bwa Kristo na Ruhanga.’

9. Ahabw’enki tushemerire kwerinda ekintu cona ekiri kubasa kutuma twkora ekibi c’obushambani?

⁹ N’itwe nituba tushemerire kutaho amani kugira ngu tutashuba kukora emirimo y’omwirima etari kwana’ ninga etine mugasho. (Efe 5:11) Enkuru z’ebyabireho nizereka ku omuntu ori kukira kugamba, kureba ninga kuhurikiza ebikorwa by’obushambani kiri kubasa kutuma yagwa omu mutego g’okubikora. (Kut 3:6; Yak 1:14, 15) Omu ihanga rimwe benetata bakaba ‘abanywani’ babuganire aha rubuga g’okuganiriraho rw’ahari intaneti. Abingi omuri bo bakatandika bari kuhandikirana ebintu by’omu buryo bw’omwika. Konka oku obwire bwagenzire buri kuhwa ebi babire bari kuhandikirana bikatandika kuhinduka. Bakatandika n’okuganira munonga ahaby’ebisina. Bwanyima y’obwire hine benetata abagambira ku bagwire omu kibi c’obushambani ahabw’ebyo biganiro.

10. Ni bata oku Sitane ari kugezaho kutuhabisa? (Abefeso 5:6)

¹⁰ Ensi ya Sitane negezaho kutuhabya kugira ngu twikirize ku ebi Yehova ari kweta obuhambani n’ebikorwa by’oburofa byona burijo byona atariko biri bibi. (2 Pet 2:19) Konka ebyo tibiri kututungura! Emwe omu mitego eyi Sitane ari kukoresa ni okutuma tutabasa kumanya yaba ekintu kiri kibi ninga shi kiri kirungi. (Isa 5:20; 2 Kor 4:4) Tikiri kututangaza okuba firimu nyingi, ebiganiro by’ahari tivi, n’embuga z’ahari intaneti biri kurwanisa emisinge ya Yehova ehikirire! Sitane nagezaho kutuhabisa kugira ngu tutecereze ku ebikorwa by’oburofa n’eby’obushambani bitari kwikirizibwa kusha ahobwe ku biri n’okushemeza kandi ku bitine nshonga.—Shoma omu Befeso 5:6.

11. Ni bata oku ebyahikire ahari Angela biri kwereka ku tushemerire kuta obuhabuzi oburi omu 5:7 omu bikorwa? (Nambwenu reba ekishushani.)

¹¹ Sitane naba ari kwenda ngu twekwatanise n’abantu abaratume tutagumizamu kugendera aha misinge ya Yehova. Pawulo akashaba Abakristo b’omuri Efeso ati: ‘Otari kwatanisa n’abo,’ ni okugamba abantu abari kukora ebibi omu misho ga Ruhanga. (Efe 5:7) Tushemerire kukizaho kwerinda kukira Abefeso ahakuba omuri obu bwire nitubasa kumarana obwire n’abantu hatari amisho aha gandi kusha, ahobwe tumarana na bo n’aha mbuga z’okuganirira. Angela, a otwire omuri Asia akareba ku embuga z’okuganiriraho zabire ziri kubasa kuretera omuntu akabi. Akagamba ati: “Embuga nizibasa kugenda ziri kuhindura emitecerereze  y’omuntu mpora mpora. Nkerebera ku ziri kutuma nagira abanywani abatari kugendera aha misinge y’omuri Bibuli. Bwanyima y’obwire, nkatandika kukora ebintu ebitari kushemeza Yehova.” Konka abazehe bakakwasa Angela omuri rukundo kumanya ku ari kwetenga kugira ebi yahindura. Akagamba ati: “Hati ninta omutima aha bintu by’omwika kukira aha mbuga z’okuganiriraho.”

12. Ni enki ekirije kutukwasa kuhamira aha misinge ya Yehova y’ekirungi n’ekibi?

¹² Tushemerire kurwanisa emitecerereze y’ensi eri kugamba ku ebikorwa by’obushambani bitine nshonga. Nitumanya ku eyo mitecerereze etahikire. (Efe 4:19, 20) Nitubasa kwebuza ngu: ‘Mbehi ningirana obunywani obutari kwetengesa n’abantu abu turi kukora hamwe, abegi bagenzi bange ninga abandi abatari kugendera aha misinge ya Yehova ehikirire? Mbehi ninyereka obumanzi ngumizamu kugendera aha misinge ya Yehova n’obu abandi bakunjuma ahabw’okuyigenderaho?’ Nk’oku biri kugambwa omuri 2 Timoteyo 2:20-22, nambwenu tushemerire kutorana twetonzire abanywani abu turi kwekwatanisa na bo b’omu kibina. Nitumanya ku bamwe omu Bakristo bagenzi bitu batari kubasa kutukwasa kugumizamu kuhereza Yehova omu bwesigwa.

TUGENDE ‘NK’ABANA B’OMUSHANA’

13. ‘Okugenda nk’abana b’omushana’ nikimanyisa ki? (Abefeso 5:7-9)

¹³ Entumwa Pawulo akagambira Abakristo b’omuri Efeso kutagumizamu kugendera omu mwirima konka nambwenu yabagambira ku bashemerire kugumizamu ‘kugenda nk’abana b’omushana.’ (Shoma omu Befeso 5:7-9.) Ni enki eki yabire ari kwenda kumanyisa? Akaba ari kwenda kumanyisa ku burijo tushemerire kugira emitwarize mirungi nk’Abakristo. Oburyo bumwe obu turi kubasa kuhika ahari eyo ntego, ni okugumizamu kushoma n’okweyegesa Bibuli n’ebitabo byitu ebyegamire ahari Bibuli. Ni ec’omugasho munonga okweyegesa aha cokureberaho ca Yesu Kristo we ‘mushana gw’ensi.’—Yoh 8:12; Emi 6:23.

14. Ni bata oku omwika oguri kwera guri kutukwasa?

¹⁴ Nambwenu nitwetenga obuyambi bw’omwika oguri kwera gwa Ruhanga kugira ngu tugumizemu ‘kugenda nk’abana b’omushana.’ Ahabw’enki? Ni ahabw’okuba kigumire munonga kuguma turi abantu abashemire omu  by’emicwe omuri eyi nsi eyijwiremu ebikorwa by’obushambani. (1 Tes 4:3-5, 7, 8) Omwika oguri kwera nigubasa kutukwasa kurwanisa emitecerereze y’ensi, harimu emitecerereze y’abantu n’oku bari kureba ebintu ebiri kutana n’emitecerereze ya Ruhanga. Nambwenu omwika oguri kwera nigutukwasa kukora ‘ebintu byona birungi n’okuhikirira.’—Efe 5:9.

15. Ni bata oku turi kubasa kutunga omwika oguri kwera? (Abefeso 5:19, 20)

¹⁵ Oburyo bumwe obu turi kubasa kutungamu omwika oguri kwera ni okugushaba. Yesu akagamba ku Yehova ari kuha omwika oguri kwera ‘abantu abari kugumushaba.’ (Luk 11:13) Nambwenu twahimbisa Yehova turi hamwe na Abakristo bagenzi bitu omu nterane, nitutunga omwika oguri kwera. (Shoma omuri Befeso 5:19, 20.) Omwika oguri kwera gwa Ruhanga nigwija kutuma twabaho turi kumushemeza.

16. Ni enki ekirije kutukwasa kukora ensharamu ndungi? (Abefeso 5:10, 17)

¹⁶ Twaza kukora ensharamu y’amani, tushemerire kushwijuma oku Yehova ari kubireba kandi tukora ‘ebibuganisize n’ebi ari kwenda.’ (Shoma omu Befeso 5:10, 17.) Twashwijuma emisinge y’omuri Bibuli eri kubugana n’ekizibu eki twine, nibituma twamanya oku Ruhanga ari kureba ebintu. Kandi twakora ensharamu eziri kubuganisa n’emisinge yeye nituba twakora ensharamu ndungi.

17. Okukoresa ge obwire bwitu nikitwariramu enki? (Abefeso 5:15, 16) (Nambwenu reba ekishushani.)

¹⁷ Nambwenu Pawulo akahabura Abakristo b’Abefeso kukoresa ge obwire bwabo. (Shoma omu Befeso 5:15, 16.) ‘Omubi,’ ni okugamba omwangi witu Sitane, nayenda ngu tuture tuhugire omuri eyi nsi, tubure n’omwanya g’okukorera Ruhanga. (1 Yoh 5:19) Omukristo nabasa kuta eby’okuronda obutungi omu mwanya g’okubanza, okwega amashomero g’ekirenga, ninga kukora omurimo oguri kubasa kumuha akasente omu mwanya g’okukorera Yehova. Ebyo ku biri kubaho nibibasa kwereka ku emitecerereze y’eyi nsi yamugizireho engaruka. Ni amazima ebyo bintu ti bibi, konka tibyo ebi tushemerire kuta omu mwanya g’okubanza omu  kubaho kwitu. Kugira ngu ‘tugende nk’abana b’omushana,’ tushemerire ‘kukoresa ge obwire bwitu’ kandi tuta omutima aha bintu by’omugasho.

18. Ni biha bintu ebi Donald yakozire kugira ngu akorese ge obwire bweye?

¹⁸ Guma obe oyetegwire kukoresa omugisha gona ogu watunga omu kukorera Yehova omu bwijwire. Ebyo ni byo ebi Donald otwire omuri Afurika y’amashuma yakozire. Akagamba ati: “Nkareba embera ezi nabire ndimu rero nashaba Yehova kugira ngu ankwase kukora byingi omu mirimo gweye. Nkamushaba kugira ngu mbone omurimo ogwabire guri kubasa kunyikiririza kutunga obwire bw’okukora omurimo g’okuburira. Ahabw’obuyambi bwa Yehova, nkatunga omurimo ogu nabire ndi kwenda. Nyowe n’omukazi wange tukatandika kukora omurimo g’obwire bwona.”

19. Ni bata oku turi kubasa kugumizamu kugenda ‘nk’abana b’omushana’?

¹⁹ Hatariho okubanganisa, ebaruha eyi Pawulo yahandikire Abakristo b’omuri Efeso ekabagumya munonga. Kandi obwo buhabuzi obwahandikisibwe na Ruhanga n’itwe nibubasa kutukwasa. Nk’oku tukirebire nibubasa kutukwasa kutorana ge oburyo obu turi kubasa kweshemezamu, n’okutorana abanywani barungi. Nibubasa kutukwasa kugumizamu kugendera omu mushana gw’amazima turi kugira entebekanisa y’okweyegesa Bibuli. Nambwenu nibusindagiriza omugasho g’omwika oguri kwera oguri kutukwasa kugira emicwe mirungi. Okukuratiza obuhabuzi obu Pawulo yahandikire nibibasa kutukwasa kukora ensharamu ndungi, ezibuganisize n’emitecerereze ya Yehova. Twakora ebyo bintu nitwija kwerinda omwirima gw’eyi nsi kandi tugume omu mushana!