1. Ni enki eki bari kubasa kutubuza twaba turi aha murimo ninga ah’ishomero?

 NOYEHURIRA ota omwegi ninga omukozi mugenzi wawe yakubuza ebikwatirine n’okwikiriza kwawe? Mbehi nogira obwoba? Abingi omuri itwe ni ko oku turi kwehurira. Ekibuzo nk’eco nikibasa kutuma twamanya eki omuntu ari kutecereza ninga eki ari kwikiriza rero kituma twabona oburyo bw’okumugambira obutumwa burungi. Konka hine obu omuntu ari kutubuza ekibuzo ari kwenda ngu atuhakanise. Eco tikishemerire kututangaza. Konka hariho n’abari kutukwata oku tutari. (Byak 28:22) Ekiri kukira ahari eco turi omu biro by’aha mperu ahu abantu bingi ‘batari kuhurikizingana n’abandi’ kandi ‘ari ensharizi.’—2 Tim 3:1, 3.

2. Ahabw’enki tushemerire kweyorobya?

² Konka nobasa kwebuza ngu: “Ni bata oku ndi kubasa kuguma nturize omuntu yambuza ebikwatirine n’enyikiriza zange konka ari kwenda kumpakanisa?” Ni enki ekiri kubasa kukukwasa? Ni okweyorobya. Omuntu ori kweyorobya naguma aturize hagira owamugambira kubi ninga shi yaba atari kumanya eki ari kubasa kugarukamu. (Emi 16:32) Konka nobasa kutecereza ngu kukigamba corobi konka kukikora kigumire. Ni bata oku ori kubasa kwemanyiza kugira ogo mutwarize? Ni bata oku ori kubasa kugarukamu omuntu oturize, yakubuza ebikwatirine n’enyikiriza  zawe konka ari kwenda kukuhakanisa? Kandi shi yaba ori omuzire, ni bata oku ori kubasa kukwasa abana bawe kugambirira okwikiriza kwabo bari kweyorobya? Reka tubirebe.

3. Ahabw’enki turi kubasa kugamba ku omuntu ori kweyorobya ari kuba ahamire? (2 Timoteyo 2:24, 25)

³ Omuntu ori kweyorobya naba ahamire, tari kuba acwekire entege. Nikishaba amani g’omunda kugira ngu omuntu agume aturize yabugana embera zigumire. Okweyorobya ni kimwe omu ‘byana by’omwika.’ (Gal 5:22, 23) Ekigambo c’orugurika ekiri kuhindurwamu ngu “Okweyorobya”, hine obu cabire nikikoresibwa kiri kumanyisa embarasi y’omukibira eri kwikiriza kukoresibwa. Shusha nk’owayetegereza eyo mbarasi mpango eyetonzire. N’obu eri kuba eri kwetonda, neba eyine amani. Konka shi itwe abantu, ni bata oku turi kubasa kuguma turi kweyorobya, konka tukaguma tuhamire? Eco tituri kubasa kukikora aha bwitu. Ekiri kubasa kutukwasa ni okushaba Ruhanga omwika oguri kwera gukatukwasa kugira ogo mucwe murungi. Enkuru z’ebyabireho nizereka ku eco kiri kubasika. Benetata na banyanyazi bingi bakereka ogo mutwarize obu abantu babire bari kubahakanisa, catuma abantu batureba ge. (Shoma omuri 2 Timoteyo 2:24, 25.) Mbwenu shi ni bata oku okweyorobya kuri kubasa kukugaruramu amani?

4. Ecokureberaho ca Isaka catwegesa ki aha bikwatirine n’okweyorobya?

⁴ Omuri Bibuli harimu enkuru nyingi eziri kwereka omugasho g’okweyorobya. Reka turebe aha cokureberaho ca Isaka. Obu yabire atwire omuri Gari omu kacweka k’Abafilisitiya, abatahi beye bakasiba amariba agu ishe yabire yacukwire ahabw’ihari. Omu mwanya g’okubarwanisa akaruga aho yaza kucukura agandi. (Kut 26:12-18) Konka Abafilisitiya bakagamba ku nago mariba gabire gari agabo. Omuri ezo mbera Isaka akereka ku ari omunyabusinge. (Kut 26:​19-25) Ni enki ecamukwasize kwereka ku ari kweyorobya n’obu abandi babire bari kumurwanisa? Hatariho okubanganisa aketegereza ecokureberaho c’abazire beye, yayegera aha micwe mirungi ya Aburahamu na Sara owabire ‘ayine omwika g’obucurezi.’—1 Pet 3:4-6; Kut 21:22-34.

5. Ni kiha cokureberaho ekiri kwereka oku abazire bari kubasa kwegesa abana babo omugasho g’okweyorobya?

⁵ Imwe bazire mwe, n’imwe nimubasa kwegesa abana banyu omugasho g’okweyorobya. Reba ecokureberaho ca Maxence, oyine emyaka 17. Akaba nayehanganira abantu abine ekiniga ah’ishomero n’omu murimo g’okuburira. Abazire beye bakamukwasa kugira omutwarize g’okweyorobya. Bakagamba bati: “Maxence akashoborocerwa ku hagira owamugambira kubi, kiri kwetenga amani kugira ngu amuhuname omu mwanya g’okumugarukamu ayine ekiniga.” Ekiri kushemeza ni oku okweyorobya kwatumire Maxence yagira amani.

6. Ni bata oku eshara eri kubasa kutukwasa kwereka ge omucwe g’okweyorobya?

⁶ Mbwenu shi okakora ki hagizire owagamba kubi ah’izina rya Ruhanga ninga ahari Bibuli? Oshemerire kushaba Yehova omwika gweye n’obwenge kugira ngu omugarukemu omu muringo murungi. Konka shi okakora ki oshangire omugarukiremu kubi? Nabwo oshemerire kubigambira Yehova kandi otecereza oku ori kubasa kukora ebihikire obundi bwire. Kandi Yehova na we nayija kukukwasa akuhe omwika oguri kwera kugira ngu gukukwase kwekwata kandi oyereke okweyorobya.

7. Ni bata oku ebyahandikirwe bimwe biri kubasa kutukwasa kurinda orurimi rwitu n’emitwarize yitu? (Emigani 15:1, 18)

⁷ Hariho enyiriri zimwe eziri kubasa kutukwasa kurinda orurimi rwitu omu mbera ezigumire. Omwika gwa Ruhanga nigubasa kutwijusa  Ebyahandikirwe nk’ebyo. (Yoh 14:26) Emisinge eri omu kitabo c’Emigani nebasa kutukwasa kugira omucwe g’okweyorobya. (Shoma omu Migani 15:1, 18.) Nambwenu eco kitabo c’omuri Bibuli nikitwereka omugasho g’okweyorobya twaba turi omu mbera zigumire.—Emi 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Ahabw’enki tushemerire kushwijuma enshonga ahabw’enki omuntu yabuza ekibuzo c’okuhakanisa enyikiriza zitu?

⁸ Obwenge nabwo nibubasa kutukwasa. (Emi 19:11) Omuntu ori kwereka obwenge nayekwata hagira owamuhakanisa aha bikwatirine n’enyikiriza zeye. Tecereza ahari eki cokureberaho: Twarebera ah’iguru orubare ruri omu mizi nitureba kari kace konka oruhango niruba ruri omu nda omu mizi. Omu buryo nk’obwe omuntu nabasa kutubuza ekibuzo konka akingi nituba turari kumanya enshonga yakitubuza. Obwe rero mbere y’okugarukamu ogo muntu tushemerire kubanza twamanya enshonga eyatuma yatubuza.—Emi 16:23.

9. Ni bata oku Gidiyoni yagarukiremu abashija b’Abefurayimu n’obwenge kandi ari kweyorobya?

⁹ Reka tushwijume oku Gideyoni yagarukiremu abashija b’omuri Efurayimu. Bakamubuza n’ekiniga enshonga ahabw’enki atarabesire ngu bekwatanise na we omu kurwanisa abangi b’Abisirayeli.  Mbehi hariho enshonga eyabire eyesherekire eyatumire bamubuza baso? Mbehi ni ahabw’okwetungura? Oku byakuba biri kona, Gideyoni akakoresa obwenge yabagarukamu omu muringo murungi. Ni enki ecarugiremu? ‘Ekiniga cabo kikatuba.’— Bar 8:1-3.

10. Ni enki ekirije kutukwasa kumanya oku turi kubasa kugarukamu abari kutubuza ebikwatirine n’enyikiriza zitu? (1 Petero 3:15)

¹⁰ Hine obu omukozi mugenzi witu ninga omwegi mugenzi witu, ari kubasa kutubuza enshonga turi korobera emisinge emwe y’omuri Bibuli. Nitukora cona eki turi kubasa kugira ngu tugambirire okwikiriza kwitu konka tubikora turi korobera oku abandi bari kureba ebintu. (Shoma omuri 1 Petero 3:15.) Obwe rero omu mwanya g’okutecereza ku yakubuza eco kibuzo ahabw’okukuhakanisa ninga ahabw’okwenda kukugambira kubi, guma otecereze oku eco kibuzo kiri kukukwasa kumanya ebiri kumushemeza. Oburyo bwona obu omuntu yakutubuzamu ekibuzo tushemerire kumugarukamu omu buryo burungi. Oburyo obu turakimugarukemu nibubasa kutuma yashuba kongera kutecereza aha kibuzo eki yabuza. N’obu yakuba ari kututwariza kubi ninga ari kutugambira kubi, entego yitu eshemerire kuba ey’okumugarukamu omu muringo murungi.—Rom 12:17.

11-12. (a) Ni enki eki tushemerire kubanza twashwijuma mbere y’okugarukamu ekibuzo kigumire? (Nambwenu reba ekishushani.) (b) Gamba ecokureberaho ekiri kwereka ku okubuza ekibuzo kiri kubasa kutuma twagira ekiganiro.

¹¹ Ecokureberaho: Omukozi mugenzi witu yatubuza enshonga tutari kwekwatanisa omu biro by’amazarwa tushemerire kubanza twayebuza ngu: Mbehi natecereza ku tutari kwikirizibwa kugira obwire bw’okushemererwa? Ninga natecereza ku biri kubasa kushisha obunywani obu nyine n’abakozi bagenzi bange? Nitubasa kuhumuriza ogo mukozi mugenzi witu turi kumusima ahabw’okufa aha bakozi bagenzi bitu kandi tumuhamiza ku n’itwe turi kwenda ngu tugume twinine obunywani. Eco nikibasa kutuha oburyo burungi bw’okumushobororera oku Bibuli eri kureba eby’ebiro by’amazarwa.

¹² Eco ni co eki tushemerire kukora hagira ekindi kintu eki batubuza. Omwegi mugenzi wawe nabasa kukugambira enshonga Abahamya ba Yehova bashemerire kuhindura oku bari kureba abatinganyi. Mbehi yabikugambira ahabw’okuba atari kumanya eki Abahamya ba Yehova bari kubigambaho? Ninga yabikugambira ahabw’okuba ayine omunyabuzare ninga munywani weye w’omutinganyi? Mbehi natecereza ku tutari kukunda abatinganyi? Tushemerire kuhamiza omuntu nk’ogwe ku turi kufa aha bantu bona kandi ku turi kumanya ku buri muntu ayine obugabe bw’okwekorera ensharamu. b (1 Pet 2:17) Eco nikija kutukwasa kumugambira eki Bibuli eri kugamba n’oku okukuratiza ebirimu biri kutukwasa kugira amagara marungi.

13. Ni bata oku ori kubasa kugarukamu omuntu ori kugamba ku kwikiriza Ruhanga kiri obushema?

¹³ Twabugana omuntu akatuhakanisa munonga, titushemerire kuhika turi kutecereza ku nitumanya enyikiriza zeye. (Tit 3:2) Ecokureberaho: Okakora ki omwegi mugenzi wawe akugambire ku kwikiriza Ruhanga ku ariho ari obushema? Mbehi oshemerire kuhika ori kutecereza ku ari kwikiriza ku ebintu byahangirwe biri kuruga omu bindi? Nobasa kushanga ari kugamba ebi yahurire aha bandi. Omu mwanya g’okuganira na we ahari sayansi, nobasa kumugambira ekintu eki arije n’okutecerezaho bwanyima. Nobasa nk’okumwereka ekicweka ekiri aha rubuga rwa jw.org ekiri kugamba aha byahangirwe. Bwanyima nabasa kukwiriririza kuganira na we ahari eco kicweka ninga ahari vidiyo eyi yabonayo. Mazima ku  turamugarukemu omu muringo gw’ekitinisa omu buryo nk’obwe nikibasa kutuma yayenda kumanya byingi ahari Bibuli.

14. Ni bata oku Niall yakoresize ge orubuga rwitu omu kukwasa omwegi mugenzi weye kushoborocerwa Abahamya ba Yehova?

¹⁴ Omusigazi ocari muto ori kwetwa Niall akakoresa orubuga rwitu kugira ngu ashoborocerwe ebi yabire atakamanya aha Bahamya ba Yehova. Akagamba ati: “Omwegi mugenzi wange akaba nakira kungambira ku ntari kwesiga sayansi ahobwe ku ndi kwesiga ekitabo ecahandikirwe abantu.” Ogo mwegi ku yayangire ngu Niall amushobororere ebikwatirine n’enyikiriza zeye, Niall akamugambira kuza aha rubuga rwa jw.org rero akareba omu kishenge ekiri kugira ngu, “Bibuli na sayansi.” Bwanyima, Niall akija kumanya ku ogo mwegi yaronzire ebi yamugambire kandi ku yabire ari kwendera kimwe ngu baganire aha bikwatirine n’obukomoko bw’amagara. N’iwe nobasa kuhika ahari ebyo bintu ebi Niall yahikireho.

15. Ni bata oku abazire bari kubasa kukwasa abana babo kugarukamu ge abegi bagenzi babo bababuza ebikwatirine n’enyikiriza zabo?

¹⁵ Abazire nibabasa kwegesa ge abana babo oku bari kubasa kugarukamu ge hagira abahakanisa enyikiriza zitu. (Yak 3:13) Abazire bamwe nibabyemanyiza n’abana babo bari omu kuramya kw’eka. Nibashwijuma ebibuzo ebi bari kubasa kubugana ah’ishomero, bemanyiza oku bari kubasa kubigarukamu kandi begesa abana babo oku bari kubasa kubigarukamu omu muringo murungi.—Reba akashanduku akine omutwe oguri kugira ngu, “Okwemanyisa nikubasa kukwasa ab’eka yawe.”

16-17. Ni bata oku okwemanyisa biri kubasa kukwasa abacari bato?

¹⁶ Okwemanyisa nikubasa kukwasa abana bawe kweyesiga n’okushobororera abandi enyikiriza zabo bine obumanzi. Ebicweka ebikuratine  by’aha rubuga rwa jw.org ebyine omutwe oguri kugira ngu “Ebibuzo by’eminyeto,” hariho ebibuzo by’okwegarukiramu by’eminyeto. Nibikwasa abacari bato kucenga ge enyikiriza zabo kandi bibakwasa kutegura ebyokugarukamu omu bigambo ebyabo. Twayeyegesa ebyo bicweka turi hamwe nk’eka, twena nitubasa kumanya oku turi kubasa kugambirira okwikiriza kwitu omu muringo murungi.

¹⁷ Omunyeto ori kwetwa Matthew akashoborora oku kwemanyiza byamukwasize. Burijo Matthew n’abazire beye baba bari omu kuramya kw’eka, nibashwijuma ebicweka by’ebi bari kubasa kuganiraho ah’ishomero. Akagamba ati: “Nitutecereza aha bibuzo ebi bari kubasa kumbuza, kandi twemanyiza oku ndi kubasa kubigarukamu. Ku ndi kushoborocerwa enshonga ndi kwikiriza ekintu, nimpurira nyine oburinzi kandi kinyorobera kubiganiraho n’abandi nyine obumanzi.”

18. Omu Bakolosayi 4:6 nihereka omugasho gw’enki?

¹⁸ Ni amazima, n’obu twakuba turi kubasa kushoborora enyikiriza zitu, abantu abamwe tibarije kuzikiriza. Konka ku turi kuganira na bo omu bwenge kandi omu muringo murungi nikibasa kutukwasa. (Shoma omu Bakolosayi 4:6.) Okuganira n’abandi aha nyikiriza zitu, nitubasa kukigeranisa n’okurecera omupira. Nitubasa kurecera omupira mpora ninga shi tukoresa amani. Ku turi kugurecera mpora, nikibasa korobera ondijo muzani kugukwata, rero agumizamu n’omuzano. Ni co kimwe, n’itwe ku turi kushoborora enyikiriza zitu omu muringo murungi kandi tukakoresa obwenge, abantu nibatuhurikiza kandi tugumizamu n’ekiganiro. Konka omuntu yaba ari kwenda kutuhakanisa ninga ari kwenda kutugambaho kubi, titushemerire kugumizamu n’ekiganiro. (Emi 26:4) Konka abantu bingi noshanga bari kwenda kutuhurikiza.

19. Ni enki ekishemerire kutuma twayeyorobya twaba turi kugambirira okwikiriza kwitu?

¹⁹ Mazima, nitugasirwa munonga ku turi kweyorobya. Obwe rero guma oshabe Yehova amani g’okuguma kweyorobya waba ori kugarukamu abari kutuhakanisa ninga shi abari kutugambaho kubi. Yijuka ku wayeyorobya biri kukurinda entongani. Kandi wagarukamu omu muringo gw’ekitinisa nikibasa kutuma abandi bahindura oku bari kutureba n’oku bari kureba amazima g’omuri Bibuli. Guma ‘oyetegwire kushobororera omuntu wena’ ori kukubuza ebikwatirine n’enyikiriza zawe, kandi okikore ‘oyine obucurezi n’okutina Ruhanga.’ (1 Pet 3:15) Reka okweyorobya kwawe kukugaruremu amani!