Za aha birimu

Za ahari Ebirimu

Ebibuzo by’abashomi

Ebibuzo by’abashomi

Mbehi hariho ebindi bintu ebi Abisirayeli babire bari kubasa kurya oyihireho manu n’endahi?

Manu ni byo byokurya ebi Abisirayeli babire bakunzire kurya omu myaka 40 eyi bamazire bari omu butayo. (Kur 16:35) Nambwenu Yehova akabaha endahi z’okurya emirundi ibiri. (Kur 16:12, 13; Kub 11:31) Konka Abisirayeli bakaba bine ebindi byokurya.

Ecokureberaho: Hine obu Yehova yabire nayebembera abantu beye, abahisa ‘omu mwanya g’okuhumuriramu’ ahu babire bari kubasa kubona ebi babire bari kwetenga. (Kub 10:33) Gumwe omuri eyo myanya ni omuri Elimu ahu ‘esoko z’amizi ikumi n’ibiri n’emikindo makumi mushanju’ byabire biri, ni okugamba emikindo eri kwera otujuma tw’okurya. (Kur 15:27) Ekitabo kimwe ekiri kugamba aha bihingwa by’omuri Bibuli, kikagamba ngu: “emikindo eri kumera omu bicweka ebitari bimwe na bimwe, ni ebihingwa ebiri kukira kwera omu butayo bakabyihamu amajuta, eby’okurya kandi babikoresa n’omu kombeka amaju g’okubamu.”

Nambwenu Abisirayeli nibabasa kuba baruhukire ahu babire bari kubasa kubona amizi mingi omu kacweka k’omu kibaya ca Wadi Feiran, kari kwetwa Feiran omuri obu bwire. a Ekitabo ekiri kugamba aha bya Bibuli kikagamba kiti: “Eco kibaya ca wadi kine oburingwa oburi kwingana na kilomita 130, kandi ni kimwe omu bibaya birungi ebiri kumanywa munonga ebiri omuri Sinayi.” Nikigumizamu kiri kugamba ngu: “Kuruga aho eco kibaya kiri kuhenderera nk’omuri kilomita 45, hakaba hariho akacweka karungi munonga akabire kine kilomita hihi 5 kari ahari mita 610 orugire aha nyanja, kandi kari akacweka kabonire munonga karimu emikindo. Ako kacweka kakaba kari nk’omusiri gwa Edeni omu butayo bwa Sinayi. Kwiha kare abantu bingi bakaba nibazayo ahabw’ebyo biti by’emikindo.”

Omukindo g’omu kibaya ca Ferani

Abisirayeli ku babire bari kuruga omuri Egiputa bakatwara esano, batwara ebipondo by’okukoramu emigati kandi nibabasa kuba batwire engano n’amajuta. Ni amazima ebyo bintu nibibasa kuba bitaramazire obwire buringwa. Nambwenu bakatwara ‘amatungo mingi g’entama n’ag’ente.’ (Kur 12:34-39) Konka ahabw’embera mbi z’omu butayo amatungo mingi nigabasa kuba gafire. Gamwe gakaba gari eby’okurya by’Abisirayeli. Agandi matungo bakaba nibagatambira ba ruhanga b’ebishuba. b (Byak 7:39-43) Konka Abisirayeli bakaba bine amatungo mingi nk’oku turi kubireba omu bigambo ebi Yehova yagambire abantu beye ku bamugomire. Akabagambira ati: ‘kandi abana banyu baryamara emyaka 40 nibarizengereramu kandi bari kurisa.’ (Kub 14:33) Oku kiri kurebeka amatungo gabo gakaba nigabaha amate n’enyama, konka bikaba bitari kumara ngu bihaze abantu abari kuhika ahari miriyoni ishatu omu myaka 40. c

Ni nkahe ahu ago matungo gabire nigiha ebyokurya n’amizi? d Omuri obwo bwire hakaba hariho enjura nyingi rero eco kituma omu butayo habamu ebihingwa byingi. Ekitabo ekiri kushoborora Bibuli (Insight on the Scriptures), omubumbe gwa 1, kikagamba ku omu myaka 3,500 “omuri Arabiya ahu Abisirayeli babire bari, habire hariyo amizi mingi kusinga oku gariyo omuri obu bwire. Ebibaya ebiriyo omuri obu bwire ebitarimu amizi ni ebihamya ebiri kwereka ku omuri obwo bwire habire nihagwayo enjura nyingi rero eco kituma habayo amizi mingi.” Nambwenu omu butayo hakaba hari omu mwanya ogutatwiremu abantu bingi kandi ahari kutinisa. (Bir 8:14-16) Kuri Yehova atarabahire amizi mingi omu buryo bw’ec’okutangaza, Abisirayeli bingi bakaba barije kufa hamwe n’amatungo gabo.—Kur 15:22-25; 17:1-6; Kub 20:2, 11.

Musa akagambira Abisirayeli ku Yehova yabire ari kubaha manu ‘ngu abamanyise ku omuntu atatungwa n’eby’okurya byonka, kureka ku atungwa n’ekigambo cona ekiri kuruga omu kanwa ka Ruhanga.’—Bir 8:3.

a Reba w92-E 05 par. 24-25.

b Bibuli negamba emirundi ibiri eyi Abisirayeli batambire Yehova amatungo bari omu butayo. Omurundi g’okubanza ni obwire obu habire hari kutebwaho abatambi; kandi omurundi gwa kabiri ni ahari pasika. Ebyo byona bikabaho omu mwaka gwa 1512 M.Y., omwaka gwa kabiri obu Abisirayeli babire barugire omuri Egiputa.—Lev 8:14–9:24; Kub 9:1-5.

c Obu Abisirayeli babire bari omu butayo emyaka 40 eri hihi kuhwa, bakarwana n’abangi babo babanyaga amatungo mingi munonga. (Kub 31:32-34) Konka nabwo bakaguma bari kurya manu kuhisya obu batahire omu Ihanga eryaraganisibwe.—Yos 5:10-12.

d Tihariho ekiri kwereka ku amatungo gabire gari kurya manu, ahakuba buri muntu akaba napima ebi ararye.—Kur 16:15, 16.