1. Ni enki eki marayika ari kugamba kandi shi nikitukwataho kita?

 MBEHI ku wakutunga omugisha g’okugamba na marayika, nobasa kuhurikiza ebi ari kukugambira? Omuri obu bwire, marayika arimu kugambira ‘amahanga gona n’enganda zona n’endimi n’abantu.’ Ni enki eki ari kubagambira? Nabagambira ati: ‘Mutine Ruhanga, mumuhe ekitinisa . . . muramye ogo owahangire iguru n’ensi.’ (Kush 14:6, 7) Yehova ni we Ruhanga omwe ow’amazima owu abantu bona bashemerire kuramya. Nitwesima munonga kuba yatuhire omugisha g’okumuramya omuri hekalu yeye y’eby’omwika!

2. Hekalu ya Yehova y’eby’omwika ni enki? (Nambwenu reba akashanduku akine omutwe oguri kugira ngu “Eki etari kumanyisa.”)

² Konka shi hekalu y’eby’omwika ni enki, kandi shi ni nkahe ahu turi kubasa kwiha ebiri kuyikwataho? Hekalu y’eby’omwika ti enju eshangirwe. Ni entebekanisa ya Yehova eyi yatuterireho y’okumuramya omu buryo obu ari kwikiriza eyegamire aha kitambo ca Yesu. Entumwa Pawulo akashoborora eyo ntebekanisa omu baruha eyi yahandikire Abakristo b’Abaheburayo b’omu kinyigana c’okubanza b’omuri Buyudaya. b

3-4. Ni enki ecabire cemerize omutima Pawulo ahabw’Abakristo b’Abaheburayo ababire batwire omuri Buyudaya kandi shi ni bata oku yabakwasize?

³ Ahabw’enki Pawulo yahandikire Abakristo b’Abayudaya b’omuri eyo baruha? Nabasa kuba yayibahandikire ahabw’enshonga ibiri. Ey’okubanza, akaba ari kwenda kubagumya. Abingi omuri bo bakaba bakurire omu dini y’Abayudaya. Ababire bari abebembezi babo omuri eyo dini bakaba bari kubajuma ahabw’okuhinduka Abakristo. Ahabw’enki? Ahabw’okuba  Abakristo bakaba batine hekalu y’okuramizamu eri kushamaza, batine itambiro ry’okutambiriraho Ruhanga ebitambo, kandi batine n’abatambi. Ebyo nibibasa kuba byacwire abo begi ba Kristo entege kandi bikatuma okwikiriza kwabo kwacendera. (Heb 2:1; 3:12, 14) Abamwe omuri bo nibabasa kuba babugine ekigezo c’okugaruka omu dini y’Abayudaya.

⁴ Nambwenu, Pawulo akagamba ku abo Bakristo b’Abaheburayo babire batari kutaho amani ngu bashoborocerwe enyegesa nsya ezigumire, ni okugamba ‘ebyokurya ebigumire’ by’omu Kigambo ca Ruhanga. (Heb 5:11-14) Abamwe omuri bo bakaba bacakuratiza ebiragiro bya Musa. Konka Pawulo akashoborora ku ebitambo ebyabire biri kwikirizibwa omu biragiro bya Musa byabire bitari kwihiraho kimwe ekicumuro. Obwe rero, ekiragiro ‘kikihwaho.’ Pawulo akagumizamu ari kwegesa enyegesa ezigumire. Akijusya Abakristo bagenzi beye ‘amasiko agari kukira oburungi’ agegamire aha kitambo ca Yesu ecabire kiri kubasa kubakwasa kuhika ‘hihi ya Ruhanga.’—Heb 7:18, 19.

5. Ni enki eki tushemerire kumanya aha biri omu kitabo c’Abaheburayo, kandi shi ahabw’enki?

⁵ Pawulo akashobororera benetata b’Abaheburayo enshonga ahabw’enki okuramya kw’Abakristo kuri kukirira kimwe okw’Abayudaya. Okuramya okw’Abayudaya kukaba kuri ‘Ekishushani c’ebiriyija, konka amazima gabyo gari omuri Kristo.’ (Kol 2:17) Ekicucu nikiba kiri ekishushani c’ekintu nanka konka nikiba kitari eco kishushani cenyine. Obwe rero, okuramya kw’Abayudaya na ko kukaba kuri ekicucu c’okuramya kw’Abakristo okwabire kurije. Tushemerire kumanya entebekanisa eyi Yehova yatuterireho kugira ngu tusaasirwe ebicumuro, rero tumuramye omu buryo obu ari kwikiriza. Reka tugeranise ‘ekicucu,’ ni okugamba okuramya okw’Abayudaya n’okw’’amazima’ ni okugamba okuramya kw’Abakristo nk’oku biri kushobororwa omu Baheburayo. Eco nikitukwasa kushoborocerwa hekalu y’eby’omwika n’ebiyirimu.

6. Ni bata oku ihema ryabire nirikoresibwa?

⁶ Okuramya kw’Abayudaya. Omu kiganiro ca Pawulo akafa munonga aha ihema eri Musa yabire yatireho omu mwaka gwa 1512 M.Y. (Reba akashanduku akari kugira ngu “Okuramya kw’Abayudaya n’okuramya kw’Abakristo.”) Ihema rikaba riri nk’ekidara ninga  ekigango eki Abisirayeli babire bari kubasa kuterura bakifurukana. Bakarikoresa hihi emyaka 500 okuhisya obu bayombekire hekalu y’omuri Yerusalemu. (Kur 25:8, 9; Kub 9:22) Eryo “ihema ry’okubuganiramu” ni ho ahu Abisirayeli babire nibabuganira kugira ngu baramye Ruhanga kandi bamutambire ebitambo. (Kur 29:43-46) Konka nambwenu, eryo ihema rikaba riri kugeranisa ekindi kintu kirungi eki Abakristo babire bategerize.

7. Ni ryari obu hekalu y’eby’omwika yarebekire?

⁷ Okuramya kw’Abakristo. Ihema ry’omu bwire bwa kare rikaba riri ‘ebishushani by’eby’omu iguru,’ kandi rikaba nirigeranisa hekalu ya Yehova y’eby’omwika. Pawulo akagamba ku eryo hema ryabire ‘nirishushanisa n’ebintu ebyabire birije kubaho.’ (Heb 8:5; 9:9) Obwe rero obu yahandikire Abaheburayo, hekalu y’eby’omwika ekaba yarebekire. Ekarebeka omu mwaka gwa 29 B.Y. Omuri ogo mwaka Yesu akabatizibwa, yashukwaho omwika oguri kwera kandi yatandika kuhereza Yehova ari ‘Omutambi mukuru ori kukira abandi omuri hekalu y’eby’omwika. c—Heb 4:14; Byak 10:37, 38.

8-9. Tukuratize ebiri omu Baheburayo 7:23-27, ni eha ntanisa y’amani eri ahagati y’abatambi bakuru b’omuri Isirayeli n’Omutambi mukuru Yesu Kristo?

⁸ Okuramya kw’Abayudaya. Omutambi mukuru akaba ayine omurimo g’okwemererera abahereza ba Ruhanga. Yehova akatorana omutambi w’okubanza ari we Aroni, obu babire baza kutaha ihema ry’okubuganiramu. Konka Pawulo akagamba ku ‘abatambi aba kare babire bari kusimburana bari bingi, ahakuba rufu ekaba nebazibira kugumaho.’ d (Shoma omu Baheburayo 7:23-27.) Kandi ahabw’okuba n’abo batambi babire bari abantu abatahikirire bakaba bashemerire kwetambira ebitambo by’okusasirwa ebibi byabo. Eyo ni yo ntanisa eri ahagati y’abatambi b’omu bwire bwa Isirayeli n’Omutambi mukuru ari we Kristo.

⁹ Okuramya kw’Abakristo. Omutambi mukuru witu Yesu Kristo ‘nahereza . . . omu Ihema ery’amazima, eritaratirweho n’abantu, kureka eryatirweho na Mukama.’ (Heb 8:1, 2) Pawulo akashoborora ati: ‘Ahabw’okugumaho ebiro byona, aguma ari omutambi otari kurugaho.’ Pawulo akongeraho ku Yesu ari ‘otine kamogo, otanisibwe n’abasisi.’ Nambwenu ahu ari kutanira n’abatambi b’omuri Isirayeli, we ‘tari kwetenga kutamba ebitambo obwire bwona’ ahabw’ebicumuro byeye. Hati reka turebe entanisa eri ahagati y’ebitambo n’amatambiro by’omu bwire bw’okuramya kw’Abayudaya n’eby’omu bwire bw’okuramya kw’Abakristo.

10. Ebitambo ebyabire nibitambirwa aha itambiro ry’omuringa bikaba nibigeranisa ki?

¹⁰ Okuramya kw’Abayudaya. Aheru y’ihema hakaba hariyo itambiro ry’omuringa aho babire nibatambira Yehova ebitambo by’enyamishwa. (Kur 27:1, 2; 40:29) Konka ebyo bitambo bikaba bitari kutuma abantu basasirirwa kimwe ebibi byabo. (Heb 10:1-4) Ebitambo by’enyamishwa ebi babire nibatamba aha ihema ry’okubuganiramu, bikaba nibigeranisa ekitambo kimwe ecabire kirije kutambwa kugira ngu abantu basasirwe ekibi cabo omu bwijwire.

11. Ni riha tambiro eri Yesu yayetambireho nk’ekitambo? (Abaheburayo 10:5-7, 10)

 ¹¹ Okuramya kw’Abakristo. Yesu akaba namanya ku Yehova yamwoherize omu nsi kugira ngu atange amagara geye gabe ekitambo c’okucungura abantu. (Mat 20:28) Obwe rero aha kubatizibwa kwa Yesu, akaba yayehayo kugira ngu akore ebi Yehova ari kwenda. (Yoh 6:38; Gal 1:4) Yesu aketamba aha itambiro ry’akamanyiso, ebyabire biri kugeranisa eki Ruhanga ‘arikwenda’ ngu omwana weye akore ni okugamba kutanga amagara geye agahikirire. Amagara ga Yesu gakahebwayo ‘rimwe’ kugira ngu gashwekere kimwe ebicumuro by’omuntu wena ori kwikiriza Kristo. (Shoma omu Baheburayo 10:5-7, 10.) Hati reka tushwijume eki ebikoreso ebyabire biri omu ihema byabire biri kugeranisa.

12. Ni oha owabire ari kubasa kutaha omu bishenge byona by’ihema?

¹² Okuramya kw’Abayudaya. Ihema na hekalu ezayombekirwe omuri Yerusalemu bwanyima, byona bikaba nibishwana omu nda. Omu nda yabyo hakaba harimu ebicweka bibiri ni okugamba: Ahari kwera’ na ‘Ahari kwera munonga’ kandi bikaba biri kutanisibwa n’ekitambaro. (Heb 9:2-5; Kur 26:31-33) Ahari kwera hakaba harimu itabaza erikozirwe omuri zahabu, ecoterero c’okocezaho omubavu, n’emeza y’okutaho emigati y’okumurikwa. ‘Abatambi abashukirweho amajuta’ ni bo bonka ababire bari kwikirizibwa kuza omu mwanya oguri kwera kugira ngu bakore emirimo yabo. (Kub 3:3, 7, 10) Ahari kwera munonga hakaba harimu ishanduku  y’endagano ekozirwe omuri zahabu eyabire negeranisa ku Yehova ari aho. (Kur 25:21, 22) Omutambi mukuru ni we owabire ayikirizibwe kurenga ogo mwenda akaza ahari kwera munonga aha izoba ry’empongano eryabire niribaho rimwe omu mwaka. (Lev 16:2, 17) Buri mwaka akaba natahamu ayine eshagama y’enyamishwa kugira ngu ayetangire empongano y’ebibi byeye n’eby’ihanga ryona. Bwanyima Yehova akoresize omwika oguri kwera akereka ge eki ebyo bintu byabire biri kumanyisa.—Heb 9:6-8. e

13. Ahari kwera n’Ahari kwera munonga h’omu ihema nihageranisa ki omu kuramya kw’Abakristo?

¹³ Okuramya kw’Abakristo. Hariho Abakristo bace abashukirweho omwika oguri kwera kandi nibashemerererwa obunywani bw’omutano obu bine na Yehova. Abo 144,000 nibija kuhereza nk’abatambi omu iguru bari hamwe na Yesu. (Kush 1:6; 14:1) Ahari kwera h’omu ihema nihageranisa embera ezi barimu z’ebyomwika hanuya omu nsi nk’abana ba Ruhanga. (Rom 8:15-17) Ahari kwera munonga h’omu ihema nihageranisa omu iguru ahu Yehova ari kutura. ‘Ekitambaro’ ecabire nikitanisa Ahari kwera n’Ahari kwera munonga nikigeranisa omubiri gwa Yesu ogwabire guramuzibire kuza omu iguru ari Omutambi mukuru omuri hekalu ya Yehova y’eby’omwika. Yesu kuyamazire kuhayo omubiri gweye nk’ekitambo ahabw’abantu akaba yayigurira omuhanda Abakristo abashukirweho omwika g’okuza omu iguru. Nambwenu na bo bashemerire kwihwaho omubiri gwabo kugira ngu batunge ekihembo cabo c’okuza omu iguru. (Heb 10:19, 20; 1 Kor 15:50) Yesu ku yazokire akaza Ahari kwera munonga h’omuri hekalu y’eby’omwika, aho abashukirweho omwika bari kumushanga.

14. Tukuratize ebiri kugambwa omu Baheburayo 9:12, 24-26, Ni enki ekiri kutuma entebekanisa ya hekalu y’eby’omwika ya yehova yaba ey’omutano?

¹⁴ Ebyo nibituma twayerebera ku entebekanisa ya Yehova y’okuramya okuri kwera eyegamire aha kitambo n’obutambi bwa Yesu Kristo eri eya aha iguru munonga. Omutambi mukuru w’omu bwire bwa Isirayeli akaba nataha omu mwanya oguri Kwera munonga ogwakozirwe n’abantu ayine eshagama y’ekitambo c’enyamishwa konka Yesu we ‘akataha omu iguru buzima,’ omu mwanya oguri kwera munonga kugira ngu aze omu misho ga Yehova. Ku yahikire omu mwanya oguri kwera akamurikira Yehova amagara geye agahikirire ‘ngu abone kwihaho ebibi ahabw’okwehayo kuba ekitambo.’ (Shoma omu Baheburayo 9:12, 24-26.) Ekitambo ca Yesu ni co ecabire kihikire kugira ngu tusasirirwe kimwe ekibi. Nk’oku twaza kukireba yaba amasiko gitu gari ag’okuba omu nsi ninga ag’okuba omu iguru twena nitubasa kuramya Yehova omuri hekalu yeye y’eby’omwika.

15. Ni baha ababire nibakorera omu kibuga c’omu ihema?

¹⁵ Okuramya kw’Abayudaya. Ihema rikaba ryine ekibuga kimwe ni okugamba omwanya ogwabire guzitire aho abatambi babire nibakorera emirimo yabo. Omuri eco kibuga hakaba harimu ecoterero c’okocezaho omubavu, kandi harimu n’ekinabiro ekirimu amizi aho abatambi babire nibabanza bayeyereza batakakozire emirimo yabo eri kwera. (Kur 30:17-20; 40:6-8) Konka za hekalu ezayombekirwe bwanyima, na zo zikaba zine ekibuga c’aheru ahu ababire batari abatambi babire bari kwemerera bakaharamiza Ruhanga.

16. Ni baha abari kuhereza omu mbuga zona za hekalu y’eby’omwika?

 ¹⁶ Okuramya kw’Abakristo. Abakristo abashukirweho omwika abacari omu nsi nibaba nibahereza omu bwesigwa bari omu kibuga c’omu nda c’omuri hekalu y’eby’omwika mbere y’oku baza kuhereza nk’abatambibari hamwe na Yesu omu iguru. Ekinabiro kihango c’amizi ni ekiri kubijusya ku Abakristo bona bashemerire kugumizamu kuguma bari abari kwera omu by’emicwe n’omu by’omwika. Konka shi ni nkahe ab’‘omu mutwe muhango’ abari kushagika Abakristo abashukirweho omwika bari kuramiza? Entumwa Yohana akabareba ‘bemerire omu misho g’ekitebe,’ ahari kugeranisa omu nsi ni okugamba ekibuga c’aheru aho bari ‘kuherereza Ruhanga omuri hekalu ye nyomushana na nyekiro.’ (Kush 7:9, 13-15) Mazima nitusima omwanya ogu Yehova yatuhire omu ntebekanisa ye y’okuramya okw’amazima!

17. Ni biha bitambo ebi turi kutambira Yehova?

¹⁷ Omuri obu bwire Abakristo bona bine omugisha g’okutamba ebitambo bari kukoresa obwire bwabo, amani gabo n’obutungi bwabo bari kushagika Obukama bwa Ruhanga. Nk’oku entumwa Pawulo yagambire Abakristo b’Abaheburayo nimureke ‘tugume tutambe ekitambo c’okusiimwa Ruhanga, ni co cana c’eminwa eri kutangaza izina ryeye omu misho ga bona.’ (Heb 13:15) Nitubasa kwereka ku nitusima ahabw’omugisha ogu twine g’okumuramya turi kumutambira ebitambo birungi kukira ebindi.

18. Tukuratize ebiri omu Baheburayo 10:22-25, ni enki eki tutashemerire kwehuza kandi shi ni enki eki tushemerire kugumizamu kwijuka?

¹⁸ Shoma omu Baheburayo 10:22-25. Entumwa Pawulo ari kuhendera ebaruha yeye eyi yahandikire Abaheburayo, akagamba aha bintu bigizire okuramya kwitu ebi Omuri ebyo harimu kuhika hihi ya Yehova birabire omu kushaba, okutangariza abandi amasiko gitu, okuteranira hamwe, ‘n’okugumyana, kandi tukizaho kukikora tusyo oku turi kureba ngu ekiro [ca Yehova] kiri hihi kuhika. Tutashemerire kwehuza.’ Ekitabo c’Okushururwa kiri hihi kuhendera marayika wa Yehova akagamba oku eco kine omugasho emirundi ibiri ari kugamba ati: ‘Ramya Ruhanga!’ (Kush 19:10; 22:9) Ni mureke tugume twijuke eyo nyegesa eri kukwata ahari hekalu ya Yehova y’eby’omwika,n’aha mugisha ogu twine g’okuramya Ruhanga witu mukuru!