Kua ʼni löʼ erɨí

Kua latiʼ ïdice

LECCIÖ 03

¿ʼE lili ʼïï jú jia ñí Biblia?

¿ʼE lili ʼïï jú jia ñí Biblia?

E ʼlä jú jña kösɇ e lili cheʼe ñí Biblia. Tö̱ lɨ lɨʼɨ e noʼo li maʼ e ʼe. Tsɨwɨ́ʼ e lɨʼɨ e xa tä ʼïʼï. ¿E lili ʼï jú jña kösɇ e jia ñí yi ka sɨ̱ ma naa̱? ¿E rɇ lɨʼ e ʼïï e juaʼ Biblia e te̱ʼe ʼyätsɨ na̱ jña jmɨ̱ɨ tɨ̱jia? Tɨ̱ laʼ miyö tsa e ʼïä e tsoo. E jmaʼa tsɨʼɨ e ʼnoʼ ʼni ʼelijä kɨ̈tsɨa lanɨ, jña jɇ ʼni e tsoo.

1. ¿E tso jo̱ʼ ka lɨ̱ löʼ e cha ñí Biblia?

E Biblia juaʼ löʼ e rɨsɨ́ e lɨʼ «jú tsoo» jña e tɨʼ (Eclesiastés 12:10). E cha laʼ í lɨ̱ jña e kiʼ tsa ma täʼ jmɨ̱ɨ jä (jmoʼ Lucas 1:3 jña 3:1, 2). Juɨ̈ tsa tá tɨ̈ yi e kiʼ e lɨ̱ ma naa̱ jña arkeologo e ma juaʼa e tsoo a lɨ̱, ʼe jmɨ̱ɨ, ʼï tsa, ʼa jïʼ a lɨ̱, jña e kï tá maʼ e ka lɨ̱ e juaʼ Biblia.

2. ¿ʼElijä ʼïï jú e jia ñí Biblia juaʼ e wɨ́ʼ laʼ lɨʼ kö yi e sɨ̱a ma naa̱?

Laʼ ma ja ma naa̱, e Biblia lɨʼ kö yi e ʼe jú e xa ma kuɨʼ tsa ma täʼ jmɨ̱ɨ jä. Juäʼ laʼ í lɨʼ, e ʼea jú e kiʼ ciencia. Jña jma̱ kï laʼ ma tá kɨ̈ tsa tsɨ. Tsɨwɨ́ʼ na̱, e ciencia juaʼ e tso tɨʼ jú e rɨsɨ́ ñíi. Jú rɨsɨ́ «e li ʼï jmɨ̱ɨ tää, na̱ jña jmɨ̱ɨ laʼ kuäʼ» (Salmo 111:8).

3. ¿ʼElijä ʼïï laʼ í juaʼ Biblia e kiʼ jmɨ̱ɨ tɨ̱jia?

E Biblia rɨsɨ́ profesia a e ʼe «jú e xa ma lɨ̱ tí» (Isaías 46:10). E ka juaʼa laʼ rɇ laʼ tso ʼlä laʼ í ma li tɨ̱ jña wɨ́ʼ tɨ̱ xa ma lɨ tíi. Jña rɇ nɨ rɇ chaa laʼ í ma li jmɨ̱ɨ na̱. E ñí lecciö la neé kö che profesia e jia ñí, jña laʼ í tso jo̱ʼ tɨʼ jú jia ñíi.

KUÁ JMA TƗ̈ WƗʼ JNÁʼ JÚ LA

Kuá neé kö che jú e tsoʼ ciencia e rɇɇ tɨʼ jña e juaʼ Biblia jña kuá jma tɨ̈ɨ̈ kö che profesia jia ñí Biblia.

4. E ciencia ʼe e tsoo laʼ í rɨsɨ́ Biblia

Laʼ ma ja ma naa̱, e juɨ̈ tsa jma̱ kï ma ʼïä e kiʼ Kuáʼwo̱. Jɇ ʼna BIDEO.

Jɇ ʼna laʼ í nasɨ́ löʼ ma 3.500 ñi, ñí yi kiʼ Job. Jmoʼ ʼna Job 26:7 jña chá ʼna jú jia tɨ̱ wo̱ la:

  • ¿ʼElijä laʼ xa li ʼï juoʼ jnáʼ e juaʼ Biblia e Kuáʼwo̱ «e chi tsa che kuɨɨ»?

Löʼ ma 200 ñi mati a lɨ̱ ngɨ chí tsa ʼelijä xa töjmɨ̱ɨ cha jmɨ. Tsɨwɨ́ jɇ ʼni ʼe juaʼ Biblia e kiʼ ela ma naa̱ ma cha jo̱ wɨ́ʼ. Jmoʼ ʼna Job 36:27, 28 jña chá ʼna jú jia tɨ̱ wo̱ la:

  • ¿ʼE wɨʼ e jä e tɨ tsɨʼɨ e kiʼ e cha la, ʼelijä xa töjmɨ̱ɨ cha jmɨ?

  • ¿E jma ʼɇ texto na jmoʼ la, májä li ʼï wɨ́ ʼni jú jia ñí Biblia?

5. E Biblia juaʼ e ʼlä e kï e ka lɨ̱

Jmoʼ ʼna Isaías 44:27-45:2 jña chá ʼna jú jia tɨ̱ wo̱ la:

  • ¿ʼE jú e ka ʼe Biblia laʼ í ma kï̱ä Babilonia 200 ñi tɨ̱ jña wɨʼ tɨ̱ xa ma a lɨ̱?

Tsa ma täʼ ma cha jo̱ e chaa jmɨ̱ɨñi 539 tɨ̱ xa ma a lɨ̱ le̱ era la, jä rɇ́ má kua Persia tsa sï Ciro jña ʼle kiä́ä e ka kï̱a jejuɨ Babilonia. Tɨ̱ jña, e jma kïʼä jmɨ juoʼ e ma jmo ʼí jejuɨ jä. Ma lɨ̱ jä, wɨ ma na ná ʼoʼ jejuɨ Babilonia, tsa rɇ miʼ a tä̱ʼä jña a xa lɨ̱ ʼna̱ʼ e jmo̱a ʼni jña tsa täʼ í jä. E ma lɨɨ 2.500 ñi mati a lɨ̱ ela, jña löʼ lɨʼ jää Babilonia jejuɨ kö ná mɨ nakö. Jɇ ʼni lɨʼ ʼnɨ ʼelaʼ jä a juaʼ Biblia e ma li.

Jmoʼ ʼna Isaías 13:19, 20 jña chá ʼna jú jia tɨ̱ wo̱ la:

  • ¿ʼElaʼ a lɨ̱ tí profesia?

Laʼ í lɨʼ Babilonia na̱, tɨ̱ Irak

6. E Biblia a juaʼ laʼ í ma li jmɨ̱ɨ na̱

E Biblia tɇʼ jmɨ̱ɨ na̱ «jmɨ̱ɨ í tsä̱» (2 Timoteo 3:1). Jɇ ʼni laʼ í juaʼa ma li jmɨ̱ɨ la.

Jmoʼ ʼna Mateo 24:6, 7 jña chá ʼna jú jia tɨ̱ wo̱ la:

  • ¿ʼE jú kï tá maʼ e ʼe Biblia e kiʼ jmɨ̱ɨ í tsä̱ la?

Jmoʼ ʼna 2 Timoteo 3:1-5 jña chá ʼna jú jia tɨ̱ wo̱ la:

  • Laʼ í juaʼ Biblia, ¿ʼelaʼ jä ma lï tsa jmɨ̱ɨ í tsä̱ la?

  • Lajä laʼ í a juaʼ texto la, ¿ʼe jä e ma jɇʼ ʼni e jmo tsa?

LAʼ Í JUAʼ KÖ CHÄ TSA: «E Biblia kuëto jmaʼa rɨcha».

  • ¿ʼE nɨ e jmo e ja wɨ́ʼ li ʼïï jú jia ñí Biblia?

LÖʼ E LƗ̱ TƗ̈ʼƗ̈

Ciencia, jña e lɨ̱ ma naa̱ jña profesia e ʼe e li ʼïʼï jú e jia ñí Biblia.

¿E cha tsɨʼɨ?

  • ¿E lɨʼ Biblia kö yi e cha jú tso, e lɨ̱ e tso jo̱ʼ, jo kuëto jmaʼa chaa?

  • ¿ʼElaʼ ʼe ciencia e tsoo tɨʼ löʼ e juaʼ Biblia?

  • ¿E ʼïʼï e li jua̱ʼ Biblia ʼee li jmɨ̱ɨ tɨ̱jia? ¿ʼElijä kɨ̈ʼɨ̈tsɨʼ lanɨ?

Ela li jmóʼo

E SƗ WƗ́ʼ LI JMA TƗ̈ʼƗ̈

Lajä laʼ í juaʼ cientifico, ¿ʼe tɨʼ e jä e jia ñí Biblia?

«¿ʼE tɨʼ laʼ í juaʼ ñí Biblia jña e ma tsoʼ ciencia?» (Artikulo kiʼ jw.org)

E li chäʼä laʼ í lɨ̱ tí profesia e jia ñí Biblia laʼ í lɨ̱ e kiʼ Grecia löʼ í ma jmoa ʼiʼ.

«Profesia e jia ñí Biblia» e kuo pi kiä́ä (5:22)

Jɇ ʼni ʼelaʼ lɨ̱ chi̱ profesia í kä jä tsañiʼ lajä laʼ í ma kɨ̈tsɨa e kiʼ Biblia.

«A xa ma ʼï jna e xiä Juɨnarí» (La Atalaya, núm. 5 2017)

a Profesia ne̱ juaʼ, jú e kuo Juɨnarí e li jmɨ̱ɨ tɨ̱jia.