1. Ifa ewe lesen mi oururukich Jiowa a áiti ngeni Eperiam?

 FITE FITE ier a ló, Kot a néúnéú emén chónláng le ereni Eperiam pwe I epwe ataieló Sotom me Komora. A mmen weires án Eperiam epwe weweiti ena inaamwo iká a fókkun péchékkúl an lúkú Kot. A eisini Kot: “Ifa usun, kopwe wesewesen niela chon pwüng fiti chon pwüngingau? . . . Ifa usun, ewe Souapwüngün unusen fanüfan esap eäni apwüng fän pwüng?” (Ken. 18:​23-33) Fán mosonottam, Jiowa a áiti ngeni chienan na mi áchengicheng eú lesen mi aúchea: I esap fókkun nieló ekkewe chón pwúng. Lón ei fansoun, kich meinisin sia feiéch seni ena lesen, me a fókkun oururukich.

2. Pwata sia silei pwe fansoun meinisin Jiowa epwe féri minne mi pwúng me pwáári úméúméch lón an kapwúng?

² Ifa ussun sia silei pwe án Jiowa kapwúng a pwúng fansoun meinisin? Pokiten sia silei pwe Jiowa a “nenengeni leluken aramas.” (1 Sam. 16:7) Ren enletin, a silei “leluken aramas meinisin.” (1 King 8:39; 1 Kron. 28:9) A ifa me amwararen ena pwóróus. Jiowa a fókkun tipáchem lap senikich, ina popun sise tongeni unusen weweiti pwata a féri ekkóch kefil. Ina minne, a fich án aposel Paul erá ei ussun: “Ié a tongeni weweiti minne Kot a apwúngaló!”—Rom 11:33.

3-4. Ikkefa ekkewe kapas eis eli sipwe eáni, me met sipwele káé lón ei lesen? (Jon 5:​28, 29)

³ Iwe nge, eli sipwe pwal eáni ekkewe esin kapas eis Eperiam a eáni. Neman sipwe eis: ‘Itá chókkewe Jiowa a nireló, áwewe chék ren chókkewe lón Sotom me Komora, repwe manawsefál? Itá repwe kapachelong lón ewe “manawsefál fán iten . . . ekkewe rese pwúng”?’—Féf. 24:15.

 ⁴ Iei sipwele enniwili met sia fen weweiti ussun ewe manawsefál. Kukkuto chék, a ffatoló weween án emén epwe eáni ewe “manawetá án manaw,” me án emén epwe eáni ewe “manawetá án kapwúng.” a (Álleani Jon 5:​28, 29.) Ffatolóón weween ena wokisin, a pwáári pwal ekkóch ekkesiwil lón met sia weweiti. Lón ei lesen me lón en lesen mwirin, sipwele etittina ekkena siwil. Sipwe akkomw káé ekkewe mettóch sise silei ussun án Jiowa kapwúng mi pwúng, me mwirin sipwe ppii ekkewe mettóch sia silei.

MINNE SISE FÓKKUN SILEI

5. Met sia fen káé seni néúch kewe puk me lóóm ussun chókkewe Jiowa a nireló lón Sotom me Komora?

⁵ Me lóóm, sia fen káé seni néúch kewe puk met a fis ngeni chókkewe Jiowa a fen apwúngaló pwe iir aramas rese pwúng. Sia fen erá pwe chókkewe Jiowa a fen nireló, áwewe chék ren chókkewe lón Sotom me Komora, ese chúen wor ar ápilúkúlúkún manawsefál. Nge mwirin án ewe chón angang mi túppwél káéfichi me iótek ussun ena mettóch, a ffat pwe sise tongeni apwúngaló ena. Pwata?

6. Ikkefa ekkóch án Jiowa kapwúng wóón ekkewe aramas rese pwúng, me met sise silei?

⁶ Ekieki mwo pwal ekkeei ekkóch pwóróus. A wor fitu pwóróus lón Paipel mi áweweei án Jiowa apwúngú chókkewe rese pwúng. Áwewe chék, a nieló meinisin atun ewe Noter, chilóón chék Noa me an we famili. Pwal och, Jiowa a néúnéú ekkewe chón Israel le nieló ekkewe fisu mwúún aramas mi nóm lón ewe Fénúen Pwon. Me a pwal néúnéú emén chónláng le nieló 185,000 soufiun Asiria lón chék eú pwiin. (Ken. 7:23; Tut. 7:​2, 3; Ais. 37:​36, 37) Itá ewe Paipel a fókkun erá pwe Jiowa esap amanawasefáli meinisin chókkana, nge repwe chék máffócholó? Aapw, esap ina. Iwe, pwata sia tongeni erá ena?

7. Met sise silei ussun chókkewe mi ninniiló atun ewe Noter are chókkewe mi ninniiló atun chón Israel ra okkufu Kanan? (Ppii péén.)

⁷ Sise silei ifa ussun Jiowa a apwúngú emén me emén ekkena aramas lón ewe pwóróus mwan, me sise pwal silei iká a suuk ngeniir alen ar repwe káé ussun i, me áier. Atun ewe Paipel a fós ussun ewe Noter, a erá pwe Noa, i “emén chón afalafala ussun pwúng.” (2 Pit. 2:5) Nge ese erá pwe atun Noa a fala ewe wakkatteen waimw, a pwal achocho le afalafal ngeni emén me emén aramas wóón fénúfan. Pwal ina chék ussun ren ekkewe aramas mi ngaw mi nóm lón ewe fénú Kanan, sise silei iká a suuk ngeniir meinisin alen ar repwe káé ussun Jiowa me siwili féfférúr.

8. Met sise silei ussun chókkewe lón Sotom me Komora?

⁸ Ifa ussun ren chókkewe lón Sotom me Komora? Emén mwán mi pwúng itan Lot a nóm leir. Nge kich mi silei iká a afalafal ngeniir meinisin? Aapw, sise silei. A ffat pwe iir aramas mi fókkun ngaw, nge itá iir mi silei lefilen met mi pwúng me met mi mwáál? Ussun rese. Chemeni pwe ewe Paipel a erá pwe eú kúmiin mwán lón ena telinimw ra mochen reippei néún Lot kewe waséla. Ewe Paipel a erá pwe a pwal mwo nge wor alúwél lein ena kúmiin mwán. (Ken. 19:4; 2 Pit. 2:7) Kich mi silei iká ach we Kot mi úméúméch Jiowa a apwúngaló pwe chókkana resap manawsefál? Aapw, sise silei. Jiowa a alúkúlúkú ngeni Eperiam pwe ese pwal mwo nge wor engol aramas mi pwúng lón ena telinimw. (Ken. 18:32) Iwe, a ffat pwe iir aramas rese pwúng, iwe a wor án Jiowa pwúúng le nireló pokiten ar kewe féffér. Iwe nge, itá sia tongeni fókkun erá pwe ese wor emén me leir epwe manawsefál atun ewe “manawsefál fán iten . . . ekkewe rese pwúng”? Aapw, sise fókkun tongeni erá ena!

9. Met sise silei ussun Salomon?

 ⁹ Iwe nge, sia pwal álleani pwóróusen chókkewe lón Paipel iir mi pwúng, nge mwirin ra wiliiti aramas rese pwúng. Áwewe chék ren King Salomon. A silefichi Jiowa me ifa ussun epwe fel ngeni, me Jiowa a fókkun efeiéchú. Nge mwirin och fansoun, Salomon a poputá le fel ngeni ekkewe kot chofona. Jiowa a fókkun song ren, me unusen ewe mwúún Israel ra riáfféú ren fitepúkú ier ren an kewe tipis. Ewer, Paipel a erá pwe ekkewe aramas ra “peiaseni lon ewe telinimwen Tafit saman we” ikewe ekkewe mwán mi pwúng kapachelong King Tafit a pwal peiás ie. (1 King 11:​5-9, 43; 2 King 23:13) Iwe pokiten chék án Paipel erá ena ussun Salomon, itá a wewe ngeni pwe Jiowa epwe amanawasefáli? Ewe Paipel ese affata. Iwe nge, eli ekkóch repwe erá pwe iká “emén a máló, a ngaseló seni an tipis.” (Rom 6:7) Iwe nge, esap weween pwe meinisin mi máló repwe manawsefál. Ren enletin, inaamwo iká emén a máló, ese wewe ngeni pwe a fich ngeni an epwe manawsefál. Ewe manawsefál, ina eú liffang seni ach we Kot mi tong. A amanawasefáli chókkewe i a mochen repwe angang ngeni tori feilfeiló. (Hiop 14:​13, 14; Jon 6:44) Itá Jiowa epwe ngeni Salomon ena liffang? Sise silei, Jiowa chék a silei. Iwe nge, sia silei pwe Jiowa epwe féri minne mi pwúng.

MINNE SIA SILEI

10. Met meefien Jiowa ussun ninniilóón aramas? (Isikiel 33:11) (Pwal ppii ewe sasing.)

¹⁰ Álleani Isikiel 33:11. Jiowa a pwáári ngenikich meefian ussun an apwúngú aramas. A taitap minne aposel Piter a makkeei ngeni met ewe soufós Isikiel a makkeei. Piter a erá pwe “Jiowa . . . ese mochen án emén epwe máló.” (2 Pit. 3:9) Ekkena kapas ra oururukich. Sia silei pwe Jiowa esap mut ngeni emén an epwe máffócholó chilóón chék iká a wor popun mi pwúng. A uren úméúméch, me a pwáári úméúméch lón ewe fansoun mi fich.

11. Ié kewe resap manawsefál, me pwata sia silei ena?

¹¹ Met sia silei ussun chókkewe resap manawsefál? Ewe Paipel a affata ié kena. b Jises a erá pwe Jutas Iskariot esap manawsefál. (Mark 14:21; pwal ppii Jon 17:12.) c Jutas a silei pwe minne a féri, a ú ngeni Jiowa me Néún we, nge a chúen sópweeló le féri. (Mark 3:29) d Pwal ina chék ussun, Jises a erá pwe atun ekkóch ekkewe néúwisin lamalam mi úkkú ngeni repwe máló, esap wor ar ápilúkúlúkún manawsefál. (Mat. 23:33) Me ewe aposel Paul a erá pwe ekkewe chón rikiló rese áier, resap pwal manawsefál.—Ipru 6:​4-8; 10:29.

12. Met sia silei ussun án Jiowa úméúméch? Áweweei.

¹² Iwe nge, met sia silei ussun án Jiowa úméúméch? Ifa ussun a pwáári pwe “ese mochen án emén epwe máló”? Ppii ifa ussun a pwáári úméúméch ngeni chókkewe mi tipis watte. King Tafit a tipis watte, áwewe chék ren an tipisin lisowumwáál me nimanaw. Iwe nge, Tafit a áier, iwe Jiowa a úméúméch ngeni me a omusaaló tipisin. (2 Sam. 12:​1-13) Lón arapakkan ánein manawen King Manasa, a féri chómmóng mettóch mi fókkun ngaw. Inaamwo iká a fókkun ngaw, nge Jiowa a úméúméch ngeni me a omusaaló an kewe tipis pokiten a áier. (2 Kron. 33:​9-16) Ekkena pwóróus ra áchchema ngenikich pwe Jiowa epwe pwáári úméúméch iká a wor popun mi pwúng an epwe pwáári. Epwe amanawasefáli ekkena sókkun aramas, pokiten ra mirititi pwe ra tipis watte, nge ra áier.

13. (a) Pwata Jiowa a úméúméch ngeni ekkewe chón Ninifa? (b) Met Jises a erá ussun ekkewe chón Ninifa?

 ¹³ Sia pwal silei ussun án Jiowa úméúméch ngeni ekkewe chón Ninifa. A ereni Sona: “Üa küna ar föför mi fokun ngau.” Nge atun ra áier seni ar kewe tipis, Jiowa a omusereló fán kirekiréch. A úméúméch ngeni ekkena aramas lap seni án Sona úméúméch ngeniir. Kot a áchchema ngeni néún na soufós mi song pwe ekkena chón Ninifa “resamwo silei lefilen öch me ngau.” (Sona 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11) Mwirin, Jises a áeá pwóróuseer le asukula ekkewe ekkóch ussun án Jiowa kapwúng mi pwúng me an úméúméch. Jises a erá pwe ekkena chón Ninifa mi áier “repwe pwáátá lón ewe kapwúng.”—Mat. 12:41.

14. Met weween ngeni ekkewe chón Ninifa ar repwe eáni ewe “manawetá án kapwúng”?

¹⁴ Met weween án ekkewe chón Ninifa repwe “pwáátá lón ewe kapwúng”? Jises a erá pwe epwe fis eú manawsefál ngeni “kapwúng” lón mwachkkan. (Jon 5:29) A fós ussun ewe fansoun atun epwe Nemenem Úkúúkún Engéréú Ier, lupwen “ekkewe mi pwúng me ekkewe rese pwúng” repwe manawsefál. (Féf. 24:15) Ekkewe rese pwúng, repwe eáni ewe “manawetá án kapwúng.” Weween mwirin ar manawsefál, Jiowa me Jises repwe ppii iká repwe álleasochisi me apwénúetá minne ra káé. Iká emén chón Ninifa mi manawsefál ese mochen fel ngeni Jiowa, iwe Jiowa esap mut ngeni an epwe manaw. (Ais. 65:20) Nge ren chókkewe mi filaatá le fel ngeni Jiowa me túppwél ngeni, repwe tongeni eáni manaw esemuch!—Tan. 12:2.

15. (a) Pwata sisap erá pwe chókkewe mi ninniiló lón Sotom me Komora resap manawsefál? (b) Met weween ekkewe kapas lón Juta 7? (Ppii ewe pwóór “ Met Weween Alon Juta We?”)

¹⁵ Atun Jises a fós ussun chón Sotom me Komora, a erá pwe epwe fen mecheres ngeniir “ewe Ránin Kapwúng,” lap seni chókkewe mi oputa i me minne a eáni káit. (Mat. 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luk 10:12) Met weween alon na? Itá a wewe ngeni pwe Jises a kon sópweei met a apasa ren an epwe pwáári pwe ekkewe aramas lón an we fansoun ra kon ngaw seni ekkewe chón Sotom me Komora? Chemeni pwe atun Jises a erá pwe ekkewe chón Ninifa “repwe pwáátá lón ewe kapwúng,” weween pwe ina met epwe fókkun fis. “Ewe Ránin Kapwúng” a fós ussun ikeei, a taitap ngeni ewe kapwúng  mi weneiti ekkewe chón Ninifa. Ekkewe chón Ninifa ra féri met mi fókkun ngaw ussun chék ekkewe chón Sotom me Komora. Nge a suuk ngeni chón Ninifa alen ar repwe áier. Pwal och, ka chemeni met Jises a erá ussun chókkewe repwe eáni ewe “manawetá án kapwúng”? Epwe kapachelong “chókkewe mi féfféri minne mi ánnioput.” (Jon 5:29) Iwe ussun itá a wor ápilúkúlúk fán iten chón Sotom me Komora. A tufich ngeni ekkóch me leir ar repwe manawsefál, me eli sipwe wisen asukuler ussun Jiowa me Jises Kraist.

16. Ifa ussun Jiowa a filaatá ié kewe epwe amanawasefáliir? (Jeremaia 17:10)

¹⁶ Álleani Jeremaia 17:10. Lón ena wokisin sia álleani ussun minne sia silei ussun napanapen án Jiowa apwúngú aramas: Seni me lóóm, Jiowa a kan “atittina ekiekin aramas o sotuni leluker.” Atun a filaatá ié kewe epwe amanawasefáliir, fansoun meinisin epwe “ngeni iteiten eman me eman aükükün lapalapen manauan.” Lón ewe fansoun mi fich, Jiowa epwe tichik lón an féri an kapwúng, nge epwe pwal úméúméch ngeni chókkewe mi fich ngeniir. Ina popun, sisap féraaló pwe emén esap manawsefál, chilóón chék iká sia silei ena pokiten ina met Paipel a erá!

“EWE SOUAPWÜNGÜN UNUSEN FANÜFAN” EPWE “EÄNI APWÜNG FÄN PWÜNG”

17. Met epwe fis ngeni chókkewe mi fen máló?

¹⁷ Seni chék ewe atun Atam me If ra fiti Setan le ú ngeni Jiowa Kot, fite billion aramas ra fen máló. Máló, ewe “chón oput” mi fókkun ngaw! (1 Kor. 15:26) Met epwe fis ngeni chókkana mi fen máló? Eú kúkkún kúmi, iir 144,000, iir mi túppwél le tapweló mwirin Kraist, repwe eáni ewe manawsefál ngeni manaw esemuch lón láng. (Pwár. 14:1) Eú mwiich mi chómmóng, iir mwán me fefin mi túppwél me tongei Jiowa, repwe eáni ewe “manawsefál fán iten ekkewe mi pwúng,” me repwe manaw tori feilfeiló wóón fénúfan iká repwe sópweeló le chón pwúng atun án Kraist Nemenem Úkúúkún Engéréú Ier me atun ewe sáingoon sóssót. (Tan. 12:13; Ipru 12:1) Pwal och, atun án Kraist Nemenem Úkúúkún Engéréú Ier, “ekkewe rese pwúng,” kapachelong chókkewe rese fókkun angang ngeni Jiowa, are pwal mwo nge “féfféri minne mi ánnioput,” epwe suuk ngeniir ar repwe ekkesiwil me wiliiti néún Jiowa chón angang mi túppwél.  (Luk 23:​42, 43) Iwe nge, ekkóch aramas ra fókkun ngaw, me ra filaatá le ú ngeni Jiowa me letipan, ina popun Jiowa a filaatá an esap amanawasefáliir.—Luk 12:​4, 5.

18-19. (a) Pwata sia tongeni lúkúlúk lón án Jiowa angangen apwúngú chókkewe mi fen máló? (Aisea 55:​8, 9) (b) Met sipwe káé lón en lesen mwirin?

¹⁸ Itá sia tongeni unusen lúkú pwe atun Jiowa a apwúngú aramas, fansoun meinisin a féri fán pwúng? Ewer, sia lúkú! Eperiam a fókkun weweiti pwe Jiowa a unuséch, unusen tipáchem, me úméúméch lón an “Souapwüngün unusen fanüfan.” Jiowa a fen áiti ngeni Néún we ifa ussun epwe apwúngú aramas. (Jon 5:22) Ewe Sam me Néún we ra tongeni álleani masouen letipen emén me emén. (Mat. 9:4) Ina popun atun repwe apwúngú emén me emén, fansoun meinisin repwe féri “fän pwüng”!

¹⁹ Amwo sipwe úppós le lúkúlúk wóón Jiowa me meinisin met a eáni kefil. Sia mirititi pwe ese wor ach pwúúng le apwúngú aramas, nge Jiowa chék a wor an pwúúng le féri ena! (Álleani Aisea 55:​8, 9.) Ina popun sia lúkúlúkú án Jiowa me Néún we repwe wisen féri angangen kapwúng meinisin. Sia silei pwe ach we King, Jises, epwe áppirúfichi Seman na lón an eáni kapwúng mi pwúng me an úméúméch. (Ais. 11:​3, 4) Iwe nge, met sia tongeni erá ussun án Jiowa me Jises apwúngú aramas atun ewe riáfféú mi lapalap? Met sise silei? Me met sia silei? En lesen mwirin ei epwe pélúweni ekkena kapas eis.