1. Inaamwo ika ewe pwúpwúlú a kan poputá fán pwapwa, nge met chókkewe mi pwúpwúlú ra tongeni kúna? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

 LUPWEN ewe mwán pwúpwúlú a kerán kúna pwúlúwan we mi liéch lón ar we ránin apwúpwúlú, ar pwapwa a fókkun lululó. Atun ar kammwetfengen, ewe tong lefiler a fókkun péchékkúleló pwe ra mochen repwe pwúpwúlú, me ra pwonfengen pwe repwe tuppwélfengen. Mwirin ar we ránin apwúpwúlú, lupwen ra poputááni manawer usun mwán me fefin pwúpwúlú, a lamot repwe féri ekkewe ekkesiwil pwe repwe akkamwéchú ar tipeeúfengen. Jiowa, ewe Chón Poputááni pwúpwúlú, a mochen pwe ekkewe pwúpwúlú repwe pwapwa me sópwéch. Ina popun a awora kapasen fén mi múrinné a mak lón an we Kapas, ewe Paipel. (SalF. 18:22) Ikaamwo ina, nge ewe Paipel a áiti ngenikich pwe lupwen aramas ra pwúpwúlú, epwe wor “osukosuk lon manauer” pún rese unuséch. (1 Kor. 7:28) Ifa usun ekkewe pwúpwúlú ra tongeni ekisikisaaló ekkena osukosuk? Met ekkewe Chón Kraist ra tongeni féri pwe ar pwúpwúlú epwe sópwéch?

2. Ikkefa ekkewe sókkun tong ekkewe pwúpwúlú repwe pwáraatá?

 ² Ewe Paipel a áiti ngenikich pwe tong ina eú napanap mi lamot. Nge mi wor fitu sókkun tong mi lamot ekkewe pwúpwúlú repwe pwáraatá lón ar pwúpwúlú. Áwewe chék, mi lamot repwe pwáraatá ewe sókkun tong lefilen pwipwi (lón fósun Krik phi·liʹa), pwal ewe sókkun memmeefin tong lefilen mwán me fefin (eʹros). Ika mi wor néúr, mi pwal lamot ewe sókkun tong lefilen chón lón eú famili (stor·geʹ). Nge ewe tong mi nóm fán emmwenien minne mi pwúng (a·gaʹpe), ina met a wesewesen asopwéchú ewe pwúpwúlú. Aposel Paulus a áweweei ei sókkun tong lupwen a apasa: “Ämi mwän meinisin oupwe fokun echeni en me pwülüan usun ämi echeni püsin inisimi, nge ämi fefin meinisin oupwe meniniti pwülüemi.”​—Ef. 5:33.

3. Epwe itá ifa úkúkún péchékkúlen ewe tong lefilen ekkewe pwúpwúlú?

³ Paulus a makkeei: “Ämi mwän kana oupwe echeni pwülüemi usun Kraist a echeni mwichefel o fangala manauan fän itan.” (Ef. 5:25) Ekkewe Chón Kraist lón ei fansoun ra áppirú Jesus ren ar tongefengeniir usun chék án Jesus tongei néún kewe chón káé. (Álleani Johannes 13:34, 35; 15:12, 13.) Mi lamot pwe úkúkún án ekkewe Chón Kraist mi pwúpwúlú tongefengeniir epwe kon péchékkúl pwe repwe tongeni tipemecheresin máló fán iten emén me emén iir. Nge lupwen a ppiitá ekkewe osukosuk mi chou lón pwúpwúlú, ekkóch ra tongeni meefi pwe ewe tong lefiler ese kon lien péchékkúl. Met a tongeni álisiir? Ina ewe tong mi nóm fán emmwenien minne mi pwúng (a·gaʹpe), ena sókkun tong “a engila fän mettoch meinisin, a lükü meinisin, a apilüküni meinisin, a tipeppos fän mettoch meinisin.” Ena tong “epwe nonomola tori feilfeilachök.” (1 Kor. 13:7, 8) Mi lamot ewe pean pwúpwúlú epwe chechchemeni pwe ra eáni eú pwon lefiler. Ra pwonfengen pwe repwe tongfengen me tuppwélfengen. Án ekkewe Chón Kraist pwúpwúlú chechchemeni ena mettóch epwe amwékútúúr le kútta án Jiowa álillis me angangfengen le pwákini osukosuk mi ppiitá.

4, 5. (a) Itá epwe ifa ekiekin ewe fin pwúpwúlú usun nemenem? (b) Ifa wisen ewe mwán pwúpwúlú lón wisan we mékúren famili? (c) Ikkefa ekkewe ekkesiwil eú pean pwúpwúlú a féri?

⁴ Paulus a áweweei wisen ekkewe pwúpwúlú lupwen a erá: “Ämi fefin kana, oupwe aleasochisi pwülüemi usun chök ämi oupwe aleasochisi ach Samol. Pun eman mwän möküren pwülüan usun Kraist möküren mwichefel.” (Ef. 5:22, 23) Ei mettóch ese wewe ngeni pwe ewe mwán pwúpwúlú a múrinné seni pwúlúwan we. Jiowa a fós usun ewe fefin me wisan we mi aúchea lupwen a apasa: “Esap öch pwe ewe aramas epwe chök eman. Üpwe föri eman alisian mi wewe ngeni.” (Ken. 2:18) Mi lamot ewe fin pwúpwúlú epwe álisi pwúlúwan we an epwe apwénúetáéchú wisan we, mékúren ewe famili. A lamot pwe ewe mwán pwúpwúlú epwe áppirú án Jesus tong, ewe “möküren mwichefel.” Lupwen ewe mwán a féri ena, pwúlúwan we epwe meefi núkúnúkéch me epwe mecheres ngeni an epwe álisatá i me súféliti.

⁵ Cathy, ewe ra pwúpwúlú me Fred, a erá: “Atun ai lipich, ua kan pwisin túmúnúei me ua pwisin filatá met upwe féri lón manawei. Lupwen ua pwúpwúlú, a lamot ai upwe féri ekkesiwil pún ua káé ifa usun upwe lúkúlúk wóón pwúlúwei. Fán ekkóch mi weires ngeniei, nge aua pacheéchfengen ren ám fiti án Jiowa kewe emmwen.” ^[1] Iei alon Fred: “Mi kan weires ngeniei ai upwe féri kefil. Nge lón pwúpwúlú, a pwal weiresiló pún upwele ekieki usun rúúemén. Nge ren ai kútta án Jiowa emmwen lón iótek, me aúselingaéchú meefien pwúlúwei we, a mecheresiló ai féri kefil rán me rán. Ua meefi pwe ám aua wesewesen angangfengen!”

6. Ifa usun tong epwe álisi ekkewe pwúpwúlú lupwen a ppiitá osukosuk?

⁶ Ewe ririin pwúpwúlú epwe tongeni péchékkúl ika ekkewe pwúpwúlú repwe “songomangfengen  o amusamusfengen.” Pokiten rese unuséch, iir me rúúemén repwe mwáálliló. Lupwen a fis ena, ra tongeni káé seni minne ra mwáálliló wóón, káé le omusaaló tipis, me pwáraatá ewe sókkun tong mi lóngólóng wóón ekkewe kapasen emmwen lón Paipel. Ei sókkun tong “a pilüküfengeni . . . mettoch meinisin, pwe ra unusöch lon ar chufengen.” (Kol. 3:13, 14) Ekkewe pwúpwúlú ra tongeni pwáraatá ena tong ren ar repwe mosonottam, repwe kirekiréch me resap “ekieki o chechemeni mine eman a mwäl ngeni won.” (1 Kor. 13:4, 5) Lupwen a fis tipefesen lefilen ekkewe pwúpwúlú, mi lamot repwe achocho le mwittir ataweei me mwen epwe muchúló ewe rán. (Ef. 4:26, 27) A lamot án emén epwe pwora me tipetekison ren an epwe apasa, “Omusaaló ai tipis pún ua eletipechouk,” nge ren an féri ena epwe álisi le pwákini osukosuk me etipeeúfengeniir me pwúlúwan we.

7, 8. (a) Ifa án Paipel kapasen fén mi weneiti ewe féfférún lisowu lón pwúpwúlú? (b) Pwata a lamot ekkewe pwúpwúlú repwe eáni memmeefin tong me angepwetetefengen lefiler?

⁷ Ewe Paipel a awora kapasen fén mi múrinné epwe tongeni álisi ekkewe pwúpwúlú le eáni ekiek mi pwúng usun ewe féfférún lisowu lón ar pwúpwúlú. (Álleani 1 Korint 7:3-5.) A lamot ngeni ekkewe pwúpwúlú ar repwe ekieki meefien me met a lamot ngeni emén me emén leir. Ika ewe mwán pwúpwúlú ese eáni memmeefin tong me ese angepwetete ngeni pwúlúwan we, epwe tongeni weires ngeni pwúlúwan we an epwe pwapwaiti ewe fansoun chufengen. Mi lamot ekkewe mwán repwe ‘nonom ngeni pwülüer kewe fän mirit.’ (1 Pet. 3:7) Féfférún lisowu itá esap eú minen aumwesimwes, nge itá epwe chék pwúkún ppiitá lefilen ekkewe rúúemén. Fán chómmóng ewe mwán a kan mwittir mochen lap seni ewe fefin. Nge mi lamot pwe iir me rúúemén repwe meefi ar mochen me meefi pwe ra mmólnetá ngeni.

⁸ Ewe Paipel ese awora ngeni ekkewe pwúpwúlú tichikin allúk fán iten met sókkun féffér repwe tongeni féri pwe repwe pwárfengeni ar tong are aúkúkún ekkena féffér. Nge Paipel mi fós usun. (SalK. 1:2; 2:6) Mi lamot pwe ekkewe pwúpwúlú Chón Kraist repwe eáni memmeefin tong me angepwetetefengen lefiler.

9. Pwata ese pwúng án emén epwe mocheniaiti emén esap pwúlúwan?

⁹ Lupwen a péchékkúl ach tong ngeni Kot me chón óruch kewe, sisap mut ngeni emén are och mettóch an epwe atai ach ririin pwúpwúlú. Ekkóch ra fen apwangapwangaaló are pwal mwo nge atai ar ririin pwúpwúlú ren ar umwesimwesin katol sasingin me kachitoon kapasingaw. Mi lamot sipwe ú ngeni ach mochen le katol ekkena mettóch are pwal ekkóch féfférún mocheniangaw. A pwal mwo nge lamot sisap féri och mettóch epwe efisi án aramas repwe tongeni ekieki pwe sia núesik ngeni emén esap pwúlúwach. Ika sia féri ena, sise pwáraatá tong. Mi lamot sipwe chechchemeni pwe Kot a silei minne sia ekieki me féri. Ei mettóch epwe álisikich le apéchékkúlaló ach mochen le apwapwaai i me akkamwéchú ach tuppwél ngeni pwúlúwach.​—Álleani Mateus 5:27, 28; Ipru 4:13.

10, 11. (a) Ifa úkúkún chéúlóón mufesen? (b) Met ewe Paipel a apasa usun nómfesen? (c) Met epwe tongeni álisi emén mi pwúpwúlú an esap mwittir imuseni pwúlúwan?

¹⁰ Lupwen ekkóch pwúpwúlú rese tongeni pwákini ekkewe watteen osukosuk lón ar pwúpwúlú, iwe ra filatá ar repwe nómfesen are fen mufesen. Lón ekkóch fénú, lap seni esopwun chóchóón chón pwúpwúlú ra mufesen. Pwúngún, ei mettóch ese kon chéú lón ewe mwichefelin Chón Kraist. Iwe nge, a chómmóngóló Chón Kraist pwúpwúlú mi kúna watteen osukosuk lón ar pwúpwúlú.

¹¹ Ewe Paipel a awora ekkeei kapasen éúréúr: “Eman fefin esap mwü seni pwülüan, nge are  epwe mwü seni, epwe chök nonom lon an lipich, ika epwe chäsefäl ngeni pwülüan. Iwe, eman mwän esap fokun mwü seni pwülüan.” (1 Kor. 7:10, 11) Ekkóch pwúpwúlú ra meefi pwe mi lamot repwe nómfesen pún a kon watte ar osukosuk. Iwe nge, Jesus a áiti ngenikich choun ena mettóch nómfesen lupwen a apasasefáli met Kot a fen apasa akkomw usun pwúpwúlú, mwirin i a pwal apasa: “Mine Kot a rifengeni esap wor eman aramas epwe mwütifeseni.” (Mat. 19:3-6; Ken. 2:24) Ina minne, Jiowa a mochen pwe ekkewe pwúpwúlú repwe nómfengen. (1 Kor. 7:39) Mi lamot kich meinisin sipwe chechchemeni pwe sipwe etittin mwen mesen Jiowa ren ach kewe féffér. Ei mettóch a tongeni álisikich le mwittir pwákini ach osukosuk me mwen an epwe watteeló.

12. Met a tongeni efisi án emén epwe ekiekin imuseni pwúlúwan?

¹² Pwata a wor watteen osukosuk lón ekkóch pwúpwúlú? Ren ekkóch, ra meefi lichippúng are letipengaw pún ewe manaw ra áneánei ar repwe manaweni lón ar pwúpwúlú ese fis. Fán chómmóng, a fis osukosuk pokiten sókkofesenin nónnómun ekkewe pwúpwúlú atun ar mááritá are a sókkofesen napanaper me meefier. A pwal tongeni fis osukosuk ika ra weires ren aramasen pwúlúwer are tipefesen wóón néúnéún néúr moni are wóón emiritin néúr kewe. Iwe nge, a múrinné pwe lap ngeni Chón Kraist pwúpwúlú ra tongeni ataweei ar osukosuk pokiten ra mut ngeni Kot an epwe emmweniir.

13. Ikkefa ekkóch popun mi pwúng án ekkewe pwúpwúlú repwe tongeni nómfesen?

¹³ A tongeni wor popun mi pwúng án ekkewe pwúpwúlú repwe nómfesen. Ekkóch ra filatá ar repwe nómfesen pokiten ekkewe osukosuk mi kon luló áweiresin mi fis lón ar famili, áwewe chék án pwúlúwer ese fókkun mochen atufichi manawer, ar kon kawetengaw ngeniir, are án pwúlúwer eppetiir are ú ngeniir pwe resap chúen fókkun tongeni fel ngeni Kot. Lupwen a wor watteen osukosuk lón famili, mi lamot ekkewe pwúpwúlú repwe kútta álillis seni ekkewe mwán mi ásimaw. A watte án ekkena mwán sile me ra tongeni álisi ekkewe pwúpwúlú ar repwe apwénúetá lón manawer án Kot kewe kapasen emmwen. Lupwen ekkewe pwúpwúlú ra tingorei Jiowa an we manaman mi fel, a tongeni álisiir le apwénúetá ekkewe kapasen emmwen lón Paipel me napanapeni napanapen Chón Kraist.​—Kal. 5:22, 23. ^[2]

14. Met ewe Paipel a apasa usun ekkewe Chón Kraist pwúlúwer esap chón fel ngeni Jiowa?

¹⁴ Paipel a pwáraatá pwe a wor ekkewe popun mi pwúng án ekkewe pwúpwúlú repwe nómfengen inaamwo ika emén leir ese fel ngeni Jiowa. (Álleani 1 Korint 7:12-14.) Emén esap chón lúkú “a küna pin” pokiten pwúlúwan we emén chón angang ngeni Kot. Néúr kewe kúkkún ra pwal “pin,” iwe, ra nóm fán án Kot túmún. Paulus a pesei ekkewe Chón Kraist mi pwúpwúlú, a erá: “En fefin mi souläng, ifa usun om kopwe silei pwe kopwe tongeni amanaua pwülüom we? Ika en mwän mi souläng, ifa usun om kopwe silei pwe kopwe tongeni amanaua pwülüom we?” (1 Kor. 7:16) A wor chómmóng Chón Kraist mi pwúpwúlú, iir leenien áppirú mi múrinné me ra álisi pwúlúwer kewe le wiliti néún Jiowa chón angang.

15, 16. (a) Ifa án Paipel pesepes ngeni ekkewe fin pwúpwúlú Chón Kraist pwúlúwer esap chón angang ngeni Kot? (b) Ifa nónnómun emén Chón Kraist pwúlúwan we “esap souläng a mochen mwü seni”?

¹⁵ Ewe aposel Petrus a fénéú ekkewe fin pwúpwúlú Chón Kraist, a erá: “Oupwe fokun aleasochisi pwülüemi kana, pun ika ekoch me leir resap lükü än Kot kapas, repwe tongeni lükü Jesus ren ämi föför. Ousap wisen apasatä och kapas, pun repwe chök soulängila ren ar küna ämi föför mi limöch me ämi sile menin.” Ewe fin pwúpwúlú a tongeni álisi pwúlúwan we le etiwa ewe enlet lupwen a pwáraatá “tipemecheres o lukpwetete. Ei sokun liöch a fokun aüchea mwen mesen Kot.” A fen éch ena lap seni an epwe fóffós ngeni pwúlúwan we usun an lúkú fansoun meinisin.​—1 Pet. 3:1-4.

¹⁶ Nge met ika pwúlúwen emén Chón Kraist, esap i chón lúkú epwe filatá ar repwe nómfesen?  Paipel a apasa: “Are eman esap souläng a mochen mwü seni pwülüan mi souläng, epwe mwüla. Lon ei sokun lapalap ewe mwän mi souläng ika ewe fefin mi souläng a ngasala. Pun Kot a körikemi ämi oupwe nonom lon kinamwe.” (1 Kor. 7:15) Inaamwo ika ar nómfesen epwe atoto kinamwe, nge me ren ewe Paipel, emén Chón Kraist mi nómfesen me pwúlúwan esap tongeni pwúpwúlúsefál. Iwe nge, esap pwal wisan an epwe aumwesi pwúlúwan we an epwe chék nómwotiw ren. Neman mwirin och fansoun, pwúlúwan na esap chón lúkú epwe filatá an epwe liwiniti me nónnómsefál ren. Eli epwe pwal mwo nge tongeni wiliti néún Jiowa chón angang.

17. Met ekkewe Chón Kraist pwúpwúlú repwe itá akkomwa lón manawer?

¹⁷ Pokiten sia manaw lón “ekewe ränin lesopolan,” sia nóm lón “fansoun weires.” (2 Tim. 3:1-5) Ina minne mi lamot eú riri ngeni Jiowa mi péchékkúl pwe ina eú minen túmún ngenikich. Paulus a makkeei: “Esap chüen langatam ach fansoun. Seni ikenai, ekewe mwän mi pwüpwülü repwe nonom usun itä nge resap pwüpwülü, . . . nge chokewe mi aea mettochun fanüfan repwe usun itä nge resap aea.” (1 Kor. 7:29-31) Alon Paulus na ese wewe ngeni pwe itá ekkewe pwúpwúlú resap chúen túmúnú pwúlúwer kewe. Nge pokiten sia manaw lón ekkeei ránin lesópwólóón, mi lamot sipwe akkomwa lón manawach ach fel ngeni Jiowa.​—Mat. 6:33.

18. Pwata mi tufich fán iten Chón Kraist ar repwe pwapwa me sópwéch lón ar pwúpwúlú?

¹⁸ Lón ekkeei fansoun weires, sia kúna pwe chómmóng pwúpwúlú ra sópwongaw. Nge mi tufich án pwúpwúlú epwe pwapwa me sópwéch? Ewer, ika sia akkamwéchú ach ririéch ngeni Jiowa me néún kewe aramas, apwénúetá ekkewe kapasen emmwen lón Paipel, me onómukich fán emmwenien án Jiowa manaman mi fel. Lupwen sia féri ena, sia súféliti “mine Kot a rifengeni.”​—Mark. 10:9.