1, 2. (a) Ifa ewe tufich mi lamot sipwe ámááraatá, me pwata? (b) Met sipwe káé lón ei lesen?

MI LAMOT ngenikich meinisin ach sipwe silei ifa usun sipwe etittina ekkóch pwóróus pwe sipwe tongeni silei pwúngúlóón och pwóróus me kefiléch me mwirin. (SalF. 3:21-23; 8:4, 5) Ika sise féri ena, iwe epwe mecheres ngeni Satan me an ei fénúfan ar repwe erikaló ach ekiek. (Ef. 5:6; Kol. 2:8) Ren enletin, ren an epwe pwúng met sipwe apwúngaló, mi lamot sipwe silei ekkewe pwóróus mi pwúng. Än Salomon Fos 18:13, NW a erá: “Are emén aramas a pélúweni mwen esaamwo rongorong eú pwóróus mi pwúng, ina an tiparoch epwe pwal sáw ren.”

² Lón ei lesen, sipwe kúna met a tongeni áweiresi ach silei ekkewe pwóróus mi pwúng pwe epwe tongeni pwúng minne sipwe apwúngaló. Sipwe pwal káé usun ekkewe kapasen emmwen lón Paipel me ekkóch mettóch seni Paipel mi tongeni áiti ngenikich ifa usun sipwe etittina och pwóróus.

3. Pwata a lamot sipwe apwénúetá ewe kapasen emmwen mi mak lón Än Salomon Fos 14:15? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

³ Lón ei fansoun, a kan torikich sókkopaten pwóróus ekis  meinisin. Ra feito seni wóón ewe Internet, seni TV, are pwal ekkóch mettóch. Epwe pwal tongeni torikich chómmóng e-mail, text me pwóróus seni chiechiach kewe. Fán ekkóch, usun ese wor muchún meinisin ekkena pwóróus. Ina minne, mi lamot sipwe túmúnúéch. Ese mwáál chiechiach kewe rese ekiekin féri minne mi ngaw, nge mi wor ekkóch aramas ra wesewesen achéúfetálei pwóróus mi mwáál are sorei ekkóch pwóróus. Menni kapasen emmwen lón Paipel a tongeni álisikich le etittina minne sia rongorong? Än Salomon Fos 14:15 a erá: “Eman mi wewemang a lükü mettoch meinisin, nge eman mi mirit a nenengeni ia epwe feila ie.”

4. Ifa usun Filipi 4:8, 9 a tongeni álisikich lón ach kefil ren minne sipwe álleani, me pwata a fókkun lamot ach sipwe silei ekkewe pwóróus mi pwúng? (Pwal ppii ewe pwóór itelapan “ Ekkóch Minen Álillis pwe Sipwe Angei Pwóróus mi Alúkúlúk.”)

⁴ Ren ach sipwe féri ekkewe kefil mi múrinné, mi lamot sipwe silei ekkewe pwóróus mi alúkúlúk. Ina minne, mi lamot sipwe kefiléch wóón met sipwe álleani. (Álleani Filipi 4:8, 9.) Itá sisap asolapa ach fansoun le katol news wóón ekkewe website rese alúkúlúk, are álleani ekkewe e-mail mi achéúfetálei pwóróus ese ffat. A ákkáeúin lamot ach sipwe túmúnúkich seni ekkewe website ikewe ekkewe chón rikiló ra kan achéwú minne ra ekieki. Ra mochen apwangapwangaaló lúkúen néún Kot kewe aramas me ámwááli ewe pwóróus mi enlet. Ekkewe pwóróus rese alúkúlúk ra tongeni efisi án emén epwe kefilingaw. Kosap fókkun ekieki pwe pwóróus mi chofona esap tongeni etipetipaók.​—1 Tim. 6:20, 21.

5. Menni pwóróus mi chofona ekkewe chón Israel ra rongorong, me ifa usun ena pwóróus a etipetiper?

⁵ Pwóróus mi chofona a tongeni emmwen ngeni feiengaw. Lón fansoun Moses we, 12 spai ra ló ngeni ewe Fénúen Pwon. Lupwen ra liwin, ekkewe engol spai ra uweato pwóróus mi ngaw usun ena fénú. (Num. 13:25-33) Ra sópweei ekkewe pwóróus usun ena fénú, iwe néún Jiowa kewe aramas ra poputá le meefi niwokkus me lichippúng. (Num. 14:1-4) Pwata a ina usun meefier? Neman ra lúkú pwe mi pwúng ewe pwóróus pún lape ngeni ekkewe spai a chék léllé alór. Ina minne, rese chúen mochen etiwa pwal ekkewe mettóch mi múrinné usun ewe Fénúen Pwon seni ekkewe rúúemén spai. (Num. 14:6-10) Itá repwe akkomw aúseling ngeni unusen ewe pwóróus me lúkúlúk wóón Jiowa, nge ra tiparoch me filatá le lúkú chék ewe pwóróus mi ngaw.

6. Pwata sisap pwal máirú ika sia rongorong pwóróus mi arúké usun néún Jiowa kewe aramas?

⁶ A lamot ach sipwe fókkun túmúnú lupwen sia rongorong och pwóróus usun néún Jiowa kewe aramas. Chechchemeni pwe Satan,  ewe chón oputach a iteni “chon atipisi pwiich kewe.” (Pwär. 12:10) Jesus a eáni éúréúr pwe ekkewe chón oput kich repwe “apasa sokopaten kapas chofona mi ngau” usuch. (Mat. 5:11) Ika sia aúseling ngeni ena kapasen éúréúr, iwe sisap rúké lupwen sipwe rongorong pwóróus mi ámáirú usun néún Jiowa kewe aramas.

7. Met itá sipwe eisini pwisinkich me mwen ach sipwe tiinaaló eú email are text ngeni chienach kewe?

⁷ Ka kan sani le e-mail are text ngeni chiechiom kewe? Lupwen ka rongorong och pwóróus mi amwarar a katowu wóón news are pwóróus mi kkóló ámmeseikan, ka kan mwétéres le mochen achéwú, usun chék emén chón repot lón news? Me mwen óm kopwe e-mail are text, kopwe pwisin eisinuk: ‘Ua fókkun silei ika mi enlet ei pwóróus? Ua wesewesen silei pwúngún ei pwóróus?’ Ika kese silei nge ka achéúfetálei, iwe neman ka álisatá chéúfetálin pwóróus chofona. Ina minne, ika kese fókkun silei pwúngún och pwóróus, kosap tiinaaló. Kopwe fen télú!

8. Met chón oput kich lón ekkóch fénú ra féri, me ifa usun sia tongeni álisatá án chón oputach angang nge sise fen tepereni?

⁸ Mi pwal wor eú popun pwata mi efeiengaw ach mwittir tiinfetálei ekkewe e-mail are text nge sisaamwo akkomw ekieki usun. Lón ekkóch fénú, a aúkúk ach angang are fen pinepin. Chón koputach lón ekkena fénú neman repwe achéúfetálei sókkun pwóróus epwe efisi ach sipwe niwokkus are lúkúlúkúmmangfengen. Ekieki met a fis ngeni ewe fénú me lóóm, itan Soviet Union. Ewe kúmiin polis mi iteni KGB ra achéúfetálei ewe pwóróus pwe ekkóch pwiich kewe mi iteféúló ra afangemá néún Jiowa kewe aramas. * Mi elichippúng pwe chómmóng pwiich kewe ra lúkú ekkena pwóróus mi chofona,  me likitaló án Jiowa mwicheich. Chómmóng me leir ra liwiniti ach mwicheich mwirin och fansoun, nge ekkóch rese chúen liwin. Ra mut ngeni ekkena pwóróus chofona an epwe atai ar lúkú. (1 Tim. 1:19) Ifa usun sipwe túmúnúkich seni ena esin feiengaw? Kosap fókkun achéúfetálei sókkun pwóróus mi ngaw are pwóróus ese ffat pwúngún. Kosap lúkú mettóch meinisin ka rongorong nge kopwe akkomw chekiéchú ika a nóm reom ekkewe pwóróus mi alúkúlúk.

9. Pwal met epwe áweiresi ach angei ekkewe pwóróus mi unusen pwúng?

⁹ Fán ekkóch sia rongorong ekkóch pwóróus rese unusen pwúng. Ekkóch pwóróus rese kan affata unusen eú pwóróus, iwe ina met a áweiresi ach sipwe silei pwúngúlóón ewe pwóróus. Sise fókkun tongeni lúkúlúk wóón ewe sókkun pwóróus ese unus! Met sia tongeni féri pwe sisap tup ren ekkena esin pwóróus?​—Ef. 4:14.

10. Pwata chippú chék ekkóch chón Israel itá repwe maunei pwiir kewe, nge met a álisiir an esap fis ewe maun?

¹⁰ Lón fansoun Josua we, sia tongeni káé seni met a fis ngeni ekkewe chón Israel mi nónnóm notoun ewe Chénúpupu Jortan. (Jos. 22:9-34) Ra rongorong pwe pwiir kewe chón Israel mi nónnóm étiwen ena chénúpupu ra ssenatá eú rongen asor mi watte. Mi pwúng ena pwóróus, nge esap ina unusan. Iwe, ekkewe chón Israel mi nóm notou ra mwichfengen pwe repwe poputá le maun ngeni ekkewe mi nóm étiw pún ra ekieki pwe ra ú ngeni Jiowa. (Álleani Josua 22:9-12.) Nge me mwen ar repwele maun, ekkena chón Israel mi nóm notou ra tiinaaló ekkóch mwán pwe repwe chekiéchú ewe pwóróus. Met ekkena mwán ra kúna? Saminne chókkewe mi nóm étiwen ewe chénúpupu ra ssenatá eú roong pwe repwe asor ngeni kot chofona. Nge ra ssenatá pwe epwe eú minen áchem pwe meinisin repwe silei pwe iir chón fel ngeni Jiowa. Ese mwáál ekkewe chón Israel ra mmen pwapwa ar rese maunei pwiir kewe, nge ra akkomw chekiéchú unusen ewe pwóróus.

11. (a) Ifa usun a fis ngeni Mefiposet pwúngúngaw? (b) Met itá Tafit epwe tongeni féri pwe esap fis ngeni Mefiposet ena pwúngúngaw?

¹¹ Epwe pwal tongeni fis pwe sipwe letipengaw ren án aramas achéúfetálei pwóróus ese kon lien pwúng usuch. Ina met a fis ngeni Mefiposet. King Tafit a kisáseú ngeni Mefiposet me fang ngeni meinisin fénúen semen seman we Saul. (2 Sam. 9:6, 7) Nge mwirin, Tafit a rongorong och pwóróus mi ngaw usun Mefiposet. Tafit ese mwo akkomw cheki pwúngún ena pwóróus, nge a mwittir angeisefáli seni Mefiposet meinisin minne mi nóm ren. (2 Sam. 16:1-4) Nge mwirin och fansoun lupwen Tafit a fós ngeni Mefiposet, a mirititi pwe mi mwáál met a féri. Iwe, a eliwinaaló ngeni Mefiposet ekkóch fénúan. (2 Sam. 19:24-29) Ika Tafit a mwo akkomw cheki unusen pwúngún ena pwóróus, me ese mwittir angei seni Mefiposet minne an, iwe esap fis ngeni Mefiposet ena pwúngúngaw.

12, 13. (a) Met Jesus a féri lupwen aramas ra kapas chofona usun? (b) Met sia tongeni féri ika emén a kapas chofona usuch?

¹² Met ka tongeni féri ika emén a achéúfetálei pwóróus chofona usum? A fis ena ngeni Jesus me Johannes Soupapatais. (Álleani Mateus 11:18, 19.) Met Jesus a féri? Ese áeá unusen an fansoun me péchékkúl le áweweei ngeni aramas pwe mi chék mwaken ekkena pwóróus. Nge, a chék pesei aramas le nengeni  met a féri me met a áiti ngeniir. Jesus a apasa: “Än Kot tipachem a pwäla pwe a let ren an kewe föför.”

¹³ Sia tongeni káé eú lesen mi lamot seni Jesus. Fán ekkóch, aramas repwe tongeni fósongaw usuch, me eli sipwe lólilen pwe sipwe itengaw ren. Nge napanapen ach manaweni manawach epwe pwári ngeni aramas wesewesen napanapach. Sia káé seni Jesus pwe féfféréchúch a tongeni ánnetatá pwe mi chék mwaken minne aramas ra tipimwáál ngenikich wóón.

14, 15. Pwata mi lamot ach sisap lúkúlúk wóón pwisin ach sile?

¹⁴ Sia fen kúna pwe a tongeni weires ach sipwe angei ekkewe pwóróus mi alúkúlúk. Pokiten sise unuséch iwe pwal ina met epwe áweiresi. Neman sia fen angang ngeni Jiowa ren fite fite ier me neman sia fen tipachemeló lón ekkóch mettóch. Ekkóch repwe tongeni súfélitikich pokiten ach tufichin ekiek me mirititi mettóch. Nge itá ena mettóch epwe tongeni eú ssár ngenikich?

¹⁵ Ewer. Sia tongeni poputá le lúkúlúk wóón pwisin ach sile. Sipwe tongeni mut ngeni pwisin meefiach me ekiekich an epwe nemenikich. Sia tongeni poputá le meefi pwe sia weweiti eú mettóch inaamwo ika sise silei unusen ewe pwóróus. A fókkun efeiengaw ena! Ewe Paipel a fókkun éúréúrakich ach sisap lúkúlúk wóón pwisin ach sile.​—SalF. 3:5, 6; 28:26.

16. Lón ei kapas áwewe, met a fis lón ewe kafie, me met Tom a ekieki?

¹⁶ Áwewe chék, anchangei pwe eú pwiin, emén mwán mi ásimaw ren fansoun langattam itan Tom a ló ngeni eú kafie. Me ikena ie, a kúna John, pwal emén mwán mi ásimaw, nge ra mwéngéfengen me emén fefin  esap pwúlúwan. John me ena fefin usun itá ra fókkun pwapwafengen. Tom a kúna ar takirfengen me turufengen. Iwe Tom a fókkun lólilen me ekieki: ‘Epwe John me pwúlúwan we repwele mufesen ika? Nge ifa usun néúr kewe?’ Tom a fen kúna ekkena esin me lóóm. Epwe met meefiom ika en Tom?

17. Lón ei kapas áwewe, met Tom a silei mwirin, me met sia káé seni?

¹⁷ Nge witi mwo. Inaamwo ika Tom a ekieki pwe John ese tuppwél ngeni pwúlúwan we, nge Tom mi silei unusen ewe pwóróus? Mwirin ena, Tom a kékkéri John wóón phone. Iwe a pwá pwe ewe fefin, i fefinen John a etto me towau. A fen ttam ar rese kúnafengeniir. Nge pokiten fefinan we epwe chék nóm fitu awa, iwe John a chék chuuri me lón eú kafie. Pwúlúwen John we ese tawe le fitiir. Tom a fókkun pwapwa pwe ese apwóróusa ngeni ekkóch met a ekieki! Met sia káé seni ena pwóróus? Ese lifilifil ifa úkúkún ttamen ach angang ngeni Jiowa, nge mi chúen lamot ach sipwe akkomw silei unusen eú pwóróus me mwen ach sipwe apwúngaló pwúngún.

18. Met a tongeni efisi ach sipwe lúkú och mettóch mi ngaw usun pwiich kewe?

¹⁸ Epwe pwal tongeni weires an epwe pwúng ach etittina och mettóch ika a weneiti emén pwiich Chón Kraist sise kon lien sani. Ika sia ekkekieki met sia tipefesen wóón, sia tongeni poputá le lúkúlúkúmmang ngeni pwiich na. Iwe mwirin ika sia rongorong och pwóróus mi ngaw usun, sipwe tongeni mochen mwittir lúkú inaamwo ika esaamwo fen ffat pwúngún ewe pwóróus. Ifa ewe lesen fán itach? Ika sise tipeeú ngeni napanapen ekkóch pwiich kewe, iwe ena memmeef a tongeni efisi ach sipwe eáni ekiek mi ngaw usur, nge ese lóngólóng wóón minne mi enlet. (1 Tim. 6:4, 5) Mi lamot ach sisap onómu lón letipach ekkewe memmeef mi ngaw áwewe chék ren lólówó. Sisap fókkun ménúki pwe Jiowa a mochen ach sipwe tongei pwiich kewe me omusaaló tipisiir seni lón letipach.​—Álleani Kolose 3:12-14.

19, 20. (a) Menni kapasen emmwen lón Paipel a tongeni álisikich le apwúngaló mettóch fán pwúng? (b) Met sipwe pwóróus wóón lón en lesen?

¹⁹ Lón ei fansoun, a mmen weires ach sipwe angei ekkewe sókkun pwóróus mi alúkúlúk me etittinaéchúúr. Pwata? Pún chómmóng ekkewe pwóróus mi kan katowu rese unus are rese unusen pwúng. Pwal eú sise unuséch. Iwe met a tongeni álisikich? Ekkewe kapasen emmwen lón án Kot we Kapas! Áwewe chék, eú kapasen emmwen a áiti ngenikich pwe eú alen tiparoch ika sia pélúweni me mwen ach sisaamwo silei unusen ewe pwóróus. (SalF. 18:13) Pwal eú kapasen emmwen a áiti ngenikich pwe sisap lúkú mettóch meinisin sia rongorong nge sisaamwo cheki pwúngún. (SalF. 14:15) Me ese lifilifil úkúkún ttamen ach angang ngeni Jiowa, sisap tongeni lúkúlúk wóón pwisin ach sile. (SalF. 3:5, 6) Ekkewe kapasen emmwen lón Paipel ra tongeni túmúnúkich ika sia áeá ekkewe pwóróus mi alúkúlúk, iwe epwe pwúng met sipwe apwúngaló me sia tongeni féri ekkewe kefil mi múrinné.

²⁰ Mi pwal wor eú popun epwe tongeni weires ngenikich ach sipwe silei pwúngún och pwóróus. Kich aramas, sia kan mwittir apwúngú mettóch ren met kúnaen mesach. Lón en lesen mwirin ei, sipwe pwóróus wóón ifa usun sia tongeni mwáálliló wóón ena mettóch me káé ifa usun sipwe túmúnúkich seni.