• “Ussun itá nge pwúlúwei we a fen féfféri tipisin lisowumwáál.”

• “Úa meefi ássáwei, liengawei, me lamotongawei.”

• “Úse tongeni fós ngeni emén ussun ái weires. Úa riáfféú lón ái áláemén.”

• “Úa meefi pwe ussun itá Jiowa ese tongeei.”

Ekkeei memmeef asan ra pwáári úkúúkún riáfféún emén fefin atun pwúlúwan a katol sasingin me kachitoon kapasingaw. Nge iká a fen kakkatol lemonomon ren fite maram iká ier, neman epwe meefi pwe ese chúen tongeni lúkúlúkú. Iei alon emén fefin ussun pwúlúwan: “Úa ekieki: ‘Menni ei mwán únúkki? A pwal wor ekkóch mettóch a aopa seniei?’”

Ei lesen a ffér fán iten emén fefin pwúlúwan a kakkatol sasingin kapasingaw. a Epwe pwóróus ussun án Paipel kewe kapasen emmwen mi tongeni oururu, alúkúlúkú pwe Jiowa a peni, echikara letipan, me apéchékkúla an riri ngeni Jiowa. b

Inaamwo iká kese tongeni nemeni meinisin met pwúlúwom we a féri, nge a wor ekkóch mettóch ka tongeni féri pwe kopwe ekisikisatiw óm riáfféú me meefi kinamwe. Ppii ekkeei mettóch fan.

Kosap ekieki pwe tipisum. Emén fefin a tongeni ekieki pwe tipisin án pwúlúwan katol sasingin kapasingaw. Emén fefin itan Alice c a meefi pwe neman ese liéch. A ekieki, ‘Pwata pwúlúwei we a kan mochen nennengeni ekkóch fefin lap seniei?’ Ekkóch fefin ra meefi song, nge mwirin ra mengiringir pún ra meefi pwe ra fen alapaaló osukosuken lefiler. Emén fefin itan Danielle a erá, “Úa meefi pwe úa angawaaló ám pwúpwúlú pokiten ái soun mángaw.”

Iká ka pwal meefi ena, chemeni pwe Jiowa esap ekieki pwe tipisum met féfférún pwúlúwom we. James 1:14 a apasa: “Nge eman me eman aramas a tori sosotun ren püsin an mochenia mi atekini o pani letipan.” (Rom 14:12; Fil. 2:12) Jiowa ese tipi ngonuk, nge a fen aúcheani óm túppwél ngeni.—2 Kron. 16:9.

 Epwe pwal álilliséch iká ewe fefin a weweiti pwe án pwúlúwan we kakkatol sasingin kapasingaw esap pokiten an ese liéch. Ekkewe soukáé ra erá pwe sasingin kapasingaw a tongeni efisi án emén epwe umwesimwesin lisowu pwe ese wor emén fefin a tongeni áwesi met a mochen.

Ttii sonuk ssenúkún aúrek. Catherine a erá pwe a chék ekkekieki án pwúlúwan we kakkatol sasingin kapasingaw me a áweiresi lón ánein manawan. Frances a erá: “Úa kan soun aúrek atun úse silei ia pwúlúwei we a ló ie. Unusen rán úa kan chék meefi lólilen.” Pwal ekkóch fefin ra erá pwe ra meefi sáw iká ekkóch chiener kewe ra silei met pwúlúwer kewe ra kan féfféri. Ekkóch ra erá pwe ra meefi áláemén, pokiten ra ekieki pwe ese wor emén a tongeni weweiti ar osukosuk.

Chómmóng ra eáni ekkeei sókkun memmeef. Iwe nge, iká ka chék ekkekieki ekkena mettóch iwe epwe lapóló óm aúrek. Nge kopwe fen achocho le nefótófót wóón óm riri ngeni Jiowa. Óm féri ena epwe álisuk le likiitú.—Kölf. 62:2; Ef. 6:10.

Neman epwe álilliséch ngonuk iká kopwe álleani me ekilonei pwóróusen ekkóch fefin lón Paipel iir mi kúna riáfféú nge ra kúna ourur ren ar seppiti Jiowa lón iótek. Esap iteitan Jiowa a áwesaaló ar kewe osukosuk, nge a fang ngeniir kinamwe. Áwewe chék ren Hana, ‘a fokun weires lon letipan’ ren an we osukosuk. Nge mwirin an ‘sopwela le iotek ngeni Jiowa,’ a meefi kinamwe inaamwo iká ese silei met epwe fis mwirin an na osukosuk.—1 Sam. 1:10, 12, 18; 2 Kor. 1:3, 4.

Kútta álillis seni ekkewe mwán mi ásimaw lón ewe mwichefel. Iir “eu lenien chuno seni asepwäl, pwal usun chök eu lenien op lupwen fansoun mölümöl.” (Ais. 32:2) Eli ra silei emén fefin Chón Kraist ka tongeni fós ngeni ussun óm osukosuk me epwe tongeni oururuk.—SalF. 17:17.

Ka tongeni álisi pwúlúwom we an epwe nemeni sóssótun an esap katol sasingin kapasingaw? Neman ka tongeni. Ewe Paipel a áiti ngenikich pwe “ruoman ra feiöch seni eman chök” lupwen sipwe achocho le ataweei ach kewe osukosuk are okkufu emén chón oputakich mi manaman. (SalAf. 4:9-12) Ekkewe soukáé ra kúna pwe atun ekkewe pwúpwúlú ra angangfengen, iwe fán chómmóng ra tongeni okkufu ar umwesimwesin katol sasingin kapasingaw me pwúlúwer kewe ra tongeni lúkúlúk wóór sefál.

 Iwe nge, a chék alóngólóng wóón pwúlúwom we iká a enletin mochen okkufu an umwesimwesin katol sasingin kapasingaw. A fen tingormaw ngeni Jiowa an epwe fang ngeni péchékkúl me kútta álillis seni ekkewe mwán mi ásimaw? (2 Kor. 4:7; Jas. 5:14, 15) A fen féri ekkóch kókkót epwe túmúnú i seni an na sóssót? Áwewe chék, a aúkúkú an néúnéú device me túmúnú seni ekkewe mettóch epwe tongeni emmwenaalong lón sóssót? (SalF. 27:12) A tipemecheres le etiwa óm mochen álisi me a unusen wenechar ngonuk? Iká ina, iwe eli ka tongeni álisi.

Ifa ussun? Áwewe chék ren pwóróusen Felicia pwúlúwen Ethan, ewe a umwesimwesin katol sasingin kapasingaw atun a chúen kúkkún. Felicia a ámecheresi an epwe fós ngeni atun a kan ppiitá an mochen katol sasingin kapasingaw. Ethan a erá: “Úa wenechar le uwawu meefiei ngeni pwúlúwei we. Fán tong a álisiei le ú ngeni ekkewe mettóch mi sótuniei me iteitan a kan eisiniei iká ifa ussui. Me a kan álisiei le aúkúkú ái fansoun le tétá wóón Internet.” Felicia a meefi metek seni án Ethan sani le katol sasingin kapasingaw. Iwe nge a pwal erá: “Ái song me metek esap ina met epwe álisi le ú ngeni napanapan na mi ngaw. Mwirin ám pwóppwóróusfengen wóón an na osukosuk, iwe a pwal álisiei le ekisikisaaló metekin letipei.”

Ar pwóróusfengen esap chék álisi ewe mwán le ú ngeni an kakkatol sasingin kapasingaw nge epwe pwal álisi pwúlúwan we le lúkúlúk wóón sefál. Pún iká a tipemecheres le ereni pwúlúwan we ussun an kewe apwangapwang, ia epwe ló ie, me met epwe féri, iwe epwe ámecheresi án ewe fefin epwe lúkúlúk wóón pokiten ese chúen aopa seni mettóch meinisin.

Ka ekieki pwe ka pwal tongeni álisi pwúlúwom we lón pwal ena esin napanap? Iká ewer, iwe pwata ouse álleani me pwóppwóróusfengen wóón ei lesen? I epwe angang wóón an epwe úkkú seni an katol sasingin kapasingaw me awora ngonuk popun óm kopwe lúkúlúk wóón sefál. Epwe achocho le weweiti ifa ussun minne a féri a áweiresuk nge esap fen song ren meefiom ussun an féffér. Nge en kopwe apéchékkúla an achocho me etiwa minne a féri ren óm kopwe lúkúlúk wóón sefál. Ámi me rúúemén oupwe káé le silei met a efisi án emén epwe katol sasingin kapasingaw me ifa ussun oupwe ataweei ena osukosuk. d

Iká ka lólilen an esap fis fán kinamwe ámi pwóróusfengen, oua tongeni tingorei emén mwán mi ásimaw ámi me rúúemén oua meefi núkúnúkéch le fós ngeni an epwe nóm remi atun oua fósun ena mettóch ren mwo ekkóch fansoun.  Chemeni pwe pwal mwo nge mwirin án ewe emén úkútiw seni an katol sasingin kapasingaw, epwe pwal tongeni ttam an epwe wor lúkúlúkfengen lón pwúpwúlú. Kosap fangetá. Nefótófót wóón pwal mwo nge ekkewe kúkkúnún siwil lón ámi pwúpwúlú. Kopwe lúkúlúk pwe óm mosonottam epwe tongeni apéchékkúlasefáli ámi pwúpwúlú.—SalAf. 7:8; 1 Kor. 13:4.

Iká pwúlúwom we a poputá le katólsefál sasingin kapasingaw mwirin an ese chúen katol ren ekkóch fansoun, iwe itá weween pwe ese tongeni úkútiw seni? A lóngólóng wóón ekkóch mettóch. Ákkáeúin iká a kon umwesimwesin katol sasingin kapasingaw, eli epwe weires ngeni an epwe úkútiw seni ena napanap mi ngaw lón ánein manawan. Pwal mwo nge mwirin án emén úkútiw seni ren fitu ier, a tongeni tursefál lón ena tipis. Ren an esap fissefál, a lamot epwe apéchékkúla an ú ngeni an mochen. Neman epwe sópweeló an kókkótun túmúnú seni ena sóssót pwal mwo nge mwirin an meefi pwe a fen okkufu. (SalF. 28:14; Mat. 5:29; 1 Kor. 10:12) Epwe achocho pwe ‘letipan me ekiekin epwe fokun söfösefäl’ me epwe káé le “oput mine a ngau,” kapachelong sasingin kapasingaw me pwal ekkóch féffér mi limengaw, áwewe chék ren an pwisin urumwotei pisekin fán mesan. (Ef. 4:23; Kölf. 97:10; Rom 12:9) A tipemecheres le féri ekkena siwil? Iká ina, iwe neman epwe tongeni unusen úkkú seni. e

Nge epwe ifa ussun iká pwúlúwom we ese mochen ú ngeni an na osukosuk? Iká ina, neman kopwe memmeefi lichippúng, song, me kilasen letipom. A tongeni wor kinamween letipom iká ka likiti ngeni Jiowa óm weires. (1 Pet. 5:7) Sópweeló le akkarap ngeni Jiowa ren óm kákkáé, ikkiótek, me ekilon. Lúkúlúk pwe atun óm féri ena, Jiowa epwe pwal akkarap ngonuk. Aisea 57:15 a erá pwe Jiowa a kan nónnóm ren chókkewe mi “luketatakis o tipetekison” me epwe apéchékkúler. Sópweeló chék le angang ngeni Jiowa fán túppwél. Kútta álillis seni ekkewe mwán mi ásimaw. Kopwe chék ápilúkúlúk pwe eú rán, pwúlúwom we epwe tongeni enletin siwil.—Rom 2:4; 2 Pet. 3:9.