1. Met a tongeni álisikich le sassanaaló ach káé ekkewe oesini lón Paipel?

 EMÉN alúwél Chón Kraist itan Ben a apasa: “Úa mmen sani le káé ekkewe oesini lón Paipel.” A pwal ina ussum? Are ka meefi pwe a kon weires óm kopwe weweiti ekkewe oesini? Eli kopwe pwal mwo nge meefi pwe a echchipwang óm káé ekkewe oesini. Iwe nge atun kopwe alapaaló óm silei pwata Jiowa a apacheerelong lón an we Kapas, eli kopwele poputá le sani le káé.

2. Met sipwele káé lón ei lesen?

² Ei lesen esap chék pwóróus ussun pwata a lamot ach sipwe káé ekkewe oesini lón Paipel, nge epwe pwal pwóróus wóón ifa ussun sia tongeni káé ussur. Mwirin, sipwe pwal etittina ruu oesini lón ewe puken Taniel pwe sipwe silei ifa ussun ach weweitiir a tongeni álisikich lón ei fansoun.

3. Met a lamot sipwe féri iká sia mochen weweiti án Paipel kewe oesini?

³ A lamot sipwe tingor álillis iká sia mochen weweiti án Paipel kewe oesini. Ekieki ei kapas áwewe. Anchangei pwe ka ló kukkunou lón eú leeni kese sissilei, nge emén chienom mi fituk a fókkun silei ena leeni. A silei ia oua tik ie me ia meinisin ekkewe al ra aleló ie. Ese mwáál, kopwe pwapwa pwe chienom na a tipeeú ngeni an epwe fituk! Jiowa a ussun chienom na mi álilliséch. A fókkun silei met epwe fis lón mwachkkan. Ina pwata ren ach sipwe weweiti án Paipel kewe oesini, a lamot sipwe tingor án Jiowa álillis fán tipetekison.—Tan. 2:28; 2 Pet. 1:19, 20.

4. Pwata Jiowa a mut ngeni án ekkewe oesini repwe makkelong lón an we Kapas? (Jeremaia 29:11) (Pwal ppii ewe sasing.)

⁴ Jiowa a mochen án néún kewe repwe pwapwa lón fansoun  mwer, ussun chék emén sam are in ngeni néúr kewe. (Álleani Jeremaia 29:11.) Nge a sókko seni ekkena sam me in, pwe a tongeni erenikich met epwe fis lón mwachkkan, me fansoun meinisin a chék pwúng met a apasa. Jiowa a filaatá ekkewe mwán ar repwe makkeelóng ekkewe oesini lón an we Kapas pwe sipwe tongeni silei ussun ekkewe mettóch mi aúchea me mwen ar repwe fis. (Ais. 46:10) Ekkewe oesini lón Paipel, iir liffang mi aúchea seni Semach we lón láng. Nge ifa ussun sia tongeni lúkúlúk pwe ekkewe oesini lón Paipel repwe wesewesen fis?

5. Met emén sáráfé a tongeni káé seni pwóróusen Max?

⁵ Fán chómmóng lón sukul, néúch kewe kúkkún me sáráfé ra nóm lein chókkewe rese kon súféliti are rese fen súféliti ewe Paipel. Fán ekkóch, met ra apasa me féri a tongeni efisi án emén sáráfé Chón Pwáraatá epwe tipemwárámwáreiti met a eáni lúkú. Áwewe chék ren pwóróusen emén Chón Kraist sáráfé itan Max. A erá, “Atun úa sáráfé, úa poputá le tipemwárámwár iká semei kewe me inei ra áiti ngeniei áitien ewe lamalam mi enlet me iká ewe Paipel a wesewesen feito seni Kot.” Iwe, met seman kewe me inan ra féri? A erá, “Inaamwo iká úa silei pwe ra lólilen, nge ra pélúweniei fán kinamwe.” Semen me inen Max kewe ra néúnéú ewe Paipel le pélúweni an kewe kapas eis. Nge Max a pwal féri och mettóch. A apasa: “Úa pwisin káé ekkewe oesini lón Paipel me úa apwóróusa ngeni pwal ekkewe ekkóch sáráfé met úa káé.” Met mwirilóón? Max a erá, “Mwirin ena, úa lúkúlúk pwe ewe Paipel a feito seni Kot!”

6. Met a lamot kopwe féri iká a wor óm tipemwárámwár, me pwata?

⁶ Iká ka pwal ussun Max le poputá le tipemwárámwár iká mi enlet masouen Paipel, kosap pwal sáw ren. Nge mi lamot kopwe mwittir angang wóón. Tipemwárámwár a ussun paarang. Iká ka tunaaló, iwe ekis me ekis epwe tongeni atai ekkewe pisek mi aúchea. Ren óm kopwe amóeló óm kewe tipemwárámwár, a lamot kopwe pwisin eisinuk ei kapas eis, ‘Úa lúkú met Paipel a apasa ussun mwachkkan?’ Iwe nge iká kese kon silei, iwe a lamot óm kopwe káé ekkewe oesini lón Paipel ra fen pwénúetá. Ifa ussun ka tongen féri ena?

7. Met a álisi Taniel le káé ekkewe oesini? (Taniel 12:10) (Pwal ppii ewe sasing.)

⁷ Taniel a isettiw leenien áppirú mi múrinné ren ifa ussun sipwe káé ekkewe oesini. A káé ekkewe oesini ren ewe popun mi pwúng. Ina an mochen silei ewe enlet. Taniel a pwal tipetekison, me a esilla pwe Jiowa epwe fang weweéch ngeni chókkewe mi silei i me álleasochisi an kewe allúk. (Tan. 2:27, 28; álleani Taniel 12:10.) Taniel a pwáári pwe a tipetekison ren an lúkúlúk wóón án Jiowa álillis. (Tan. 2:18) Taniel a pwal káéfichi ekkewe pwóróus. A kútta pélúwen an kewe kapas eis seni ekkewe Taropwe mi Pin mi wor ren lón an we fansoun. (Jer. 25:11, 12; Tan. 9:2) Ifa ussun sia tongeni áppirú Taniel?

8. Pwata ekkóch aramas ra káé ekkewe oesini lón Paipel?

 ⁸ Etittina popun óm káé ekkewe oesini. Ka káé ekkewe oesini lón Paipel pokiten ka fókkun mochen silei ewe enlet? Iká ina, iwe Jiowa epwe álisuk. (Joh. 4:23, 24; 14:16, 17) Eli pwal met popun ekkóch ra káé ekkewe oesini? Eli ra káé pwe ra mochen kútta pisekin pwáraatá pwe ewe Paipel ese wesewesen feito seni Kot. Ra ekieki iká pwe ewe Paipel ese wesewesen feito seni Kot, iwe ra tongeni pwisin filaatá met mi pwúng me met mi mwáál fán iter. Iwe nge, a lamot epwe pwúng ewe popun sia káé ekkewe oesini. Pwal och, a lamot ngenikich eú napanap mi aúchea pwe sipwe weweiti án Paipel oesini.

9. Ifa ewe napanap mi lamot ngenikich ren ach sipwe weweiti án Paipel kewe oesini? Áweweei.

⁹ Kopwe tipetekison. Jiowa a pwonei pwe epwe álisi ekkewe mi tipetekison. (Jas. 4:6.) Ina minne a lamot ach sipwe tingorei an epwe álisikich le weweiti ekkewe oesini lón Paipel. A lamot sipwe pwal mirititi pwe a lamot ngenikich álillisin ewe mwicheich a áeá le awora ngenikich anach mwéngé lón pekin ngún lón fansoun mi fich. (Luk. 12:42) Jiowa, i emén Kot mi kókkótéch, ina minne a pwúng an epwe áeá eú chék mwicheich le álisikich le weweiti ekkewe pwóróus mi enlet lón an we Kapas.—1 Kor. 14:33; Ef. 4:4-6.

10. Met ka káé seni pwóróusen Esther?

¹⁰ Káéfichi ekkewe pwóróus. Filaatá eú oesini ka sani me poputá le káéfichi. Ina met emén chienach itan Esther a féri. A sani le káé ekkewe oesini ussun warotoon ewe Messaia. A erá: “Atun a 15 ieri, úa poputá le kútta pisekin ánnet mi pwáári pwe ekkena oesini ra wesewesen makketiw me mwen fansoun Jises.” Minne a káé seni an álleani ekkewe Dead Sea Scroll, a alúkúlúkú i. A erá: “Ekkóch me leir ra makketiw me mwen fansoun Kraist, ina popun ekkewe oesini mi nóm lón ra chék feito seni Kot.” Esther a erá, “A lamot ái úpwe álleaniir fán fite pwe úpwe weweitiir.” Nge a pwapwa ren met a féri. Mwirin an káéfichi fitu oesini lón Paipel, a erá: “A fókkun ffat ngeniei pwe a enlet minne Paipel a apasa!”

11. Ifa ussun sia feiéch seni ach ánneta ngeni pwisinkich pwe a enlet ewe Paipel?

¹¹ Atun sia kúna ifa ussun ekkóch ekkewe oesini lón án Kot we Kapas ra fen pwénúetá, epwe lapóló ach lúkúlúk wóón Jiowa me meinisin an kewe kapasen emmwen a ngenikich. Pwal och, ekkewe oesini lón Paipel ra álisikich le eáni ápilúkúlúkéch ussun mwachkkan, ese lifilifil met sókkun weires sia kúkkúna. Iei sipwele káé ruu án Taniel kewe oesini mi pwéppwénútá lón ei fansoun. Ach weweitiir a tongeni álisikich le eáni kefil mi múrinné.

12. Met ewe apachapachen peche mi ffér seni “mächä mi nofitfengen me ewe pwül” a liosuetá? (Taniel 2:41-43)

¹² Álleani Taniel 2:41-43. Lón ewe ttan Taniel a áwewe ngeni King Nepukatnesar, apachapachen pechen ewe uluulun aramas ena  king a kúna, a ffér seni “mächä mi nofitfengen me ewe pwül.” Ach aléllééi ena oesini ngeni ekkewe pwal ekkóch oesini lón puken Taniel me Pwärätä, sipwe kúna pwe apachapachen pechen ena uluulun aramas a liosuetá án Britain me Merika angangfengen, ewe mwú mi péchékkúl seni meinisin wóón fénúfan lón ei fansoun. Taniel a erá pwe ‘eu kinikinin ena mwü epwe pöchökül, nge eu epwe apwangapwang.’ Pwata epwe apwangapwang ena eú kinikin? Pokiten ekkewe aramas, mi liosuetá ewe pwúl, ra akúkkúnaló péchékkúlen ena mwú pwe esap ussun péchékkúlen ewe mechá. b

13. Ikkefa ekkewe pwóróus mi aúchea me enlet sia káé seni ei oesini?

¹³ Sia káé pwóróus mi aúchea me enlet seni ewe uluulun aramas Taniel a áweweei ussun. Sia ákkáeúin káé chómmóng pwóróus seni apachapachen pechen ena uluulun aramas. Áeúin, a fen pwá pwe a fókkun péchékkúl án Britain me Merika Nemenem. Áwewe chék, ikkena ekkewe mwú me lein ekkewe mwú ra win lón ewe Áeúin Maunen Fénúfan me ewe Oruuen Maunen Fénúfan. Iwe nge, ena nemenem a apwangapwangoló me epwe akkapwangapwangoló ren ekkewe osukosuk mi fis lefilen pwisin chón wiliposun kewe. Oruuan, án Britain me Merika Nemenem ina ewe sáingoon nemenem wóón fénúfan me mwen án Kot we Mwú epwe amóeló mwúún aramas meinisin. Inaamwo iká eli ekkewe ekkóch ra ú ngeni án Britain me Merika Nemenem, nge resap tongeni wii lón an nemenem. Sia silei ena pwe ewe “fau” mi liosuetá án Kot we Mwú epwe apachchacha apachapachen pechen ewe uluulun mi liosuetá án Britain me Merika Nemenem.—Tan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Ifa ussun ach weweiti ewe oesini ussun ewe apachapachen peche a álisikich le féri kefil mi múrinné?

¹⁴ Ka lúkúlúk pwe án Taniel we oesini ussun ewe apachapachen peche mi ffér seni mechá me pwúl mi enlet? Iká ewer, iwe epwe kkúú napanapen óm áeá manawom. Kesap nefótófót wóón óm achocho le alapaaló noum moni me woum pwe ka silei pwe ei ótót mi ngaw epwele taló. (Luk. 12:16-21; 1 Joh. 2:15-17) Óm weweiti ena oesini epwe pwal álisuk le kúna lamoten ewe angangen afalafal me asukula aramas. (Mat. 6:33; 28:18-20) Mwirin óm káé ena oesini, pwata kese eisini pwisin en ei kapas eis, ‘Ekkewe kefil úa filaatá, ra pwáári pwe úa lúkúlúk pwe án Kot we Mwú epwele amóeló meinisin mwúún aramas?’

15. Ié “ewe kingen efeng” me “ewe kingen éér” lón ei fansoun? (Taniel 11:40)

¹⁵ Taniel 11:40, NW a apasa: “Lón ewe fansoun sópwólóón ewe kingen éér epwe fiu ngeni ewe kingen efeng, nge ewe kingen efeng epwe fiu ngeni fán waan woken me chón wawa oris ussun eú mélúmél, pwal fán waan siip mi chómmóng. Iwe, epwe tolong lón chómmóng fénú o pwélúroló ussun eú chénúpupu mi sasewu seni lón leenian.” Taniel sópwun 11 a fós ussun rúúemén king are nemenem iir mi okkuffengen lón ar nemeni fénúfan. Iká sipwe alélléfengeni ei oesini ngeni ekkewe pwal ekkóch oesini lón Paipel, sia tongeni esilla pwe “ewe kingen éér,” ina Russia me chienan kewe, nge “ewe kingen efeng,” ina án Britain me Merika Nemenem. c

16. Met sókkun weires a tori chókkewe mi nóm fán nemenemen “ewe kingen efeng”?

¹⁶ Néún Kot kewe aramas mi nóm fán  nemenemen “ewe kingen efeng,” ra kúkkúna riáfféúmwáál seni ena king. Ekkóch me leir ra kúna kawet me kóturulong lón kalapus pokiten ar lúkú. Nge ar kúna riáfféúmwáál seni “ewe kingen efeng,” a fen apéchékkúlaló ar lúkúlúk wóón Jiowa me an we Kapas me ena mettóch ese eniwokkusur. Pwata? Pokiten ra silei pwe án néún Kot aramas kúna riáfféúmwáál ina pwénúetáán án Taniel we oesini. d (Tan. 11:41) Ach silei ena a tongeni álisikich le apéchékkúlaló ach ápilúkúlúk me akkamwéchú ach túppwél ngeni Jiowa.

17. Met sókkun weires a tori néún Kot kewe aramas iir mi nóm fán nemenemen “ewe kingen éér”?

¹⁷ Me lóóm “ewe kingen éér” a pwal eriáfféwú néún Jiowa kewe aramas. A fis ena, áwewe chék, atun ewe Áeúin Maunen Fénúfan me ewe Oruuen Maunen Fénúfan lupwen chómmóng chienach kewe Chón Kraist ra kalapus pokiten rese mochen fiti maun me ekkóch néún chienach kewe Chón Pwáraatá  ra katowu seni ar sukul pokiten rese mochen kapong ngeni ewe filáik. Iwe nge, lón ekkewe ier a ló, néún Jiowa kewe aramas mi nóm fán nemenemen ena kingen éér ra kúna sóssótun ar túppwél lón pwal ekkóch napanap. Áwewe chék, atun campaign fán iten úttút, eli emén Chón Kraist epwe kúna sóssótun an epwe álisaatá eú pekin are emén chón ssá. Eli esap úttút, nge lón letipan me ekiekin a pekini eú pekin. A ifa me aúchean ach sisap angolong lón mwékútúkútún politics, esap chék lón féfférúch, nge pwal lón ekiekich me letipach!—Joh. 15:18, 19; 18:36.

18. Epwe met meefiach ren ewe osukosuk lefilen “ewe kingen efeng” me “ewe kingen éér”? (Pwal ppii ewe sasing.)

¹⁸ Chókkewe rese lúkú án Paipel kewe oesini eli repwe fókkun aúrek atun repwe kúna án ‘ewe kingen éér maun ngeni ewe kingen efeng.’ (Tan. 11:40) A wor án ekkena rúúemén king pisekin maun mi fókkun péchékkúl ar repwe nieló ménúmanaw meinisin wóón fénúfan. Nge sia silei pwe Jiowa esap mut ngeni ena mettóch an epwe fis. (Ais. 45:18) Minne a fis lefilen “ewe kingen efeng” me “ewe kingen éér,” esap aosukosukakich nge epwe fen apéchékkúla ach lúkú. Ena mettóch a ánneta pwe sópwólóón ei ótót a arapoto.

19. Met a lamot sipwe mirititi ussun án Paipel kewe oesini?

¹⁹ Sise silei ifa ussun ekkóch ekkewe oesini lón Paipel repwe pwénúetá. Pwal mwo nge ewe soufós Taniel, ese weweiti weween meinisin met a makkeetiw. (Tan. 12:8, 9) Iká sise unusen weweiti ussun pwénútáán eú oesini, iwe esap weween nge esap wesewesen fis. Sia tongeni lúkúlúk pwe Jiowa epwe pwáári ngenikich minne mi lamot ach sipwe silei lón fansoun mi fich, ussun chék met a féri me lóóm.—Am. 3:7.

20. Ikkefa ekkewe oesini mi amwarar sipwele kúna pwénútáár ekiseló chék, me met a lamot sipwe sópweeló le féri?

²⁰ Epwe fis ewe esilesilen “kinamwe o nükünüköch.” (1 Tes. 5:3) Mwirin, mwúún aramas repwe maunei lamalam chofona me ataieló. (Pwär. 17:16, 17) Mwirin, repwe maunei néún Kot kewe aramas. (Is. 38:18, 19) Ekkena mettóch repwe akkomw fis, iwe mwirin epwe fis ewe maunen Armaketon. (Pwär. 16:14, 16) Sia tongeni lúkúlúk pwe ekiseló chék ekkena mettóch repwele fis. Nge ren mwo iei, sipwe sópweeló le pwáári ach kilisou ngeni Semach we mi tong lón láng ren ach áfánni ekkewe oesini lón Paipel me ren ach álisi ekkewe ekkóch ar repwe pwal féri ena.