1-3. (a) Met itá sipwe apachaalong lein populapen ach kewe lúkú? (b) Pwata ewe manawsefál a fókkun lamot? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

 MET kopwe apasa ika emén a eisinuk ika ikkefa ekkewe popun afalafal óm we lamalam a asukula? Ese mwáál kopwe apasa pwe ka lúkú pwe Jiowa, i ewe Chón Fératá me ewe a ngenikich manaw. Neman kopwe pwal apasa pwe ka lúkú Jesus Kraist, ewe mi máló pwe epwe awora ewe asorun méén kepich. Ese mwáál kopwe pwal fós usun ewe Paratis wóón fénúfan epwe fis lón mwachkkan, ikewe néún Kot kewe aramas repwe manaw ie tori feilfeiló chék. Nge itá kopwe apasa pwe ewe manawsefál pwal ina eú me lein ekkewe lúkú ka fókkun aúcheani?

² Ikaamwo sia áneánei ach sipwe manawelong lón ewe riáfféú mi lapalap me manaw tori feilfeiló chék wóón fénúfan, nge a wor popun mi múrinné ach sipwe apachaalong ewe manawsefál lein populapen ach kewe lúkú. Aposel Paulus a áiti ngenikich pwata a fókkun lamot ewe manawsefál. A erá: “Are  mi pwüng pwe resap manausefäl, wewen Kraist esap pwal manausefäl.” Ika Jesus ese manawsefál, iwe esap tongeni wiseni wisan we King lón láng, me ach angangen afalafal epwe lamotongaw. (Álleani 1 Korint 15:12-19.) Iwe nge, sia silei pwe Jesus a manawsefál. Pokiten sia lúkú an manawsefál, iwe sise usun ekkewe Satusi, rese fókkun lúkú pwe ekkewe mi máló repwe tongeni manawsefál. Ikaamwo aramas repwe eánikich minen atakirikir, nge a chúen péchékkúl ach lúkú pwe Kot a tongeni amanawa ekkewe mi máló.​—Mark. 12:18; Föf. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8.

³ Paulus a erá pwe ewe afalafal “usun ewe manausefäl seni sotup,” ina kinikinin “ekewe lepoputän lessen usun Kraist.” (Ipru 6:1, 2) A menlapei pwe a lúkúlúk pwe epwe wor manawsefál. (Föf. 24:10, 15, 24, 25) Inaamwo ika ewe manawsefál ina poputáán ekkewe lesen, weween eú me lein “ekewe lessen fän iten chon popuetä kaiö kapasen Kot,” nge a chúen lamot ach sipwe káéfichi. (Ipru 5:12) Pwata?

4. Ikkefa ekkewe kapas eis sia tongeni eáni usun ewe manawsefál?

⁴ Lupwen aramas ra poputá le káé ewe Paipel, lape ngeni ra álleani pwóróusen ekkewe manawsefál mi fis me lóóm, áwewe chék ren pwóróusen án Lasarus manawsefál. Ra pwal káé usun Apraham, Hiop, me Taniel iir kewe mi lúkúlúk pwe ekkewe mi máló repwe manawsefál lón mwach. Nge, met kopwe apasa ika emén a erenuk óm kopwe ánneta seni Paipel ika pwata sia chúen tongeni lúkúlúk pwe ekkewe pwon usun manawsefál repwe pwénúetá inaamwo ika ra fen minen lóóm? Ewe Paipel a affata ika ineet atun lón mwachkkan epwe fis ewe manawsefál? Pélúwen ekkena kapas eis repwe apéchékkúla óm lúkú.

5. Met sipwe káé akkomw?

⁵ Neman epwe mecheres ach sipwe lúkú manawsefálin emén mi kerán chék máló. (Joh. 11:11; Föf. 20:9, 10) Nge sia tongeni lúkúlúk wóón ewe pwon pwe emén epwe manawsefál inaamwo ika a fen máló fitepúkú ier a ló? Sia tongeni lúkú ena pwon ese lifilifil ika emén a kerán chék máló are a fen máló ren fite fite ier? Ren enletin, a fen fis eú manawsefál mi fen pwonetiw fitepúkú ier me mwan, nge ka fen lúkú ena. Menni ena manawsefál? Me ifa usun a riri ngeni óm ápilúkúlúk fán iten ewe manawsefál lón mwachkkan?

6. Ifa usun pwénútáán Kölfel 118 a weneiti Jesus?

⁶ Sipwe pwóróus usun eú manawsefál a fen osuni usun fite fite ier me mwan ren ach káé Kölfel 118, neman ewe Tafit a makkeei. A kapachelong ekkeei kapas lón ena puken Kölfel: “Ai Samol mi Lapalap, äm aia tüngor ngonuk pwe kopwe amanauakem” me “a feiöch ätewe mi feito fän iten ewe Samol mi Lapalap.” Aramas ra aloni alon ena oesini usun ewe Messaia atun Jesus a wawalong aas lón Jerusalem lón ewe Nisan 9, fitu rán me mwen an epwe máló. (Kölf. 118:25, 26; Mat. 21:7-9) Nge ifa usun Kölfel 118 a fós usun eú manawsefál epwe fis mwirin fitepúkú ier? Katol met ei kélfel a pwal erá: “Ewe fau ekewe chon kaü imw ra pöütala a wiliti ewe föün lepwokuku mi fokun aüchea.”​—Kölf. 118:22.

7. Ifa usun ekkewe chón Jus ra péútaaló Jesus?

 ⁷ “Ekewe chon kaü” iir sou emmwenin ekkewe chón Jus mi péútaaló ewe Messaia. Me lúkún ar tunaló Jesus me ar rese lúkú pwe i ewe Kraist, chómmóng me lein ekkewe chón Jus ra péútaaló me péchéú le ereni Pilatus pwe epwe nieló. (Luk. 23:18-23) Ewer, iir ra efisi málóón Jesus.

8. Ifa usun Jesus a wiliti ewe “föün lepwokuku mi fokun aüchea”?

⁸ Ika aramas ra péútaaló me nieló Jesus, iwe ifa usun epwe tongeni wiliti ewe “föün lepwokuku mi fokun aüchea”? A chék tongeni pwénútá ena ika Jesus epwe manawsefál. Jesus a affata ena lupwen a eáni eú kapas áwewe usun emén soufénú mi tinaló néún kewe chón kúné ren néún kewe chón atake. Ekkena chón atake ra kirikiringaw ngeni ekkewe chón kúné. Ló, ló, ló, ewe soufénú a tinaló pwisin néún we pwe a ekieki pwe ekkewe chón atake repwe aúseling ngeni. Nge ra fen nieló néún ewe soufénú we. Mwirin án Jesus apwóróusa ena kapas áwewe, a aloni ewe oesini mi mak lón Kölfel 118:22. (Luk. 20:9-17) Aposel Petrus a néúnéú pwal chék ena wokisin lupwen a fós ngeni ekkewe “souemwenin chon Juta, ekewe souakom me ekewe Sensen Allük ra chufengen lon Jerusalem.” A fós usun “Jesus Kraist ewe chón Nasaret, ewe oua nieló wóón ewe iráán ninni nge Kot a amanawasefáli seni máló.” Mwirin a apasa pwe “iei i ‘ewe faú ekkewe chón kaú imw ra péútaaló a wiliti féún lepwokuku mi fókkun aúchea seni meinisin.’”​—Föf. 3:15; 4:5-11, NW; 1 Pet. 2:5-7.

9. Ifa ewe pwóróus mi amwarar Kölfel 118:22 a oesini usun?

⁹ A ffat pwe ewe oesini lón Kölfel 118:22 a osuni usun eú manawsefál epwe fis fitepúkú ier mwirin. Aramas repwe péútaaló ewe Messaia me nieló. Nge epwe manawsefál me wiliti ewe féún lepwokuku mi fókkun aúchea. Iwe, lupwen Jesus a manawsefál, i chék ewe a tongeni amanawa aramasen fénúfan. Ina popun Paipel a apasa: “Pun esap fokun wor pwal eu it won fanüfan Kot a ngeni aramas, pwe sipwe küna manau ren.”—Föf. 4:12; Ef. 1:20.

10. (a) Met Kölfel 16:10 a oesini? (b) Pwata sia tongeni lúkúlúk pwe Kölfel 16:10 ese fós usun Tafit?

¹⁰ Sipwe nengeni pwal eú wokisin usun manawsefál. A pwénútá lap seni engeréú ier mwirin an oesini. Ena mettóch itá epwe alúkúlúkúkich pwe eú manawsefál a tongeni fis inaamwo ika a fen oesini mwirin fite  fite ier. Lón Kölfel 16, sia álleani alon Tafit ei: “En ka tümwünüei seni manamanen mäla, kosap pwal mwüt ngeni noum we mi pin pwe epwe mwöch lon peias.” (Kölf. 16:10) Esap weween pwe Tafit a apasa pwe i esap fókkun máló me tolong lón peias. Án Kot we Kapas a fókkun affata pwe Tafit a chinnapeló, me máló, me “ra peiaseni lon ewe telinimw mi iteni telinimwen Tafit.” (1 King 2:1, 10) Ina minne, epwe ié chék ewe wokisin a fós usun?

11. Ineet Petrus a áweweei weween Kölfel 16:10?

¹¹ Lap seni engeréú ier mwirin án Tafit makkeei ekkena kapas, Petrus a áweweei ika ié ewe Kölfel 16:10 a fós usun. Fitu wiik mwirin án Jesus máló me mwirin an manawsefál, Petrus a fós ngeni fitengeréú chón Jus me chón lúkún Israel mi fiti ewe lamalamen Jus. (Álleani Föför 2:29-32.) A áchema ngeniir pwe Tafit a fen máló me peiaseló. Me ewe Paipel ese apasa pwe a wor ién ese tipeeú ngeni Petrus lupwen a pwal sópweló le apasa pwe Tafit “a küna met Kot epwe föri lon ekewe fansoun repwe feito, iei mine a kapas usun manausefälin” ewe Messaia.

12. Ifa usun Kölfel 16:10 a pwénútá, me met a ámmeef ngenikich usun ren ewe pwonen manawsefál?

¹² Petrus a pwal sópweló an áwewe ren an aloni alon Tafit lón Kölfel 110:1. (Álleani Föför 2:33-35.) Án Petrus áweweei ekkewe pwóróus seni Paipel a álisi ewe pwiin aramas le lúkú pwe Jesus i ewe “Samol me Kraist.” (Föf. 2:36) Ekkewe aramas ra mirititi pwe Kölfel 16:10 a pwénúetá lupwen Jesus a manawsefál seni máló. Mwirin, aposel Paulus a pwal áeá chék ena pisekin ánnet lupwen a fós ngeni ekkewe chón Jus lón ewe telinimwen Antiokia lón Pisitia. Aramas ra wesewesen mwaar ren ena pisekin ánnet me ra mochen rongorong pwal ekkóch. (Álleani Föför 13:32-37, 42.) Ekkena oesini lón Paipel usun ekkewe manawsefál mi pwénúetá inaamwo ika a fen mwirin fitepúkú ier an oesini usun, itá repwe ámmeef ngenikich pwe ra anúkúnúk.

13. Ikkefa ekkewe kapas eis eli sia tongeni eáni usun ewe manawsefál?

¹³ A apéchékkúlakich ach silei pwe eú manawsefál epwe tongeni fis fitepúkú ier mwirin an a fen oesini. Nge, eli ekkóch repwe chúen eis: ‘Weween pwe epwe ttam ewe fansoun upwe witiwiti me mwen ai upwe kúna emén attongeei? Ineet epwe fis ewe manawsefál?’ Jesus a ereni néún kewe chón káé pwe epwe wor ekkewe pwóróus ese lamot ngeniir ar repwe pwal silei, me ekkewe pwóróus resap tongeni silei. A wor pwóróus mi tichik usun ekkewe “fansoun me ränin” Kot chék a fen nemeni. (Föf. 1:6, 7; Joh. 16:12) Iwe nge, sia silei ekkóch pwóróus usun ineet ewe manawsefál epwe fis.

14. Ifa usun án Jesus manawsefál a sókko seni ekkewe mi fis me mwen an manawsefál?

¹⁴ Án Jesus manawsefál ina ewe manawsefál mi fókkun lamot seni meinisin mi mak lón Paipel. Ika Jesus ese manawsefál seni máló, iwe esap wor ach ápilúkúlúkún kúnasefáli attongeach kewe mi fen máló. Chókkewe mi manawsefál me mwen Jesus, áwewe chék ren chókkewe Elias me Elisa ra amanawasefáliir, rese manaw tori feilfeiló chék. Ra pwal málósefál me wiliti pwúl  lón peiaser. Nge Jesus “a manausefäl seni mäla, o esap chüen tongeni mälasefäl. Iwe, mäla esap chüen nemeni i.” Jesus a manaw lón láng “tori feilfeilachök.”—Rom 6:9; Pwär. 1:5, 18; Kol. 1:18; 1 Pet. 3:18.

15. Pwata Jesus a iteni “chon akkom” are mwenuwa?

¹⁵ Án Jesus manawsefál me feitá láng lón ngún, ina ewe áeúin sókkun manawsefál me ewe mi lamot seni meinisin. (Föf. 26:23) Iwe nge, esap i chék epwe manawsefál lón láng. Jesus a pwon ngeni néún kewe aposel mi tuppwél pwe repwe eti i le nemenem lón láng. (Luk. 22:28-30) Nge repwe chék angei ena feiéch mwirin ar máló. Iwe, repwe usun Jesus le manawsefál lón ngún. Paulus a makkeei pwe “Kraist a manausefal seni malo, i mi chon akkom me lein ir mi mourulo.” Iwe mwirin, Paulus a apasa pwe epwe wor ekkóch repwe manawsefál me feitá láng. A erá: “Sipwe chok nom lon en me tettelin: Kraist ewe mwenuwa, o mwirin, lupwen an waroto [“an nónnóm,” NW], pwal ekkewe noun Kraist.”​—1 Kor. 15:20, 23, Testament Mi Fö.

16. Met epwe álisikich le silei ika ineet epwe fis manawsefálin chókkewe repwe feitá láng?

¹⁶ Minne Paulus a apasa a álisikich le silei ineet epwe fis manawsefálin chókkewe repwe feitá láng. Epwe fis atun án Kraist nónnóm. Ren fite ier, Chón Pwáraatá Jiowa ra fen ánnetatá seni Paipel pwe án Kraist “nónnóm” a poputá lón ewe ier 1914. Me sia chúen nónnóm lón ena atun, me sópwólóón ei ótót mi ngaw a chék arapoto.

17, 18. Met epwe fis ngeni ekkóch Chón Kraist mi kepit atun án Kraist nónnóm?

¹⁷ Ewe Paipel a áweweei pwal ekkóch pwóróus usun manawsefálin chókkewe repwe feitá láng, a erá: “Äm aia mochen pwe oupwe silei mine a let usun chokewe mi mäla . . . Sia lükü pwe Jesus a mäla o manausefälitä, iei mine sia pwal lükü pwe Kot epwe aliwinisefäli Jesus me chokewe mi mäla . . . Kich mi chüen manau ngeni ewe rän ach Samol epwe liwinsefälito [“nónnóm,” NW] lon sisap akom mwen chokewe ra fen mäla. Pun püsin ach Samol epwe feitiu me läng fän mwelian mi leüömong, . . . iwe chokewe ra fen mäla lon ar lükü Kraist repwe akomwen manausefäl. Mürin kich mi chüen manau ngeni ena fansoun sipwe etekitä o chufengen me ir lon kuchu, pwe sipwe churi ach Samol lon längin asepwäl. Iei usun sipwe nonomfengen me ach Samol fansoun meinisin.”​—1 Tes. 4:13-17.

¹⁸ A poputá ewe áeúin manawsefál ina epwe mwirin poputáán án Kraist nónnóm. Ekkewe mi kepit mi manaw wóón fénúfan atun ewe riáfféú mi lapalap repwe “etekitä o chufengen me ir lon kuchu.” (Mat. 24:31) Met weween ena? Chókkana repwe “etekitä” resap “mäla,” weween pwe resap máló me nóm lón peias ren langattam fansoun. Nge lupwen repwe máló, repwe “müttir wilila lon eu chök morupun mas” atun “ewe amüchülan rappwa epwe tik.”​—1 Kor. 15:51, 52.

19. Ifa ewe “manausefäl ngeni eu sokun manau mi fokun mürina”?

¹⁹ Ekkewe Chón Kraist mi tuppwél lón ei atun lape ngeniir rese kepit, me rese kefil ar repwe nemenem ren Kraist lón láng. Iwe nge, ra fen ésúkúsúkú ‘ewe ränin ach Samol,’ ewe atun epwe asopwaló ei ótót mi ngaw. Ese wor a silei wesewesen ineet epwe  war ewe sópwólóón, nge pisekin pwáraatá a pwári pwe a chék arapoto. (1 Tes. 5:1-3) Atun epwe war án Kot we ótót sefé, epwe wor pwal eú sókkun manawsefál. Lón ena fansoun, aramas repwe manawsefál wóón fénúfan me repwe ápilúkúlúkún unuséchúló me resap málósefál. Ena epwe eú “manausefäl ngeni eu sokun manau mi fokun mürina” seni manawsefálin chókkewe mi manawsefál me lóóm nge ra pwal málósefál mwirin och fansoun.​—Ipru 11:35.

20. Pwata sia tongeni lúkúlúk pwe ewe manawsefál epwe fis fán kókkótéch?

²⁰ Ewe Paipel a apasa pwe chókkewe repwe feitá láng repwe manawsefál “lon en me tettelin.” (1 Kor. 15:23) Ina minne, sia tongeni lúkúlúk pwe ewe manawsefál wóón fénúfan epwe fis lón tettelin me pwal fán kókkótéch. Iwe, neman sipwe eis: Itá chókkewe mi máló lón ekkewe ier kukkuto chék repwe manawsefál ekiseló mwirin poputáán án Kraist Nemenem Úkúkún Engeréú Ier, me attonger kewe mi sissileer repwe wisen souniir? Itá ekkewe mwán mi tuppwél lón fansoun lóóm, iir chónemmwen mi lipwákéch repwe akkomw manawsefál pwe repwe álillis lón kkótun néún Kot kewe aramas lón ewe ótót sefé? Met epwe fis ngeni ekkewe aramas rese angang ngeni Jiowa? Ineet repwe manawsefál me ia repwe manawsefál ie? A wor chómmóng kapas eis sia tongeni eáni. Nge ese pwal lamot ach sipwe lólilen ren ekkena mettóch lón ei fansoun. A éch ach sipwe chék witiwit me ppii ika met epwe fis. Sia tongeni lúkúlúk pwe epwe amwarar met Jiowa epwe féri lón ena atun.

21. Met ka ápilúkúlúkú?

²¹ Nge iei, mi lamot sipwe apéchékkúla ach lúkú Jiowa. Jesus a anúkúnúkúkich usun met Jiowa a pwonei pwe A chechchemeni ekkewe mi máló me repwe manawsefál. (Joh. 5:28, 29; 11:23) Minne Jesus a apasa a pwal ánnetatá pwe Jiowa epwe amanawasefáli ekkewe mi máló, atun a fós usun Apraham, Isaak, me Jakop pwe me ren Kot “iir mi chök manaw.” (Luk. 20:37, 38, Agapé) A ffat pwe a wor chómmóng popun ach sipwe aloni alon aposel Paulus ei: ‘Üa pwal apilükülük lon Kot, pwe aramas meinisin repwe manausefäl seni mäla.’​—Föf. 24:15.