1-2. Met sipwe káé lón ei lesen?

FÁN EKKÓCH, eli sia ekieki pwe manaw a chék mwoch me a “uren weires.” (Hiop 14:1) Ina popun, fán ekkóch sia letipechou. Chómmóng néún Jiowa kewe chón angang lóóm ra pwal meefi ina usun. Ekkóch me leir ra pwal mwo nge mochen máló. (1 King 19:2-4; Hiop 3:1-3, 11; 7:15, 16) Nge fansoun meinisin Jiowa, ewe Kot ra lúkúlúkú, a apéchékkúler me alúkúlúkúúr. A makketiw pwóróuseer pwe epwe oururukich me sipwe káé seni.​—Rom 15:4.

² Lón ei lesen, sipwe káé usun ekkóch néún Jiowa kewe chón angang, iir mi likiitú fán sóssót mi eletipechour, áwewe chék ren néún Jakop we Josef, Naomi ewe fefin mi má seni pwúlúwan me Rut pwúlúwen néún we, emén re Lefi mi makkeei Kölfel 73, me ewe aposel Petrus. Ifa usun Jiowa a apéchékkúler? Me ikkefa ekkewe lesen sia tongeni pwisin káé seni ar leenien áppirú? Pélúwen ekkena kapas eis repwe alúkúlúkúkich pwe ‘Jiowa a kan ngeni chokewe mi luketatakis,’ me a “amanaua chokewe mi apilükingau.”​—Kölf. 34:18.

3-4. Met a fis ngeni Josef lealúwélún?

³ A ina epwe 17 ierin Josef lupwen a ttana ruu ttan seni Kot. Ekkena ttan ra pwári pwe eú rán Josef epwe wiseni eú wis mi ésúfél me ren chón an famili. (Ken. 37:5-10) Nge ekiseló chék mwirin án Josef kana ttan, a fis lón manawan mettóch mi ngaw. Lón na fansoun, pwiin kewe rese fókkun súféliti, iwe ra améméló pwe epwe slave. Iwe a slave lón imwen Potifar we, emén néúwisin Isip. (Ken. 37:21-28) Mwittir chék, nónnómun  manawen Josef a unusen siwil. Ese chúen nóm ren seman we mi tongei me echeni. Nge a wiliti emén slave mi aúcheangaw lón Isip mi angang ngeni emén mwán ese sissilei Jiowa.​—Ken. 39:1.

⁴ Nge a lallapóló án Josef osukosuk. Pwúlúwen Potifar we a tipimwáál ngeni Josef pwe a sótun reipei. Nge Potifar ese akkomw kútta ika mi pwúng ewe tipimwáál, a chék oturalong Josef lón kalapus me a féfé ngeni sein. (Ken. 39:14-20; Kölf. 105:17, 18) Anchangei meefien ewe alúwél Josef ren án aramas tipimwáál ngeni pwe i emén chón reip. Me ekieki ifa usun án ena tipimwáál epwe tongeni eitengawa iten Jiowa we. Ese mwáál Josef a fókkun letipengaw!

5. Met Josef a féri pwe esap kon letipechou?

⁵ Atun Josef a emén slave me mwirin kalapus, ese tongeni féri met pwe epwe siwili nónnómun. Met a álisi an epwe chék ákkeáni ekiek mi pwúng? Ese ekkekieki ekkewe mettóch ese tongeni féri nge a fen achocho le apwénúetáéchú ekkewe angang a kewis ngeni. Nge lap seni meinisin, Josef a chék nefótófót wóón an apwapwaai Jiowa fansoun meinisin. Ina minne, Jiowa a efeiéchú lón meinisin met a féri.​—Ken. 39:21-23.

6. Eli ifa usun Josef a péchékkúletá ren an kewe ttan?

⁶ Eli Josef a pwal péchékkúletá ren an ekkekieki an kewe ttan me ren Jiowa me lóóm. An kana ttan ra pwári pwe epwe kúnasefáli chón an famili me nónnómun manawan epwe échúló. Me ina met a fis. Atun Josef a ierini ina epwe 37, an kewe ttan ra poputá le pwénúetá lón eú napanap mi kkóló amwararan!​—Ken. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Me ren 1 Petrus 5:10, met epwe elikiitúkich fán sóssót?

⁷ Minne sia káé. Pwóróusen Josef a áiti ngenikich pwe chón ei fénúfan ra kirikiringaw me repwe kirikiringaw ngenikich. Pwal mwo nge emén chienach chón lúkú a tongeni eáni féffér ese pwúng ngenikich. Nge ika sia  lúkúlúk wóón Jiowa pwe epwe ach Achaw, are ach Leenien Op, iwe sisap fókkun lichippúng are úkútiw le angang ngeni. (Kölf 62:6, 7; álleani 1 Petrus 5:10.) Pwal och, chemeni pwe Josef a ierini ina epwe 17 lupwen Jiowa a atufichi an epwe ttana ekkena ttan. A ffat pwe Jiowa a lúkúlúkú néún kewe chón angang kúkkún me sáráfé. Lón ei fansoun, chómmóng kúkkún me sáráfé ra usun Josef. Ra pwal eáni ewe sókkun lúkú Josef a eáni lón Jiowa. Ekkóch me leir ra pwal mwo nge kalapus pokiten rese fangetááni ar tuppwél ngeni Kot.​—Kölf. 110:3.

8. Met a fis ngeni Naomi me Rut?

⁸ Pokiten eú watteen lengita Naomi me an we famili ra mwékút seni Juta, pwúkútáán leenier we me ra siamú lón Moap. Me ikkena ie, pwúlúwen Naomi we, Elimelek, a má seniir me néúr kewe rúúemén át. Mwirin och fansoun, néún kewe rúúemén át ra pwúlúweni ekkewe fin Moap, iter Rut me Orpa. Ina epwe engol ier mwirin, néún Naomi kana át ra pwal máló nge ese wor néúr. (Rut 1:1-5) Anchangei úkúkún chúúpwúlún ekkena úlúmén fefin! Pwúngún pwe Rut me Orpa ra tongeni pwúpwúlúsefál. Iwe nge, ié epwe chúen túmúnú ewe chinnap Naomi? Naomi a fókkun letipechou pwe a apasa ei lón eú atun: “Ousap aita ngeniei Naomi, nge oupwe aita ngeniei Mara, pun Ewe mi Unusen Manaman a amarasa letipei.” (Rut 1:20) Fán letipeta, Naomi a filatá le liwiniti Petleem, nge Rut a fiti.​—Rut 1:7, 18-20.

9. Me ren Rut 1:16, 17, 22, ifa usun Rut a apéchékkúla Naomi?

⁹ Met a álisi Naomi? Tong mi tuppwél. Áwewe chék, Rut a pwári tong mi tuppwél ngeni Naomi ren an fitipachei. (Álleani Rut 1:16, 17, 22.) Lón Petleem, Rut a angang weires le rusi ekkewe lusun parli fán iter me Naomi. Pokiten ena, ena fépwúl a itéch me ren aramas.​—Rut 3:11; 4:15.

10. Ifa usun Jiowa a pwári an tongei ekkewe mi wéúngaw usun chék Naomi me Rut?

¹⁰ Jiowa a fen ngeni ekkewe chón Israel eú allúk mi pwári an tongei ekkewe mi wéúngaw usun chék Naomi me Rut. A ereni néún kewe aramas pwe lupwen repwe kini rásin ar kewe atake, resap kinieló unusen uwaan ar kewe atake tori kiánin pwe ekkewe mi wéúngaw repwe tongeni rusi lusur. (Lif. 19:9, 10) Iwe a tongeni wor enen Naomi me Rut nge resap pwal tingorfetál.

11-12. Ifa usun Poas a atoto ngeni Naomi me Rut pwapwa?

¹¹ Poas, emén mwán mi wéúéch, i minne ká an ewe atake Rut a rus seni. A fókkun chúng letipan ren an kúna án Rut tuppwél me tongei inen pwúlúwan we. Iwe mwirin och fansoun, Poas a pwúlúweni Rut me a méénisefáli piin fénúen án Naomi we famili, ewe fénú néún Rut kewe repwe tongeni álemwiri. (Rut 4:9-13) Rut me Poas ra néúni emén át itan Opet, a wiliti semen semen King Tafit we.​—Rut 4:17.

¹² Anchangei pwapwaan Naomi an kamwéch ewe ménúkol Opet me an apasaatá an iótekin kilisou seni letipan ngeni Jiowa! Nge Naomi me Rut repwe fen kon pwapwa atun repwe manawsefál me silei pwe Opet i semelapen ewe Messaia mi pwonetiw, Jesus Kraist!

13. Ikkefa ekkewe lesen mi aúchea sia tongeni káé seni pwóróusen Naomi me Rut?

¹³ Minne sia káé. Atun sia nóm fán osukosuk eli sia lichippúng, are pwal mwo nge meefi pwe sia kokoló fán ach letipechou. Eli sia meefi pwe sise tongeni ngaseseni ach kewe osukosuk. Lón ekkena atun, sipwe fen unusen  lúkúlúk wóón Semach we lón láng me pacheéch ngeni chienach kewe lón ewe mwichefel. Pwúngún pwe eli Jiowa esap amóeló ach we osukosuk. Pún áwewe chék, Jiowa ese amanawasefáli pwúlúwen Naomi we me néún kewe át. Nge epwe álisikich le likiitú, eli ren án pwiich kewe féfférún kirekiréch ngenikich.​—SalF. 17:17.

14. Pwata emén re Lefi a fókkun letipechou?

¹⁴ Ewe soumakken Kélfel 73, i emén re Lefi. Ina popun a eáni ewe wis mi aúchea le angang ngeni Jiowa lón ewe leenien fel. Nge a wor eú atun lón manawan a pwal mwo nge lichippúng. Pwata? A lólówóiti ekkewe aramas mi ngaw me ekkewe mi lamalamtekia, esap pokiten a mochen féri féffér mi ngaw nge pokiten a kúna pwe manawer a nónnóméch lap seni. (Kölf. 73:2-9, 11-14) Me ren, usun itá ekkena aramas ra wéúéch, nónnóméch, me ese wor ar aúrek. Lupwen ewe re Lefi a kúna ena a fókkun letipechou me a erá: “Ellet a solap pwe üa tümwünü lelukei pwe epwe limöch, a solap ai üsap tipis.” A ffat pwe ena mettóch a tongeni akaúlóói lón an angang ngeni Jiowa.

15. Me ren Kölfel 73:16-19, 22-25, ifa usun ewe re Lefi mi makkeei ena kélfel a pworacho ngeni letipengaw?

¹⁵ Álleani Kölfel 73:16-19, 22-25. Ewe re Lefi a ‘tolong lon imwenfelin Kot.’ Me ikkena ie, a nóm lein chókkewe mi fel ngeni Jiowa, me a tongeni ekiek fán kinamwe, fán fataffatéch, me ióteki nónnómun. Mwirilóón a poputá le miritiló me esilla mwáállin an ekiek pwe a tongeni péút seni an chiechi ngeni Jiowa. A pwal mirititi pwe ekkewe mi ngaw ra nóm “won leni mi mitimit” me repwe “moropöküla ren niuokus.” Ren án ewe re Lefi esap chúen lólówó me lichippúng, a lamot an epwe eáni án Jiowa ekiek. Lupwen a féri ena, a kinamwesefál me pwapwa. A erá: “Üsap pwal pwapwaiti och mettoch me won fanüfan lükün [Jiowa].”

16. Met sia tongeni káé seni ewe re Lefi?

¹⁶ Minne sia káé. Sisap fókkun lólówóiti ekkewe aramas mi ngaw usun itá a sópwéch manawer. Ar pwapwa a chék temporary me  resap manawffóch. (SalAf. 8:12, 13) Ika sia lólówóitiir, sipwe letipengaw me a tongeni péút senikich ach chiechi ngeni Jiowa. Ika ka kúna pwe ka poputá le lólówóiti ekkewe aramas mi ngaw itá ra sópwéch, kopwe féri met ewe re Lefi a féri. Álleasochisi án Jiowa pesepes mi fiti tong, me chiechi ngeni chókkewe mi féri letipan. Ika ka tongei Jiowa lap seni meinisin, iwe kopwe kúna pwapwa mi enlet. Me kopwe nónnóm wóón ewe al mi emmwen ngeni “ewe enletin manau.”​—1 Tim. 6:19.

17. Ikkefa ekkewe popun Petrus a meefi letipechou?

¹⁷ Ewe aposel Petrus i emén mwán mi tinikken. Nge fán ekkóch a mwittir apasa me féri met nge ese akkomw ekieki, iwe a niamameló mwirin. Áwewe chék, atun Jesus a ereni néún kewe aposel pwe epwe kúna riáfféú me máló, Petrus a apwúngú me ereni: “Ei esap fokun fis ngonuk!” (Mat. 16:21-23) Mwirin Jesus a áwena Petrus. Atun eú mwichen aramas ra etto pwe repwe aresini Jesus, Petrus a mwittir pékúoló selingen néún ewe souasor mi lap we chón angang. (Joh. 18:10, 11) Iwe Jesus a áwenasefáli ena aposel. Pwal eú, Petrus a eingeing le erá pwe ikaamwo ekkewe ekkóch aposel repwe likitaló Jesus, nge i esap fókkun likiti! (Mat. 26:33) Nge ese fókkun péchékkúl án Petrus lúkú, usun met a pwisin erá. Pún a amamesini Jesus fán úlúngát pokiten an niwokkusiti aramas. Fán watteen an letipechou, “a towu lükün o fokun kechüengau.” (Mat. 26:69-75) Eli a lólilen ika Jesus epwe tongeni omusaaló tipisin.

18. Ifa usun Jesus a álisi Petrus le pworacho ngeni an letipechou?

¹⁸ Iwe nge, Petrus ese unusen kokotiw fán an letipechou pwe iwe ese úkútiw le angang ngeni Jiowa. Mwirin an ttur, a pwáátásefál me a sópweló le angang ngeni Jiowa fengen me ekkewe aposel. (Joh. 21:1-3; Föf. 1:15, 16) Met a álisi le pwapwasefál me eáni ekiek mi  pwúng? A chemeni án Jesus we ióteki pwe an lúkú ete apwangapwangoló me an pesei pwe epwe liwinsefál me apéchékkúla pwiin kewe. Jiowa a pélúweni án Jesus na iótek seni letipan. Mwirin och fansoun, Jesus a pwisin pwá ngeni Petrus, ese mwáál ren an epwe apéchékkúla. (Luk. 22:32; 24:33, 34; 1 Kor. 15:5) Mwirin án ekkewe aposel attaw unusen pwiin nge rese liap, Jesus a pwal pwá ngeniir. Lón ena atun, Jesus a mut ngeni Petrus an epwe affata ngeni úkúkún an tongei. Jesus a omusaaló tipisin chienan na mi áchengicheng me a ewisa ngeni pwal och angang.​—Joh. 21:15-17.

19. Met Kölfel 103:13, 14 a áiti ngenikich usun án Jiowa ekiek usuch atun sia féri tipis?

¹⁹ Minne sia káé. Féfférún Jesus ngeni Petrus a áiti ngenikich pwe Jesus a fókkun kirekiréch me a unusen áppirúfichi Seman we. Iwe, atun sia mwáálliló sisap fókkun ekieki pwe Jiowa esap omusakicheló. Sipwe chechchemeni pwe Satan a mochen ach sipwe eáni ena esin ekiek. Itá sipwe fen ekiekifichi usun án Jiowa tongekich, me an weweiti apwangapwangach kewe, me a tipemecheres le omusakicheló. Me sipwe áppirú i atun ekkóch ra féri met mi ámetekikich.​—Álleani Kölfel 103:13, 14.

20. Met sipwe káé lón en lesen mwirin ei?

²⁰ Pwóróusen Josef, Naomi me Rut, ewe re Lefi, me Petrus, a alúkúlúkúkich pwe ‘Jiowa a kan ngeni chokewe mi luketatakis.’ (Kölf. 34:18) Fán ekkóch a mutatá ach sipwe nóm fán sóssót me meefi letipechou. Nge atun sia sópwéch lón ach likiitú fán sóssót ren án Jiowa álillis, a péchékkúleló ach lúkú. (1 Pet. 1:6, 7) Lón en lesen mwirin ei, sipwe pwal kúna ifa usun Jiowa a álisi néún kewe chón angang mi tuppwél iir mi letipechou neman pokiten pwisin ar kewe apwangapwang are weiresin nónnómur.