1-2. Met ekkewe sam me in repwe féri atun néúr kewe ra kapas eis ussun Kot me ewe Paipel?

 CHÓMMÓNG aramas repwe tipeeú ngeni pwe án sam me in angangen túmúnú néúr kewe, ina eú watteen angang. Iká en emén sam are in mi wor noum semirit, áúa apúngok ren óm achocho le álisi le apéchékkúla an lúkú. (Tut. 6:​6, 7) Atun noum na a mámmááritá, ese mwáál a tongeni kapas eis wóón met sia eáni lúkú, áwewe chék ren pwata Jiowa a allúkú ach sisap féri ekkóch mettóch.

² Me akkomwan, neman kopwe lólilen ren án noum na kapas eis. Neman kopwe pwal mwo nge ekieki pwe a eáni ekkena kapas eis pokiten ese naf an lúkú Kot me ewe Paipel. Iwe nge, ren enletin atun ekkewe semirit ra mámmááritá, a lamot ar repwe kan kakkapas eis pwe epwe péchékkúleló ar lúkú. (1 Kor. 13:11) Ina minne, ese wor popun óm kopwe lólilen. Kopwe ekieki pwe atun noum kewe ra kapas eis ussun met sia eáni lúkú, ina eú fansoun ka tongeni alamota le álisiir le émúrinnéló ar tufichin ekiek.

3. Met sipwele káé lón ei lesen?

³ Sipwele káé lón ei lesen ifa ussun ekkewe sam me in ra tongeni álisi néúr kewe le (1) ámááraatá ar lúkú Kot me ewe Paipel, (2) alapaaló ar aúcheani án Paipel kewe allúk ussun minne mi pwúng me mwáál, me (3) káé ifa ussun repwe áweweei ngeni ekkewe ekkóch met ra lúkú. Sipwe pwal pwóróus wóón pwata a múrinné án ekkewe naw repwe kakkapas eis, me sipwe pwal ppii ekkóch mettóch oua tongeni férfengenni me néúmi kewe mi suuki alen ámi oupwe pwóppwóróusfengen ussun ach lúkú.

ÁLISI NOUM WE LE ÁMÁÁRAATÁ AN LÚKÚ KOT ME EWE PAIPEL

4. Ikkefa ekkewe kapas eis neman emén naw epwe mochen eis, me pwata?

⁴ Esap pokiten chék oua lúkú Kot, iwe néúmi kewe repwele  pwal lúkú Kot. Ouse uputiw fengen me ámi lúkú Jiowa. Iwe, pwal ina ussun ren néúmi kewe. Ina popun, neman néúmi kewe repwe poputá le eisinikemi ekkeei esin kapas eis: ‘Ifa ussun úpwe silei pwe mi wor emén Kot? Úa tongeni wesewesen lúkú met Paipel a apasa?’ Ren enletin, ewe Paipel a pesei ngenikich ach sipwe áeá unusen ach tufichin ekiek me “etittinafichi mettóch meinisin.” (Rom 12:1; 1 Tes. 5:21) Iwe, ifa ussun oua tongeni álisi néúmi we le apéchékkúla an lúkú?

5. Met ekkewe sam me in ra tongeni féri le álisi néúr we le ámááraatá an lúkú Paipel? (Rom 12:2)

⁵ Pesei néúmi we an epwe kútta pisekin ánnet mi pwáári pwe met ewe Paipel a apasa mi enlet. (Álleani Rom 12:2.) Lupwen néúmi we epwe eáni kapas eis, alamota ena fansoun le áiti ngeni ifa ussun epwe kútta pélúwer ren an áeá ekkewe minen research, áwewe chék ren ewe Watch Tower Publications Index me ewe Research Guide for Jehovah’s Witnesses. Lón ena Research Guide, fán ewe itelap “The Bible,” a tongeni kútta ei itelap “Inspired by God,” mi pwáári pwe ewe Paipel esap eú chék puk mi múrinné makkeien aramas. Nge fen ina “ewe kapasen Kot.” (1 Tes. 2:13) Áwewe chék, a tongeni research wóón pwóróusen ewe telinimw Ninifa lón Asiria lóóm. Lóóm lóóm, ekkóch soukáé ussun Paipel ra erá pwe ese fókkun wor ewe telinimw Ninifa. Nge órun ewe ier 1850, ekkewe soukáé ra kúna ewe telinimw Ninifa me fán pwúl, ena a ánnetatá pwe a pwúng alon ewe Paipel. (Sef. 2:​13-15) Ren pwal ekkóch pwóróus ren ifa ussun talóón Ninifa a apwénúetá án Paipel oesini, a tongeni ppii ei lesen itelapan, “En mi Silei?” lón Ewe Leenien Mas minen November 2021. Án néúmi we aléllééi met a káé seni néúch kewe puk ngeni ekkewe pwal ekkóch puk, epwe álisi le apéchékkúlaló an lúkú pwe a enlet ewe Paipel.

6. Ifa ussun ekkewe sam me in ra tongeni álisi néúr we le kúna ekkewe pisekin ánnet mi ánneta pwe mi pwúng ewe Paipel? Eáni eú kapas áwewe. (Pwal ppii ewe sasing.)

⁶ Álisi néúmi we le kúna ekkewe pisekin ánnet mi ánneta pwe a pwúng ewe Paipel. A sókkopat alen án ekkewe sam me in repwe pwóróus ngeni néúr kewe ussun ewe Paipel are ussun ar lúkú Kot. Oua tongeni féri ena atun oua ló kukkunou lón eú museum, park, are ló visit eú án Chón Pwáraatá Jiowa kewe keangen ofesilap. Áwewe chék, atun oua ló kukkunou lón eú museum are katol chék online, oua tongeni áiti ngeni néúmi we ifa ussun och mettóch are eú pwóróusen lóóm a riri ngeni minne mi mak lón ewe Paipel. Ena, a tongeni álisi le kúna pwe mi enlet met Paipel a apasa. Néúmi we mi silei pwe a mak iten Kot we wóón ewe faw itan Moabite Stone mi nóm ren úkúúkún 3,000 ier? Ena faw a nóm lón eú museum lón France. Pwal och, kapiin ena faw a nóm lón  ewe exhibit “The Bible and the Divine Name,” mi nóm lón ach we ofesilap lón Warwick, New York. A mak wóón ena Moabite Stone pwe ewe kingen Moap itan Mesa, a ú ngeni Israel. Ena pwóróus a tipeeú ngeni met Paipel a apasa. (2 King 3:​4, 5) Epwe péchékkúleló án néúmi we lúkú atun a pwisin kúna ren mesan ekkewe pisekin ánnet mi ánneta pwe a pwúng me enlet masouen ewe Paipel.—Apépé ngeni 2 Kronika 9:6.

7-8. (a) Met sia tongeni káé seni lingen me napanapen ekkewe mettóch Kot a féraatá? Eáni eú kapas áwewe. (Pwal ppii ewe sasing.) (b) Ikkefa ekkewe kapas eis a tongeni álisi néúmi we le apéchékkúlaló an lúkú ewe Chón Féraatá?

⁷ Pesei néúmi we an epwe ekieki ekkewe mettóch mi amwarar Jiowa a féraatá. Atun oua mwin me néúmi we le fetál lón eú park are lón eú leenien ffót irá ling, álisi le katol napanapen me nikinikin férien Kot kewe. Álisi le weweiti pwe mi wor emén mi tipáchem mi wisen anapanapa ekkena mettóch. Áwewe chék, iká kopwe kúna napanapen epé pééniráán sunflower, ekkóch péén man, chéén ekkóch irá, me pwal mwo nge napanapen ekkewe galaxy, kopwe kúna pwe napanaper a ussun napanapen sengko, ena sókkun napanap a iteni spiral. Ekkewe scientist ra káé ussun ena ren fite fite ier. a

⁸ Eli noum we epwe pwal káé lón sukul ussun napanapen ekkewe mettóch mi kan chéú ekis meinisin. Áwewe chék, lape ngeni ekkewe irá a kan wor napanaper mi kan chék ekkenniwil. Me wóón populapen ekkóch irá, a kan pwúkútá palemmóng, mwirin wóón ena palemmóng a pwal fasaretá ekkewe palekúkkún. A pwal pwá ena esin napanap lón pwal chómmóng mettóch. Nge ié a anapanapa ekkena mettóch mi lingéch? Atun noum we a alóllóólaaló an ekieki ussun ekkena mettóch mi amwarar, ese mwáál epwe álisi le apéchékkúlaló an lúkú pwe Kot a féraatá mettóch meinisin. (Ipru 3:4) Atun noum we a mámmááritá, a pwal lamot kopwe álisi le weweiti popun a lamot an epwe álleasochisi án Kot allúk. Kopwe féri ena ren óm eisini, “Iká Kot a férikichetá, ka ekieki pwe a silefichi met a lamot sipwe féri pwe sipwe pwapwa?” Mwirin ka tongeni áweweei pwe Kot a fang ngenikich ewe Paipel pwe epwe áiti ngenikich ifa ussun sipwe pwapwa.

ÁLISI LE ALAPAALÓ AN AÚCHEANI ÁN PAIPEL ALLÚK USSUN MINNE MI PWÚNG ME MWÁÁL

9. Eli met a tongeni efisi án néúmi we epwe kapas eis ussun án Paipel kewe allúk ussun minne mi pwúng me mwáál?

⁹ Fán ekkóch, neman néúmi we epwe kapas eis ussun ekkewe mettóch ewe Paipel a apasa pwe mi ngaw. Sótun kútta popun án néúmi na eáni ekkena esin kapas eis. Ese lúkú án Paipel kewe allúk ussun minne mi pwúng me mwáál? Are ese chék silei ifa ussun epwe áweweei ngeni ekkewe ekkóch met a eáni lúkú? Ese lifilifil met, nge oua tongeni álisi an epwe  weweiti pwata mi lamot ach sipwe álleasochisi án Kot kewe allúk. Oua tongeni féri ena ren ámi káé ngeni lón ewe puk Eáni Manaw mi Pwapwa Tori Feilfeiló! b

10. Ifa ussun oua tongeni álisi néúmi we an epwe ekieki ifa ussun epwe ririéch ngeni Jiowa?

¹⁰ Álisi néúmi we an epwe mochen wiliiti chiechien Jiowa. Atun oua káé ngeni néúmi we, áeá ekkewe kapas eis me kapas áwewe mi nóm lón ewe puk Eáni Manaw mi Pwapwa Tori Feilfeiló! pwe oupwe weweiti met meefian wóón ekkóch mettóch. (SalF. 20:5) Áwewe chék, lesen 8 a aléllééi Jiowa ngeni emén chiechiach mi tong mi ngenikich kapasen áchchem mi tongeni túmúnúkich me álisikich. Mwirin ámi pwóróusfengen wóón 1 Jon 5:​3, oua tongeni eisini, “Atun sia silei pwe Jiowa i emén chiechi mi fókkun múrinné, met meefiach ren ekkewe mettóch a erenikich ach sipwe féri?” Ussun ina eú kapas eis mi chék mecheres, nge a tongeni álisi le weweiti pwe Jiowa a ngenikich an kewe allúk pokiten a tongekich.—Ais. 48:​17, 18.

11. Ifa ussun oua tongeni álisi néúmi we le weweiti múrinnéén an álleasochisi án Paipel kewe kapasen emmwen? (Än Salomon Fos 2:​10, 11)

¹¹ Pwóróusfengen wóón ifa ussun ach álleasochisi án Paipel kapasen emmwen a efeiéchúkich. Lupwen oua álleafengen ewe Paipel are ewe lesenin rán, pwóróus wóón ifa ussun ekkewe kapasen emmwen lón Paipel a álisi ámi famili. Áwewe chék, néúmi we mi kúna ifa feiéchún ach sipwe tinikken me wenechar? (Ipru 13:18) Neman oupwe pwal menlapei ifa ussun ach apwénúetá ekkewe kapasen emmwen lón Paipel a túmúnúkich lón pekin inis me memmeef. (SalF. 14:​29, 30) Ámi pwóróusfengen wóón ekkena esin kapasen emmwen eli epwe álisi néúmi we le alapaaló an aúcheani ekkewe kapasen emmwen lón Paipel.—Álleani Än Salomon Fos 2:​10, 11.

12. Ifa ussun emén sam a álisi néún we le weweiti feiéchún an álleasochisi án Paipel kapasen emmwen?

¹² Emén sam lón France itan Steve, a áweweei ifa ussun iir me pwúlúwan we ra álisi néúr we át teenage itan Ethan le weweiti pwe Jiowa a awora allúk pokiten a tongekich. Iei met Steve a erá: “Áúa eisini ekkeei esin kapas eis, ‘Pwata Jiowa a mochen ach sipwe álleasochisi ei kapasen emmwen? Ifa ussun ena mettóch a ánnetatá pwe a tongekich? Met a tongeni fis iká kese apwénúetá ena kapasen emmwen?’” Ena esin pwóróusfengen a álisi Ethan le apéchékkúlaló an lúkú pwe met Jiowa a apasa mi pwúng. Steve a pwal erá: “Áúa achocho ngeni ám áúpwe álisi Ethan le kúna pwe ewe tipáchem mi nóm lón ewe Paipel a fókkun lapalap seni án aramas tipáchem.”

13. Ifa ussun ekkewe sam me in repwe ákkáiti néúr we an epwe apwénúetá án Paipel kapasen emmwen? Eáni eú kapas áwewe.

¹³ Ákkáiti néúmi we an epwe apwénúetá án Paipel kapasen emmwen. Eú alen ámi oua tongeni féri ena, ina atun a wor eú project lón an we sukul nge a kewis an epwe álleani eú puk. Neman lón na puk epwe wor pwóróusen chókkewe mi féri féffér mi ngaw, áwewe chék ren féfférún lisowumwáál are akkachofesá. Me neman ena puk a mak lón ewe napanap epwe ámmeef ngeni ewe chón állea an epwe áppirú ekkena aramas lón. Oua tongeni ereni néúmi we an epwe ekieki met meefien Jiowa iká aramas ra féri are kapas ussun ekkena mettóch. (SalF. 22:​24, 25; 1 Kor. 15:33; Fil. 4:8) Ena mettóch a tongeni álisi néúmi we an epwe kúna pwata a múrinné an epwe álleasochisi Jiowa. Iwe, iká chienan kewe chón sukul are néún we sense a eisini meefian ussun ena puk, a tongeni fós ussun met a eáni lúkú.

 ÁKKÁITI NGENI IFA USSUN EPWE ÁWEWEEI NGENI EKKEWE EKKÓCH AN LÚKÚ

14. Menni pwóróus a tongeni áweires ngeni emén kúkkún are sáráfé an epwe áweweei, me pwata?

¹⁴ Fán ekkóch, ekkewe Chón Kraist kúkkún me sáráfé ra niwokkus le ereni ekkewe ekkóch met ra eáni lúkú. Áwewe chék, neman ra meefi pireir atun mi lamot ar repwe áweweei popun rese lúkú evolution. Pwata? Eli néúr kewe sense repwe apasa pwe a pwúng ewe lúkú ussun evolution. Iká en emén sam are in, ifa ussun kopwe álisi noum we an epwe lúkúlúk pwe mi pwúng minne a eáni lúkú?

15. Met a tongeni álisi emén kúkkún are sáráfé an epwe alapaaló an lúkúlúk lón minne a eáni lúkú?

¹⁵ Álisi noum we an epwe lapóló an lúkúlúk lón minne a eáni lúkú. Ese wor popun án noum we epwe sáw ren an lúkú pwe mi wor emén Chón Féraatá. (2 Tim. 1:8) Pwata? Ren enletin, chómmóng scientist ra pwal weweiti pwe ese chék pwisin fisitá manaw. Ekkena scientist ra kúna pisekin ánnet mi pwáári pwe mi wor emén mi tipáchem mi féraatá ekkewe mettóch mi amwarar. Ina minne, rese etiwa ewe lúkú ussun evolution, ewe chómmóng sukul wóón unusen fénúfan ra asukula ussun. Noum we a tongeni apéchékkúlaló an lúkú ren an ekieki popun án chienan kewe Chón Kraist lúkú pwe mi wor emén Chón Féraatá. c

16. Ifa ussun ekkewe sam me in ra tongeni álisi néúr we le áweweei ngeni ekkewe ekkóch popun a lúkú ewe Chón Féraatá? (1 Piter 3:15) (Pwal ppii ewe sasing.)

¹⁶ Álisi noum we an epwe tongeni áweweei ngeni ekkewe ekkóch popun a lúkú ewe Chón Féraatá. (Álleani 1 Piter 3:15.) Neman epwe álilliséch ámi pwóróusfengen wóón ekkewe lesen wóón jw.org fán ewe itelap “Young People Ask—Creation or Evolution?” Mwirin, pwóróusfengen wóón ewe pwóróus noum na a meefi pwe a tongeni áiti ngeni ekkewe ekkóch ar repwe weweiti pwe mi wor emén Chón Féraatá. Áchchema ngeni pwe ese wor popun an epwe ánini ngeni chienan kewe chón sukul. Pesei an epwe áeá áwewe mi chék mecheres iká ekkóch ra mochen pwóróusfengen wóón. Áwewe chék, neman emén chienan chón sukul epwe apasa: “Úa chék lúkú met úa tongeni kúna, me úsaamwo kúna Kot fán eú.” Emén Chón Kraist kúkkún are sáráfé a tongeni ereni: “Anchangei pwe ka fetál lein eú wollap mi towaw seni telinimw me ka kúna eú  chénúttu. Met kopwe ekieki? Iká ka mirititi pwe mi wor chón féri ena chénúttu, iwe pwal ina ussun ren ei fénúfan me ménúmanaw meinisin, mi chék wor emén mi fériiretá.”

17. Ifa ussun ekkewe sam me in ra tongeni pesei néúr we an epwe kútta alen an epwe áiti ngeni ekkewe ekkóch ewe enlet? Áweweei.

¹⁷ Pesei noum we an epwe kútta alen an epwe áiti ngeni ekkewe ekkóch ewe enlet lón Paipel. (Rom 10:10) Eli ka tongeni apépééi an achocho le fós ussun an lúkú ngeni an achocho le praktis ettikin och pisekin nikáttik. Emén chón káé ettikin nikáttik, a akkomw káé ettikin ekkewe ngiingi mi mecheres. Ló, ló, ló, epwe mecheresiló an epwe ettik. Pwal ina chék ussun, neman me lepoputáán emén Chón Kraist sáráfé epwe áeá kapas mi mecheres atun a fós ngeni ekkewe ekkóch ussun an lúkú. Áwewe chék, eli epwe eisini emén chienan chón sukul: “En mi silei pwe lape ngeni ekkewe scientist ra kan kapiini napanapen férien Kot kewe? Úa mochen akkatola ngonuk ei video mi amwarar.” Mwirin an fichi eché video mi nóm lón ewe lesen itelapan Was It Designed? eli epwe erá: “Iká aramas ra mwareiti emén scientist ren an féri ekkóch mettóch a kapiini seni férien Kot kewe, iwe ié we itá sipwe fen kon mwareiti ren met sia kúna?” Iká ina, iwe eli chienan we chón sukul epwele mochen káé ussun Jiowa.

SÓPWEELÓ LE ÁLISI NÉÚMI WE LE APÉCHÉKKÚLALÓ AN LÚKÚ

18. Ifa ussun ekkewe sam me in ra tongeni sópweeló le apéchékkúlaló án néúr we lúkú Kot?

¹⁸ Sia nóm lón ei fénúfan mi ur ren aramas rese lúkú Jiowa. (2 Pit. 3:3) Ina minne, ámi kana sam me in, atun oua káé ewe Paipel ngeni néúmi we, pesei an epwe káé ekkewe pwóróus mi tongeni alapaaló an aúcheani án Kot we Kapas me an kewe allúk ussun minne mi pwúng me mwáál. Álisi an epwe ekiekifichi me apéchékkúla an lúkú Jiowa. Oua tongeni féri ena ren ámi pwóppwóróusfengen wóón férian kewe. Álisi le weweiti án Paipel kewe oesini mi amwarar ra fen pwénúetá. Nge ewe mi kon aúchea seni meinisin, oupwe iótekfengen me néúmi we me pwal iótek fán itan. Iká oua féri ena, oupwe lúkúlúk pwe Jiowa epwe efeiéchú ámi achocho le álisi néúmi we le apéchékkúlaló an lúkú.—2 Kron. 15:7.