1, 2. (a) Pwata ach etittina pwóróusen manawen Noa, Taniel, me Hiop a tongeni apéchékkúlakich? (b) Ifa nónnómun Jerusalem lupwen Isikiel a makkeei masouen Isikiel 14:14?

KA NÓM fán weires iei pokiten semmwen, osukosuken moni, are riáfféúmwáál? Fán ekkóch a weires óm kopwe chék pwapwapwa lón óm angang ngeni Jiowa? Ika a ina usun meefiom, óm etittina pwóróusen manawen Noa, Taniel, me Hiop a tongeni apéchékkúlok. Ekkena mwán rese unuséch me ra pwal kúna ekkewe chék esin weires sia kúkkúna lón ei fansoun. A pwal wor ekkóch atun, manawer a pwal mwo nge nóm fán feiengaw. Nge ra amwéchú ar tuppwél ngeni Jiowa, iwe me ren pwe iir leenien áppirú ren ar lúkú me álleasochis.​—Álleani Isikiel 14:12-14.

² Isikiel a makkeei me Papilon ewe wokisin ach lesen a  lóngólóng wóón, lón ewe ier 612 mwen Kraist. * (Is. 1:1; 8:1) Weween pwe nimu chék ier me mwen talóón Jerusalem lón ewe ier 607. A chék chókúkkún ekkewe aramas lón Jerusalem iir mi tuppwél me álleasochis usun chék Noa, Taniel, me Hiop, me ra kúna manaw. (Is. 9:1-5) Ekkóch me leir, Jeremaia, Paruk, Epet-melek, me ekkewe chón Rekap.

3. Met sipwe káé lón ei lesen?

³ Pwal ina chék usun ikenái, chókkewe chék mi pwúng me ren Jiowa, iir kewe mi áppirú Noa, Taniel, me Hiop, repwe kúna manaw atun sópwólóón ei ótót mi ngaw. (Pwär. 7:9, 14) Ina minne, sipwe káé ika pwata Jiowa a eáni leenien áppirú ekkena úlúmén mwán ren ar féri minne mi pwúng me ren. Sipwe káé (1) ekkewe weires ra kúna, me (2) ifa usun sia tongeni áppirú ar lúkú me álleasochis.

4, 5. Ikkefa ekkóch weires Noa a kúna, me met a kon amwarar usun?

⁴ Ikkefa ekkewe ekkóch weires Noa a kúna? Aramas ra fen fókkun ngaw lón fansoun Enok we, semen semen Noa we. Ra eáni “ekewe kapas mi fokun ngau” usun Jiowa. (Jut. 14, 15) Mwirin, a chék lallapóló féfférún mwánesól wóón fénúfan. Iwe lón fansoun Noa we, fénúfan a uren “föförün mwäneson ekis meinisin.” Ekkewe chónláng mi ngaw ra feitiw fénúfan me inisini inisin aramas me pwúlúweni ekkewe fin fénúfan. Néúr kewe át ra kirikiringaw me mwánesól. (Ken. 6:2-4, 11, 12) Nge aramas ra tongeni kúna pwe Noa a sókkóló. Paipel a apasa pwe “Noa a küna ümöümöch me ren Kot.” A féri minne mi pwúng nge ese usun ekkewe aramas lón fansoun we. Noa a “chiechifengen me Kot.”​—Ken. 6:8, 9.

⁵ Met ena wokisin a áiti ngenikich usun Noa? Áeúin, ekieki úkúkún ttamen án Noa angang ngeni Jiowa fán tuppwél lón ewe fénúfan mi ngaw me mwen ewe Noter. Esap chék 70 are 80 ier nge fen arapakkan 600 ier! (Ken. 7:11) Oruuan, chechchemeni pwe lón fansoun we, ese wor mwichefel a tongeni álisi me apéchékkúla, epwe usun lón ach ei fansoun. Usun itá nge pwal mwo pwiin kewe me fefinan rese álisi. *

6. Ifa usun Noa a pwári watteen an pwora?

⁶ Noa ese meefi pwe a naf an epwe chék aramaséch. A apwóróusa ngeni aramas fán pwora usun an lúkú Jiowa. Ewe Paipel a apasa pwe i emén “chon afalafala usun pwüng.” (2 Pet. 2:5) Iei met aposel Paulus a apasa usun Noa: “Ren an lükü a pwä pwe fanüfan a tipis.” (Ipru 11:7) Ese mwáál aramas ra eáni minen atakirikir me sótun eppeti an angang. Neman ra pwal mwo nge eniwokkusu. Nge Noa ese niwokkusiti aramas. (SalF. 29:25) Nge, a wor an lúkú, ina popun Jiowa a fang ngeni pwora. A pwal fang ngeni meinisin néún kewe chón angang mi tuppwél ikenái ena esin pwora.

7. Met sókkun weires Noa a kúna lupwen a falei ewe waimw?

⁷ Noa a fen tuppwél ngeni Jiowa lap seni 500 ier atun Jiowa a éúréúra an epwe falei efóch watteen waimw, ewe Jiowa epwe áeá  le amanawa ekkóch aramas me ekkewe man atun ewe Noter. (Ken. 5:32; 6:14) Ese mwáál a fókkun weires ngeni Noa an epwe falei ena esin waimw mi watte. Me a fókkun silei pwe epwe lapóló esiitan me ren aramas me epwe áweiresi manawan. Nge a wor án Noa lúkú me a álleasochisi Jiowa. “A föri meinisin mine Kot a allük ngeni.”​—Ken. 6:22.

8. Ifa usun Noa a lúkúlúk pwe Jiowa epwe awora met mi lamot fán iten an we famili?

⁸ A pwal wor eú mettóch a áweiresi Noa. Wisan an epwe awora met mi lamot ngeni pwúlúwan we me néún kewe. Me mwen ewe Noter, aramas ra fókkun angang weires le atake mwéngé. Noa a pwal féri ena. (Ken. 5:28, 29) Nge, ese mut ngeni an epwe fókkun aúreki osupwangen an we famili. A fókkun alamota lón manawan an angang ngeni Jiowa lap seni meinisin. Inaamwo ika Noa a áeá watte fansoun le falei ewe waimw, neman ren úkúkún 40 are 50 ier, nge a chék ánnefota an ekiek wóón Jiowa. Nge Noa a féri ena ren pwal úkúkún 350 ier mwirin ewe Noter. (Ken. 9:28) Noa i eú leenien áppirú mi múrinné ren an lúkú me álleasochis!

9, 10. (a) Ifa usun sipwe tongeni áppirú án Noa lúkú me álleasochis? (b) Ika ka úppós le álleasochisi án Kot kewe allúk, iwe met ka tongeni lúkúlúk wóón?

⁹ Ifa usun sipwe áppirú án Noa lúkú me álleasochis? Sia tongeni féri ena lupwen sia penaatá án Jiowa ekiek usun minne mi pwúng, lupwen sise angolong lón mwékútúkútún án Satan ei ótót, me lupwen sia akkomwa Jiowa lón manawach. (Mat. 6:33; Joh. 15:19) Pwúngún, chón fénúfan rese sanikich ren ach féri ena. Áwewe chék, pokiten sia úppós lón ach fiti án Kot kewe allúk usun féfférún lisowu me pwúpwúlú, iwe chómmóng aramas neman repwe fósongaw usuch wóón reitio, TV, Internet me metakkan. (Álleani Malakai 3:17, 18.) Sia usun chék Noa, sise niwokkusiti aramas. Nge sia niwokkusiti Jiowa, weween pokiten alóllóólun ach súféliti, iwe sise mochen elichippúngú. Sia silei pwe I chék a tongeni fang ngenikich manaw esemuch.​—Luk. 12:4, 5.

¹⁰ Kopwe pwisin eisinuk: ‘Upwe tipeppós le féri minne mi pwúng mwen mesen Kot inaamwo ika aramas ra eániei minen atakirikir are esiitaei? Ua lúkúlúk pwe Jiowa epwe awora met mi lamot ngeni ai we famili inaamwo ika a weires kataween osupwangen famili?’ Ika ka lúkúlúk wóón Jiowa me álleasochis usun Noa, iwe kopwe unusen lúkúlúk pwe Jiowa epwe túmúnuk.​—Fil. 4:6, 7.

11. Ikkefa ekkewe sóssót Taniel me chiechian kewe úlúmén ra kúna lón Papilon? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

¹¹ Ikkefa ekkewe ekkóch weires Taniel a kúna? Taniel a eoló Papilon, eú telinimwen ekis mi uren kot chofona me angangen roong. Ekkewe aramas ikena ie ra oput me esiita ekkewe chón Jus me ar we Kot, Jiowa. (Kölf. 137:1, 3) Ese mwáál ena mettóch a eletipechowu Taniel me pwal ekkewe ekkóch chón Jus mi tongei Jiowa! Pwal och, chómmóng aramas ra kakkatol Taniel me chiechian kewe úlúmén, Hanania, Misael me Asaria pokiten repwele káit le angang fán iten ewe kingen Papilon. A lamot repwe mwéngé enen ewe king kewe  fengen me ekkewe sókkun mwéngé Jiowa ese mochen án néún kewe aramas repwe mwéngé. Nge Taniel “esap alimengaua ren enen ewe king mongö mi anö.”​—Tan. 1:5-8, 14-17.

12. (a) Met sókkun aramas Taniel? (b) Met án Jiowa ekiek usun Taniel?

¹² A pwal wor met mi áweiresi Taniel, nge usun itá ese fen áweires ena mettóch. Pokiten Taniel a fókkun lipwákéch, iwe ewe king a ewisa ngeni ekkóch wis mi kkóló aúchean. (Tan. 1:19, 20) Nge Taniel ese lamalamtekia are ekieki pwe a chék pwúng meefian fansoun meinisin. A chék tipetekison. Fansoun meinisin, a apasa pwe a sópwéch pokiten Jiowa. (Tan. 2:30) Ekieki mwo: Jiowa a apachaalong Taniel lein chón Noa me Hiop pwe iir mi fich ach sipwe áppirúúr. Nge lón ena fansoun, Noa me Hiop ra fen angang ngeni Jiowa fán tuppwél lón unusen manawer, nge Taniel a chúen chék alúwél. Jiowa a lúkúlúkú Taniel! Nge mi fich ena pwe Taniel a akkamwéchú an tuppwél me álleasochisi Kot lón ánein manawan. Lupwen a arapakkan 100 ierin Taniel, néún Kot we chónláng a ereni ei kapas fán kirekiréch: “Taniel, en eman mwän mi watte chenum me ren Kot.”​—Tan. 10:11.

13. Neman ifa eú popun Jiowa a álisi Taniel le wiseni ewe wis tekia?

¹³ Pokiten án Jiowa álillis, Taniel a wiseni eú wis mi fókkun lamot, akkomw lón ewe mwúún Papilon, mwirin lón mwúún Metia me Persia. (Tan. 1:21; 6:1, 2) Neman Jiowa a efisi án Taniel epwe wiseni ena wis tekia pwe epwe tongeni álisi pwisin an kewe aramas, usun chék met Josef a féri me lón Isip, me usun met Ester me Mortokai ra féri lón Persia. * (Tan. 2:48) Ka tongeni anchangei meefien Isikiel me pwal ekkewe ekkóch chón Jus mi eoló atun ra kúna án Jiowa néúnéú Taniel le álisiir? Ese mwáál a fókkun apéchékkúler!

14, 15. (a) Ifa usun nónnómun Taniel a usun chék nónnómuch? (b) Met ekkewe sam me in lón ei fansoun ra tongeni káé seni semen me inen Taniel kewe?

¹⁴ Ifa usun sipwe tongeni áppirú án Taniel lúkú me álleasochis? Ach ei fénúfan a uren féffér mi limengaw me fel mi chofona. Aramas ra tipetipeló ren Papilon mi Lapalap,  ewe mwicheichen lamalam chofona wóón fénúfan, ewe Paipel a erá pwe ina “eu leeni ekkewe timon repwe nonnom lon” are ekkewe chónláng mi ngaw. (Pwär. 18:2, Testament Mi Fö) Nge kich sia usun chék chón siamú wóón ei fénúfan. Pokiten ena, aramas ra tongeni kúna pwe sia fókkun sókko seniir, me ra eánikich minen atakirikir. (Mark. 13:13) Nge, sipwe arap ngeni ach we Kot Jiowa usun chék Taniel. Lupwen sia tipetekison, lúkúlúk wóón Jiowa, me álleasochisi, epwe pwal aúcheanikich.​—Ak. 2:7, Kapasen God.

¹⁵ Ekkewe sam me in ra tongeni káé ekkewe lesen mi lamot seni semen me inen Taniel kewe. Lekúkkúnún Taniel, lape ngeni aramas lón leenian we lón Juta ra fókkun ngaw. Nge Taniel a mámmááritá lón an tongei Jiowa. Ena mettóch esap chék sereseran. Ese mwáál, seman kewe me inan ra asukula usun Jiowa. (SalF. 22:6) Pwal mwo nge iten Taniel we a wewe ngeni “Kot, ina i ai Sou-kapwúng,” a pwári pwe seman kewe me inan ra tongei Jiowa. Ina minne, ámi sam me in kana oupwe mosonottam lupwen oua áiti ngeni néúmi kewe usun Jiowa. Ousap fangetá. (Ef. 6:4) Oupwe iótekfengen. Iótekiir. Féri úkúkún ámi tufich le áiti ngeniir ar repwe aúcheani minne Jiowa a apasa pwe mi pwúng, iwe Jiowa epwe fókkun efeiéchúkemi.​—Kölf. 37:5.

16, 17. Ikkefa ekkewe sóssót Hiop a kúna (a) lupwen a wéúéch me aramas ra súféliti? (b) lupwen a nónnóm lón riáfféú?

¹⁶ Ikkefa ekkóch ekkewe weires Hiop a kúna? A fis ngeni Hiop watte siwil lón manawan. Akkomwan, Hiop “a iteföüla seni ekewe aramas meinisin mi nom lon ewe fanü ötiu.” (Hiop 1:3) A fókkun wéúéch, iteféúló me aramas ra fókkun súféliti. (Hiop 29:7-16) Inaamwo ika a ina usun, nge Hiop ese ekieki pwe a múrinné seni ekkewe ekkóch are meefi pwe ese wor lamoten Kot ngeni. Sia silei ena pwe Jiowa a eita ngeni “nei chon angang” me a apasa ei usun: “A pwüng o wenechar, a niuokusitiei o kul seni föför mi ngau.”​—Hiop 1:8.

¹⁷ Iwe nge mwittir chék, a unusen siwil nónnómun Hiop. A péút seni mettóch meinisin, iwe a fókkun letipechou me mochen an epwe máló. Lón ei fansoun, sia silei pwe Satan a efisi án Hiop kewe osukosuk. A apasa pwe Hiop a chék angang ngeni Jiowa fán iten pwisin feiéchún. (Álleani Hiop 1:9, 10.) Jiowa ese fókkun tunaló ena tipimwáál mi fókkun ngaw. Met epwe féri pwe epwe pwáraatá pwe Satan i emén chón kapas chofona mi ngaw? Jiowa a suuki ngeni Hiop alen an epwe ánnetatá an tuppwél ngeni me pwáraatá pwe a angang ngeni pokiten a tongei.

18. (a) Met ka ingeló ren usun Hiop? (b) Met sia tongeni káé seni napanapen féfférún Jiowa ngeni Hiop?

¹⁸ Satan a fókkun kirikiringaw lón an eriáfféwú Hiop fán fite me a féri met Hiop epwe ekieki ren pwe Kot a pwisin eriáfféwú. (Hiop 1:13-21) Mwirin, ekkewe úlúmén mwán mi erá pwe iir chiechien Hiop, ra eáni kapas mi ámeteki Hiop. Ra erá pwe i emén aramas mi ngaw me Kot a apwúngú ren an féfféringaw. (Hiop 2:11; 22:1, 5-10) Hiop a akkamwéchú an tuppwél ngeni Jiowa fán ekkena weires meinisin. Pwúngún pwe fán ekkóch Hiop a eáni kapas mi  umwes. (Hiop 6:1-3) Nge Jiowa a weweiti pwe Hiop a chék féri ena pokiten riáfféún letipan me letipechoun. Jiowa a kúna pwe Hiop ese likitaló, inaamwo ika Satan a mesááni ren an eriáfféwú me turunufasa fán fite. Mwirin wesin ena fansoun mi fókkun áweires, Jiowa a alapaaló wéún fán ruu me alangattamaaló manawan wóón úkúkún 140 ier. (Jas. 5:11) Lón ena atun, Hiop a sópweló le angang ngeni Kot ren unusen letipan. Ifa usun sia silei ena? Pokiten ewe wokisin ach ei lesen a lóngólóng wóón Isikiel 14:14, a fen mak fitepúkú ier mwirin málóón Hiop.

19, 20. (a) Ifa usun sipwe áppirú án Hiop lúkú me álleasochis? (b) Ifa usun sipwe úméúméch ngeni aramas usun chék Jiowa?

¹⁹ Ifa usun sipwe tongeni áppirú án Hiop lúkú me álleasochis? Ese lifilifil nónnómuch, nge mi lamot sipwe túmúnú pwe iteitan Jiowa epwe ewe Emén mi fókkun aúchea lón manawach lap seni meinisin. Sia mochen unusen lúkúlúk wóón me álleasochisi ren unusen letipach. Ren enletin, a wor rech chómmóng popun ach sipwe féri ena lap seni Hiop. Ekieki met sia silei lón ei fansoun. A watte met sia silei usun Satan me napanapen an ekiek. (2 Kor. 2:11) Seni ewe Paipel, nge ákkáeúin seni ewe puken Hiop, sia silei ewe popun Kot a mutatá án aramas repwe kúna riáfféú. Seni án Taniel oesini, sia silei pwe mwúún Kot ina wesewesen eú mwú mi nóm fán nemenien Jesus Kraist. (Tan. 7:13, 14) Sia pwal silei pwe ena Mwú epwele nemeni unusen fénúfan me amóeló riáfféú meinisin.

²⁰ Minne Hiop a kúna a pwal áiti ngenikich ach sipwe úméúméch ngeni pwiich kewe mi nóm fán riáfféú. Neman repwe eáni kapas mi umwes usun chék Hiop. (Tut. 28:34, Kapasen God) Nge sisap ekieki pwe ra ngaw are tipi ngeniir pwe ra féri eú tipis. Nge sipwe fen achocho le weweiti meefier. Ika sia ina usun, iwe sipwe usun Semach we Jiowa, ewe mi uren tong me úméúméch.​—Kölf. 103:8.

21. Ifa usun minne a mak lón 1 Petrus 5:10 a áchema ngenikich usun met Noa, Taniel, me Hiop ra kúna lón manawer?

²¹ Noa, Taniel me Hiop ra manaw lón en me an fansoun lón uruwoon aramas, me a sókkopat nónnómur. Nge, iir meinisin ra likiitú fán ar kewe weires. Minne ra kúna lón manawer a áchema ngenikich alon aposel Petrus ei: “Mürin ämi küna riaföü lon fansoun mochomoch, ewe Koten ümöümöch . . . epwe püsin aunusöchükemiila, epwe anükücharakemi o apöchöküla letipemi, pwe oupwe nük lon ämi lükü.”​—1 Pet. 5:10.

22. Met sipwe káé lón ewe lesen mwirin ei?

²² Ewe wokisin lón 1 Petrus 5:10 a pwal pwúngú ngeni néún Kot kewe aramas ikenái. Jiowa a alúkúlúkúkich pwe epwe anúkúchara me apéchékkúla néún kewe chón angang. Sia mochen Jiowa epwe apéchékkúlakich me sia pwal mochen ach sipwe tipeppós me amwéchú ach tuppwél ngeni. Ina popun sia mochen áppirú án Noa, Taniel, me Hiop lúkú me álleasochis. Lón ewe lesen mwirin ei, sipwe káé pwe ekkena mwán ra tufichin amwéchú ar tuppwél ngeni Jiowa pokiten ra enletin silefichi. Ren enletin ra “unusen weweiti” meinisin minne Jiowa a mochen ar repwe féri. (SalF. 28:5) Me sia pwal tongeni usur.