1. Ikkefa ekkóch kapas eis emén Chón Kraist fefin lipich mi ekiekin pwúpwúlú epwe eáni?

CHÓN KRAIST meinisin ra nóm fán nemenien Jesus Kraist ewe souemmwen mi unuséch. Iwe nge, atun emén fefin Chón Kraist a pwúpwúlú, a nóm fán nemenien pwúlúwan we ese unuséch. A tongeni weires ena. Ina popun ika a ekiekin pwúlúweni emén, a éch an epwe pwisin eisini: ‘Met a pwári pwe ei mwán Chón Kraist epwe emén mékúren famili mi múrinné? A kan akkomwa an angang ngeni Jiowa lón manawan? Ika aapw, met a ámmeef ngeniei pwe i epwe emén mi álisiei le chék riririéch ngeni Jiowa?’ Pwúngún, a éch án emén Chón Kraist fefin epwe pwal pwisin eisini: ‘Ikkefa napanapei kewe epwe álilliséch ngeni ám pwúpwúlú? Ngang mi mosonottam me kisáseú? A péchékkúl ai riri ngeni Jiowa?’ (SalAf. 4:9, 12) Ika emén fefin a kefiléch mwen an epwe pwúpwúlú, iwe a tongeni álisi sópwéchún me pwapwaan an pwúpwúlú.

2. Met sipwe káé lón ei lesen?

² Fite million chienach kewe Chón Kraist fefin ra isetiw leenien áppirú mi fókkun múrinné ren ar álleasochisi pwúlúwer kewe. A fich ngeniir kapasen apúng! Sia fókkun pwapwa lón ach angang ngeni Jiowa fengen me ekkena fefin mi tuppwél! Lón ei lesen sipwe pwóróus wóón pélúwen ekkeei úlúngát kapas eis: (1) Ikkefa ekkóch weires ekkewe fefin mi pwúpwúlú ra likiitú faar? (2) Pwata emén fefin epwe filatá le álleasochisi pwúlúwan we? (3) Met ekkewe Chón Kraist mwán me fefin mi pwúpwúlú ra tongeni káé usun álleasochis me súféliti nemenem seni pwóróusen Jesus, Apikael, me Maria pwúlúwen Josef we, inen Jesus we?

3. Pwata epwe wor weires lón meinisin pwúpwúlú?

³ Ewe kókkótun pwúpwúlú ina eú liffang mi unuséch me ren Kot, nge aramas rese unuséch. (1 Joh. 1:8) Ina popun án Kot we Kapas a éúréúra ekkewe pean pwúpwúlú pwe repwe kúna weires, are minne a eita ngeni “osukosuk lon manauer.” (1 Kor. 7:28) Sipwe pwóróus wóón ekkóch mettóch mi tongeni áweires ngeni emén fefin mi pwúpwúlú.

4. Pwata emén fefin mi pwúpwúlú a tongeni meefi pwe an onómu fán nemenien pwúlúwan we ina eú féffér mi tekisosson?

⁴ Eli napanapen án emén fefin mi pwúpwúlú mámmááritá, a tongeni ámmeef ngeni pwe an onómu fán nemenien pwúlúwan we ina eú féffér mi tekisosson. Iei alon Marisol seni Merika, “Ikewe ua mááritá ie, fán chómmóng aramas ra kan ereni ekkewe fefin pwe mi lamot ar repwe taitap ngeni ekkewe mwán lón mettóch meinisin. Ua silei pwe Jiowa a akkóta ewe kókkótun nemenem me a ewisa ngeni ekkewe fefin eú wis mi tekison nge mi ésúfél. Nge a mmen weires ach sipwe eáni ekiek mi pwúng usun ewe kókkótun nemenem.”

5. Ikkefa ekkewe ekiek ese tipeeú ngeni Paipel ekkóch mwán ra eáni usun wisen ekkewe fefin?

⁵ Iwe nge, neman emén fefin a pwúlúweni emén mwán mi eáni ekiek pwe ekkewe fefin ra lamotkisikis seni ekkewe mwán. Iei alon Ivon, mi nóm South America, “Lón fénúem ei, ekkewe mwán ra kan akkomw le mwéngé, tapw ekkewe fefin. Ekkewe kúkkún nengngin wiser ar repwe kuk me elimelim, nge ekkewe kúkkún át iner kewe me fefiner kewe repwe wisen angang ngeniir, me ra ereniir pwe iir ‘kingen ewe imw.’” Emén Chón Kraist fefin itan Yingling, mi nóm Asia, a erá: “Lón fósun fénúei we, a wor eú mwitún mi wewe ngeni pwe ese lamot án ekkewe fefin repwe tipachem are an epwe wor ar tufich. Wiser ar repwe chék féri meinisin angangen lón imw, nge ese mumu ngeniir ar repwe uwawu ese lifilifil meefier ngeni pwúlúwer kewe.” Emén mwán mi pwúpwúlú mi tipetipeló ren ena sókkun ekiek ese fiti tong me ese tipeeú ngeni Paipel, a áweiresi manawen pwúlúwan we, ese áppirú Jesus, me a eletipengawa Jiowa.​—Ef. 5:28, 29; 1 Pet. 3:7.

6. Met a lamot án ekkewe fefin mi pwúpwúlú repwe féri pwe ar riri ngeni Jiowa epwe péchékkúleló?

⁶ Usun met ewe lesen mwen ei a fen apasa, Jiowa a mochen pwe ekkewe Chón Kraist mwán mi pwúpwúlú repwe awora met mi lamot ngeni chón ar famili lón pekin ngún, memmeef, me aion. (1 Tim. 5:8) Iwe nge, a lamot ngeni fefin mi pwúpwúlú ar repwe awora fansoun iteiten rán le álleani Án Kot we Kapas, ekilonei wóón, me iótek ngeni Jiowa seni enletin letiper. A tongeni weires ena. A chómmóng án ekkewe fefin mi pwúpwúlú angang, iwe eli repwe meefi pwe ese wor ar fansoun are péchékkúl le féri ekkena mettóch, nge a aúchea ar repwe awora ar fansoun. Pwata? Pokiten Jiowa a mochen án emén me emén kich sipwe ámááraatá me akkamwéchú ach riri ngeni i.​—Föf. 17:27.

7. Met epwe ámecheresi án emén fefin mi pwúpwúlú apwénúetá wisan?

⁷ Pwúngún, a lamot án emén fefin mi pwúpwúlú epwe angang weires le álleasochisi me súféliti pwúlúwan we ese unuséch. Iwe nge, epwe mecheres ngeni an epwe apwénúetá wisan me ren Jiowa ika a weweiti me tipeeú ngeni ekkewe popun mi lamot an epwe álleasochisi pwúlúwan we me ren Paipel.

8. Me ren Efisos 5:22-24, pwata emén Chón Kraist fefin mi pwúpwúlú epwe filatá le álleasochisi me súféliti pwúlúwan we?

⁸ Emén Chón Kraist fefin mi pwúpwúlú, a filatá le álleasochisi me súféliti pwúlúwan we  pokiten ina met Jiowa a mochen an epwe féri. (Álleani Efisos 5:22-24.) A lúkúlúk wóón Seman we lón láng pokiten a silei pwe a tongei me esap ereni an epwe féri och mettóch ika pwe ese éch ngeni.​—Tut. 6:24; 1 Joh. 5:3.

9. Met epwe fis lupwen emén Chón Kraist fefin a súféliti án pwúlúwan we nemenem?

⁹ Chón ei fénúfan ra pesei fefin ar repwe tunaló án Jiowa kewe allúk me eáni ewe ekiek pwe ar álleasochisi me súféliti pwúlúwer kewe ina eú féffér mi tekisosson. Pwúngún, chókkewe mi apéchékkúla ena sókkun ekiek rese silei ach we Kot mi tong. Jiowa esap fókkun ngeni néún kewe nengngin mi aúchea eú allúk epwe ámmeef ngeniir pwe iir mi aúcheangaw. Emén Chón Kraist fefin mi achocho le apwénúetá wisan me ren Jiowa, a álisatá kinamween an we famili. (Kölf. 119:165) Iwe an féri ena, epwe álilliséch ngeni pwúlúwan we, pwisin i, me néún kewe.

10. Ikkefa ekkewe lesen sia tongeni káé seni alon Carol?

¹⁰ Emén fefin mi pwúpwúlú mi álleasochisi pwúlúwan we ese unuséch, a pwári pwe a tongei me súféliti Jiowa, ewe emén mi akkóta ewe kókkótun nemenem. Iei alon Carol, mi nóm lón South America: “Ua silei pwe pwúlúwei we epwe kan mwámmwáálliló, nge ua pwal silei pwe féfférúi ngeni atun a kan mwámmwáálliló a pwári úkúkún ai aúcheani ai riri ngeni Jiowa. Ina popun ua achocho le chék ákkálleasochisi pwe ua mochen apwapwaai Semei we lón láng.”

11. Met a álisi emén Chón Kraist fefin itan Aneese an epwe kan omusaaló tipis, me met sia tongeni káé seni alon?

¹¹ A tongeni weires ngeni emén fefin mi pwúpwúlú an epwe súféliti me álleasochisi pwúlúwan we ika a meefi pwe ese kan áfánni meefian kewe me ekieki met a aúreki. Nge nengeni met emén fefin mi pwúpwúlú itan Aneese a féri atun a fis ngeni ena esin. A erá: “Ua achocho ngeni ai usap song. Ua chemeni pwe kich meinisin sia kan mwámmwáálliló. Me ua fókkun achocho le áppirú Jiowa le unusen omusaaló tipis. Atun ua omusaaló tipis, ua kinamwesefál.” (Kölf. 86:5) Epwe mecheres ngeni emén fefin mi pwúpwúlú mi kan omusaaló tipis, an epwe álleasochisi pwúlúwan we.

12. Ikkefa ekkewe pwóróus mi mak lón ewe Paipel?

¹² Eli ekkóch ra meefi pwe emén mi álleasochis i emén mi apwangapwang. Nge ese fókkun pwúng ena. A mak lón ewe Paipel chómmóng pwóróusen chókkewe mi álleasochis nge iir mi fókkun pworacho. Sipwe ppii met sia tongeni káé seni pwóróusen Jesus, Apikael, me Maria.

13. Pwata Jesus a súféliti án Jiowa nemenem? Áweweei.

¹³ Jesus a súféliti án Jiowa nemenem, nge ese fókkun wewe ngeni pwe ese wor an tipachem are tufich. An asukul fán mecheres me fataffatéch a unusen affata pwe Jesus a fókkun tipachem. (Joh. 7:45, 46) Jiowa a silei pwe Jesus a fókkun lipwákéch me a mut ngeni an epwe angangfengen me i lón an fératá mettóch meinisin lón láng me wóón fénúfan. (SalF. 8:30; Ipru 1:2-4) Me mwirin án Jiowa amanawatá Jesus, a lúkú ngeni “nemenem meinisin won läng me fanüfan.” (Mat. 28:18) Inaamwo ika Jesus a fókkun lipwákéch, nge a chúen lúkúlúk wóón án Jiowa emmwen. Pwata? Pokiten a tongei Seman we.​—Joh. 14:31.

14. Met ekkewe mwán mi pwúpwúlú ra tongeni káé seni (a) ekiekin Jiowa usun ekkewe fefin? (b) minne a mak lón Än Salomon Fos 31?

¹⁴ Minne ekkewe mwán mi pwúpwúlú ra tongeni káé. Án Jiowa onómu emén fefin fán nemenien pwúlúwan we, ese wewe ngeni pwe a ekieki pwe ekkewe fefin ra lamotkisikis seni ekkewe mwán. Jiowa a pwisin ánneta ena ren an filatá án ekkewe fefin pwal ekkewe mwán repwe fiti Jesus le nemenem. (Kal. 3:26-29) Jiowa a pwári pwe a lúkúlúkú Néún we ren an lúkú ngeni nemenem. Pwal ina usun ren emén mwán mi mirit, epwe lúkú ngeni pwúlúwan we nemenem wóón och mettóch. Ewe Paipel a áweweei ekkewe mettóch emén fefin mi pwúpwúlú mi lipwákéch a tongeni féri. Áwewe chék a tongeni mesemes wóón angangen lón ewe imw, kamé me amémé fénú, me business. (Álleani Än Salomon Fos 31:15, 16, 18.) Esap i emén slave ese wor an pwúúng le uwawu meefian. Nge pwúlúwan we a lúkúlúkú me aúseling ngeni meefian. (Álleani Än Salomon Fos 31:11, 26, 27.) Ika emén mwán a súféliti pwúlúwan we, iwe neminna epwe pwapwa le álleasochisi.

15. Met ekkewe fefin mi pwúpwúlú ra tongeni káé seni án Jesus leenien áppirú?

¹⁵ Minne ekkewe fefin mi pwúpwúlú ra tongeni káé. Inaamwo ika Jesus a fen féri chómmóng mettóch mi amwarar, nge ese meefi pwe an súféliti án Jiowa nemenem a efisi aúcheangawan. (1 Kor. 15:28; Fil. 2:5, 6) Pwal ina chék usun ren emén fefin mi lipwákéch mi áppirú Jesus, esap meefi pwe an álleasochisi pwúlúwan we a efisi aúcheangawan. Ewe fefin esap chék álisi pwúlúwan we pokiten a tongei, nge ákkáeúin pokiten a tongei Jiowa me súféliti.

16. Me ren 1 Samuel 25:3, 23-28, met sókkun weires Apikael a kúna? (Ppii ewe sasing wóón péén.)

¹⁶ Apikael, i pwúlúwen Napal. I emén mwán mi achéchééi pwisin i, lamalamtekia me ese sile kilisou. Inaamwo ika a ina usun, nge Apikael ese ekiekin wes seni. Epwe tongeni fen chék fanafaneló me mut ngeni Tafit me chienan kewe ar repwe nieló pwúlúwan na. Nge ese féri ena. Nge a fen féri úkúkún an tufich le seláni Napal fengen me chón leimwer mi chómmóng. Anchangei tipepworaan Apikael le feiló chuuri ekkewe 400 mwán fán néúr pisekin maun me fós ngeni Tafit fán súfél. A pwal mwo nge tipemecheres le omusomus ngeni Tafit ren féfférún pwúlúwan we. (Álleani 1 Samuel 25:3, 23-28.) Tafit a mirititi pwe Jiowa a néúnéú ena fefin mi tipepwora le éúréúra an esap féri eú tipis mi watte.

17. Met ekkewe mwán mi pwúpwúlú ra tongeni káé seni pwóróusen Tafit me Apikael?

 ¹⁷ Minne ekkewe mwán mi pwúpwúlú ra tongeni káé. Apikael i emén fefin mi mirit. Fán tipachem, Tafit a aúseling ngeni an kapasen emmwen. Iwe pokiten ena, ese féri ewe tipisin nimanaw. Pwal ina usun ren emén mwán mi pwúpwúlú mi mirit, a ekiekiéchú meefien pwúlúwan we atun a filatá ekkewe kefil mi lamot. Eli meefien pwúlúwan we epwe álisi le kefiléch.

18. Met ekkewe fefin mi pwúpwúlú ra tongeni káé seni án Apikael leenien áppirú?

¹⁸ Minne ekkewe fefin mi pwúpwúlú ra tongeni káé. Emén fefin mi pwúpwúlú mi tongei me súféliti Jiowa epwe eú feiéch ngeni an we famili, inaamwo ika pwúlúwan we ese angang ngeni Jiowa are álleasochisi an kewe kapasen emmwen. Esap kútta alen an epwe wes seni pwúlúwan we. Nge ren an súféliti me álleasochisi pwúlúwan we, epwe achocho le amwékútú pwúlúwan we le káé usun Jiowa. (1 Pet. 3:1, 2) Inaamwo ika pwúlúwan we ese filatá le angang ngeni Jiowa, nge Jiowa a aúcheani an tuppwél ngeni I me an álleasochisi pwúlúwan we.

19. Ineet atun emén fefin esap álleasochisi pwúlúwan we?

¹⁹ Iwe nge emén Chón Kraist fefin mi pwúpwúlú mi álleasochis, esap fitaaló pwúlúwan we ika a ereni an epwe atai án Paipel allúk are kapasen emmwen. Áwewe chék, sipwe erá pwe pwúlúwen emén Chón Kraist fefin chón lúkún a ereni neminna an epwe mwaken, solá, are féri eú féffér mi eletipengawa Jiowa. Chón Kraist meinisin, kapachelong ekkewe Chón Kraist fefin mi pwúpwúlú, ra akkomwa ar álleasochisi Jiowa Kot. Ika emén a ereni emén Chón Kraist fefin an epwe álleasolapa án Paipel allúk, esap aúseling, nge epwe áwewe ngeni fán wenechar fiti kirekiréch popun an ese tongeni féri met a ereni.​—Föf. 5:29.

20. Ifa usun sia silei pwe Maria a fókkun ririéch ngeni Jiowa?

²⁰ Maria a fókkun ririéch ngeni Jiowa. A ffat pwe a fókkun sileéchú án Kot we Kapas. Lón ar pwóróusfengen me Elisapet, inen Johannes Soupapatais we, Maria a aloni alon lap seni 20 wokisin seni ewe Tesin Ipru. (Luk. 1:46-55) Me ekieki ei mettóch: Inaamwo ika Maria a kófót ngeni Josef, nge néún Jiowa we chónláng ese  lóóm pwá ngeni. Ena chónláng a akkomw pwá ngeni Maria me ereni pwe epwe oupwatiw ewe Néún Kot. (Luk. 1:26-33) Jiowa a silefichi Maria me a lúkúlúk pwe epwe tongei me túmúnú Néún na. Me ese wor tipemwaramwar pwe Maria a chék sópweló lón an ririéch ngeni Jiowa pwal mwo nge mwirin án Jesus máló me manawsefál me feitá láng.​—Föf. 1:14.

21. Met ekkewe mwán mi pwúpwúlú ra tongeni káé seni pwóróusen Maria mi mak lón ewe Paipel?

²¹ Minne ekkewe mwán mi pwúpwúlú ra tongeni káé. Emén mwán mi pwúpwúlú mi mirit, a pwapwa ika pwúlúwan we a silefichi ewe Paipel. Ese letipengaw ren pwúlúwan we me ekieki pwe a mochen mékúren ar we famili. A mirititi pwe ika pwúlúwan we a silefichi ewe Paipel me an kewe kapasen emmwen, iwe a tongeni álilliséch ngeni ar we famili. Pwúngún, inaamwo ika ewe fefin a tipachem lap seni pwúlúwan we, nge wisen ewe mwán an epwe emmweni an we famili lón ar angang ngeni Jiowa, áwewe chék ren an emmweniir lón ar famili fel.​—Ef. 6:4.

22. Met ekkewe fefin mi pwúpwúlú ra tongeni káé seni Maria?

²² Minne ekkewe fefin mi pwúpwúlú ra tongeni káé. A lamot án emén fefin epwe álleasochisi pwúlúwan we, nge wisan an epwe pwisin akkapéchékkúla an lúkú. (Kal. 6:5) Ina popun a lamot an epwe awora fansoun fán iten an pwisin káé me ekilon. Ena mettóch epwe álisi le akkamwéchú an tongei me súféliti Jiowa me pwapwaiti an onómu fán nemenien pwúlúwan we.

23. Ifa usun ekkewe fefin mi álleasochisi pwúlúwer kewe ra álilliséch ngeni ar kewe famili, ewe mwichefel, me ngeni pwisin iir?

²³ Ekkewe fefin mi pwúpwúlú mi chék ákkálleasochisi pwúlúwer kewe pokiten ar tongei Jiowa, epwe lapóló ar pwapwa me menemenéch lap seni chókkewe mi ú ngeni án Jiowa kókkótun nemenem. Ra pwal isetiw eú leenien áppirú fán iten ekkewe fépwúl me alúwél. Me ra álisatá ewe tong me kinamwe esap chék lón ar kewe famili nge pwal lón ewe mwichefel. (Tit. 2:3-5) Lón ei fansoun, lape ngeni néún Jiowa kewe chón angang mi tuppwél, iir fefin. (Kölf. 68:11) Kich meinisin, ese lifilifil ika mwán are fefin, sia tongeni álisatá pwapwaan ewe mwichefel. En lesen mwirin ei epwe áweweei ifa usun emén me emén kich sia tongeni féri ena.