1, 2. Ifa án chómmóng aramas ekiek usun ewe angang ra eáni?

 CHÓMMÓNG aramas ra meefi pwe aúchear a lóngólóng wóón ewe sókkun angang ra eáni. Lón ekkóch fénú, lupwen aramas ra kerán silefengeniir, repwe kan eis, “Met sókkun angang ka eáni?”

² Fán ekkóch lupwen ewe Paipel a fós usun aramas, a kan apasa met sókkun angang ra féri. Áwewe chék, a fós usun “Mateus ewe chon ioni takises,” “eman chon angang ngeni silin man itan Simon,” me “Lukas nöüch we sousafei mi achengicheng.” (Mat. 10:3; Föf. 10:6; Kol. 4:14) Lón pwal ekkóch atun, ewe Paipel a pani ewe wis emén a eáni lón an angang ngeni Jiowa. Áwewe chék ren King Tafit, ewe soufós Elias, me ewe aposel Paulus. Ekkeei mwán ra aúcheani ekkewe wis Jiowa a ngeniir. Iwe, kich sipwe pwal aúcheani ekkewe wis meinisin sia eáni lón ach angang ngeni Jiowa.

3. Pwata a lamot án ekkewe chinnap repwe asukula ekkewe mi kúkkún ieriir seniir? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

 ³ Sia pwapwaiti ach angang ngeni Jiowa me aúcheani wisach kewe. Chómmóng leich sia fókkun pwapwaiti wisach kewe me sia áneánei an epwe chék sópwósópwóló ach eáni ena angang. Nge solapan pwe lupwen aramas ra chinnapeló, rese chúen tongeni féri meinisin met ra tufichin féri me lóóm. (SalAf. 1:4) Ei mettóch a efisi och weires ngeni néún Jiowa aramas. Ewe angangen afalafal a wakkatteló lón ei fansoun, me án Jiowa we mwicheich a ákkáeá ewe sile lón pekin minen computer pwe ewe kapas allim epwe tori chómmóng aramas. Nge fán ekkóch a tongeni weires ngeni ekkewe chinnap ar repwe silei ekkewe mineféén napanapen fférún ekkewe mettóch. (Luk. 5:39) Pwal och, lupwen aramas ra chichchinnapeló ra kan apwangapwangoló. (SalF. 20:29) Ina minne, a eú alen tong me álilliséch ika ekkewe mi watte ieriir repwe asukula ekkewe mi kúkkún ieriir seniir ar repwe eáni pwal ekkóch wis lón án Jiowa we mwicheich.​—Álleani Kölfel 71:18.

4. Pwata a weires ngeni ekkóch ar repwe ewisa och ar angang ngeni pwal ekkóch? (Ppii ewe pwóór “ Pwata A Tongeni Weires Ach Sipwe Ewisa Angang Ngeni Ekkóch.”)

⁴ A tongeni weires ngeni chókkewe mi eáni och wis lón ach mwicheich ar repwe ewisa och ar angang ngeni ekkewe mwán mi kúkkún ieriir seniir. Ra tongeni meefi letipengaw pwe epwele péút seniir ewe angang ra fókkun pwapwaiti me aúcheani. Are neman ra lólilen ika esap tongeni fisiéch ewe angang ar resap pwisin féri. Ra tongeni meefi pwe ese wor ar fansoun le asukula ekkewe ekkóch. Nge ren ekkewe mi kúkkún ieriir, mi lamot repwe pwal mosonottam lupwen rese angei pwal och wis.

5. Ikkefa ekkewe kapas eis sipwe pwóróus wóón lón ei lesen?

⁵ Iwe, pwata a lamot ekkewe mwán chinnap repwe álisi ekkewe mi kúkkún ieriir seniir ar repwe etiwa pwal ekkóch angang? Ifa usun ra tongeni féri ena? (2 Tim. 2:2) Me pwata mi lamot ngeni ekkewe mi kúkkún ieriir ar repwe eáni ekiek pwúng lupwen ra angangfengen me ekkewe chinnap mi watte ar sile me káé seniir? Sipwe poputá ren ach nengeni ifa usun King Tafit a ammólnatá néún we át fán iten eú angang mi fókkun lamot.

6. Met King Tafit a mochen féri? Met Jiowa a ereni?

⁶ Ren fite ier, Tafit a kúna riáfféúmwáál me a súsúfetál lón chómmóng leeni. Nge mwirin, lupwen a wiliti king, a nónnóm lón eú imw mi núkúnúkéch. Ina minne, a ereni ewe soufós Natan: “Nengeni, üa nom lon eu imw mi för seni ewe irä setar, nge än ewe Samol mi Lapalap pworofel a chök nom lon eu imw mangaku.” Tafit a fókkun mochen aúetá eú imwenfel mi ling fán iten Jiowa. Iwe, Natan a ereni: “Kopwe föri meinisin mine ka ekieki lon lelukom, pun Kot a etuk.” Nge esap ina met Jiowa a mochen. A ereni Natan an epwe ereni Tafit: “Kosap aüetä eu imwenfel fän itei pwe üpwe nom lon.” Inaamwo ika Jiowa a pwon ngeni Tafit an epwe nónnóm ren fansoun meinisin, nge Jiowa a  filatá emén néún kewe át pwe epwe wisen aúetá ewe imwenfel. Iwe, met Tafit a meefi?​—1 Kron. 17:1-4, 8, 11, 12; 29:1.

7. Ifa meefien Tafit usun án Jiowa éúréúr?

⁷ Ese mwáál Tafit a fókkun lichippúng pún a wenewenen mochen aúetá eú imwenfel fán iten Jiowa. Nge a chúen unusen álisatá ena angang néún we át Salomon epwe wisen emmweni. Tafit a awora álillis lón akkótéchún ekkewe chón angang me ioifengenin ekkewe mechá, piras, silifer, kolt, me irá. Tafit ese lólilen an esap lingeló itan ren kaútáán ewe imwenfel, ewe chómmóng aramas repwe eita ngeni imwenfelin Salomon. Nge, a fen apéchékkúla Salomon ren an ereni: “Nei, amwo ewe Samol mi Lapalap epwe etuk, pwe kopwe tufichin aüetä imwen ewe Samol mi Lapalap om we Kot, usun i a fen kapas usum.”​—1 Kron. 22:11, 14-16.

8. Pwata Tafit a tongeni meefi pwe ese fich ngeni Salomon an epwe aúetá ewe imwenfel? Nge met Tafit a féri?

⁸ Álleani 1 Kronika 22:5. Neman Tafit a meefi pwe Salomon esaamwo mmólnetá an epwe emmweni ena sókkun angang mi lamot. Mi lamot pwe ewe imwenfel epwe “fokun amwarar,” nge Salomon mi chék “ier kükün, esamwo sip le angang.” Iwe nge Tafit a silei pwe Jiowa epwe álisi Salomon le féri ei angang mi kkóló aúchean. Ina popun Tafit a féri úkúkún an tufich an epwe álisi le ammólnatá fán iten ei angang mi fókkun watte.

9. Ifa usun ekkewe chinnap repwe pwapwa ren ar ewisa och angang ngeni ekkewe ekkóch? Eáni eú kapas áwewe.

⁹ Pwiich kewe mwán chinnap itá resap meefi lichippúng lupwen epwe lamot ngeniir ar repwe ewisa ekkóch angang ngeni  chókkewe mi kúkkún ieriir seniir. Kich meinisin sia mirititi pwe án Jiowa angang, ina ewe mettóch mi lamot seni meinisin. Ewe angangen káit ngeni ekkewe mwán mi kúkkún ieriir epwe álisatá pwénúetáán ena angang. Anchangei ei mettóch: Lekúkkúnum, ka kakkatol semom we an a únteng. Nge atun ka wattetá, semom na a áweweei ngonuk met a féri. Ló, ló, ló, ka féri noum license me poputá le pwisin únteng. Lón ekkena atun, semom we a chúen éúréúrak. Fán ekkóch oua ekkesiwil le únteng. Nge lupwen semom we a chichchinnapeló, ka wisen únteng fán chómmóng. Iwe, semom we mi letipengaw reom? Aapw, ese mwáál a fen pwapwa pwe ka wisen uweifetálei wóón wáámi na. Pwal ina chék usun, pwiich kewe chinnap ra pwapwa le kúna chókkewe ra asukuler mi kúkkún ieriir seniir ar ra wiseni pwal ekkóch wis lón án Jiowa we mwicheich.

10. Met meefien Moses usun án emén epwe wor an nemenem me án aramas repwe elingaaló?

¹⁰ Mi lamot sipwe túmúnú pwe sisap lólówóiti ekkóch ren ewe wis ra eáni. Sia tongeni káé seni met Moses a féri lupwen ekkóch chón Israel ra poputá le osuni usun soufós. (Álleani Numperis 11:24-29.) Josua a mochen aúkúreló, nge Moses a apasa: “Ifa usun, ka apangau won wisei? Amwo, nöün ewe Samol mi Lapalap aramas meinisin repwe soufos, pwe epwe anomu Ngünün wor.” Moses a silei pwe Jiowa a wisen emmweni ewe angang. Moses ese kútta lingelóón pwisin itan nge a fen mochen pwe epwe wor wisen meinisin néún Jiowa chón angang. Nge, ifa usun kich? Kich mi pwapwa lupwen ekkóch ra eáni och wis lón ar angang ngeni Jiowa?

11. Met emén pwiich a apasa usun an ewisa angang ngeni ekkóch?

¹¹ Mi wor chómmóng pwiich kewe mwán ra angang weires fán iten Jiowa ren fite fite ier, me ra asukula ekkewe mi kúkkún ieriir seniir ar repwe wiseni pwal ekkóch wis. Áwewe chék, iei pwóróusen emén pwiich itan Peter. A angang ngeni Jiowa full-time úkúkún 74 ier, nge 35 ier a angang lón eú keangen ofesilap lón Iurop. Ren fansoun langattam, i chónemmwen lón ewe Pekin Túmúnú Angangen Afalafal. Mwirin, pwiich we itan Paul, mi kúkkún ierin seni Peter me angei káit me ren, a wii Peter lón wisan na. Iwe, Peter mi letipengaw ren ei siwil? Aapw. Iei alon:  “Ua fókkun pwapwa pwe mi wor pwiich kewe ra fen angei káit pwe repwe eáni ekkewe wis watte me ra apwénúetáéchú wiser kana.”

12. Met sia tongeni káé seni pwóróusen Rehopoam?

¹² Lupwen Rehopoam, néún Salomon we a wiliti king, a kútta emmwen seni ekkewe chinnap mwán ren ifa usun epwe apwénúetá wisan we minefé. Nge Rehopoam ese etiwa ar éúréúr ngeni, a fen fiti éúréúraen pilóón kewe alúwél. Iwe, a fókkun sópwongaw. (2 Kron. 10:6-11, 19) Ifa ewe lesen fán itach? A eú alen tipachem ach sipwe angei álillis seni chókkewe mi watte ieriir senikich me watte ar sile. Ekkewe mwán mi kúkkún ieriir itá resap meefi pwe mi lamot napanapen ekkewe mettóch ra féfféri epwe usun chék me lóóm. Nge, repwe pwal wesewesen súféliti ekiekin ekkewe mi watte ieriir seniir me resap mwittir ekieki pwe napanapen ar féri mettóch ese kon éch.

13. Ifa usun ekkewe mi kúkkún ieriir repwe angangfengen me ekkewe chinnap?

¹³ Fán ekkóch, a fis siwil pwe ekkewe mi kúkkún ieriir ra wisen emmweni ewe angang nge pwiich kewe mwán chinnap mi watte ar sile ra nóm fán emmwenier. A eú alen tipachem ar repwe pwal káé seni ekkena chinnap. Lón pwóróusen Peter we, mwirin án Paul a siwili lón wisan we usun emén chónemmwen lón eú pekin angang lón Bethel, Paul a apasa: “Ua awora fansoun le kútta álillis seni Peter, me ua pwal pesei chienei kewe lón ám na pekin angang ar repwe pwal ina usun.”

14. Met sia káé seni napanapen án Timoty me aposel Paulus angangfengen?

¹⁴ Timoty a fókkun kúkkún ierin seni aposel Paulus me ra angangfengen ren fite fite ier. (Álleani Filipi 2:20-22.) Paulus a ereni ekkewe chón Korint: “Üa tinala remi Timoty, i nei we mi achengicheng o allükülük lon ach Samol. I epwe achema ngenikemi usun ei manau mi fö üa manaueni lon Kraist Jesus usun üa afalafala lon ekewe mwichefel ekis meinisin.” (1 Kor. 4:17) Seni ei wokisin sia fókkun kúna pwe Paulus me Timoty ra angangfengen me álillisfengen. Paulus a awora an fansoun le áiti ngeni Timoty ifa usun a féri an angang lón an féri wisan we me ren Kraist, iwe Timoty a fókkun káé seni. Paulus a tongei Timoty me a lúkúlúk wóón pwe epwe túmúnúéchú chón ewe mwichefelin Korint. Ekkewe mwán mi ásimaw ra tongeni áppirú Paulus lupwen ra asukula ekkewe pwal ekkóch ar repwe wisen emmweni ewe mwichefel.

15. Ifa usun Rom 12:3-5 a tongeni álisikich ren met sipwe féri atun a fis ekkesiwil?

¹⁵ Sia manaw lón eú fansoun mi ámmeseik. Kinikinin án Jiowa mwicheich wóón  fénúfan a wakkatteló lón sókkopaten mettóch. Iwe pokiten ena, epwe chék wor ekkesiwilin mettóch lón ach mwicheich. Ekkóch ekkena siwil repwe weneitikich, nge epwe tongeni áweires ngenikich. Epwe álilliséch ika sia tipetekison me nefotofot wóón met epwe échiti ewe angangen Kot nge esap pwisin kich. Lupwen sia féri ena, sia álisatá ach tipeeúfengen. Iei met Paulus a mak ngeni ekkewe Chón Kraist lón Rom: “Üpwe ürenikemi meinisin: Ousap ekiekin tipetekia seni mine a fichitikemi.” Mwirin a áweweei pwe emén me emén chón ewe mwichefel a wor en me wisan lón usun chék eú me eú kifetin inisich ra sókkofesen lón en me an angang.​—Rom 12:3-5.

16. Met emén me emén Chón Kraist epwe féri pwe epwe chék fis kinamwe me tipeeú lón án Jiowa we mwicheich?

¹⁶ Meinisin néún Jiowa kewe aramas ra mochen angang ngeni ren unusen letiper me féri met chék i a mochen ar repwe féri. Ekkewe mwán chinnap ra tongeni asukula ekkewe mi kúkkún ieriir seniir. Pwiich kana ra tongeni wiseni pwal ekkóch wis fán tipetekison me súfél. Pwiich kewe Chón Kraist mwán ra aúcheani án pwúlúwer kewe álisiir pwal mwo nge lón fansoun a fis ekkesiwil lón nónnómur. Ekkena fefin ra tongeni áppirú Prisila, ewe a tuppwél le angangfengen me pwúlúwan we Akwila.​—Föf. 18:2.

17. Menni angang Jesus a asukula ngeni néún kewe chón káé ar repwe féri?

¹⁷ Jesus a isetiw eú leenien áppirú mi múrinné seni meinisin ren an tipemecheres le asukula ekkewe ekkóch. Jesus a silei pwe mi lamot ekkewe ekkóch repwe sópweló ewe angang a eáni. Pwúngún pwe i a silei pwe néún kewe chón káé rese unuséch. Nge a lúkúlúk pwe ra tongeni esilefetálei ewe kapas allim tori ekkewe fénú towau ese tikeriir. (Joh. 14:12) A asukulaéchúr, iwe ra sópwéch lón ar afalafal ekis meinisin ia ra tongeni ló ie.​—Kol. 1:23.

18. Menni angang sipwe eáni lón mwachkkan? Menni angang sia eáni lón ei fansoun?

¹⁸ Mwirin án Jesus máló, Jiowa a amanawatá me ewisa ngeni pwal ekkóch angang. A pwal ngeni watteen nemenem mi “lap seni ekewe sounemenem lon läng, seni ekewe manaman me ekewe samol.” (Ef. 1:19-21) Ikaamwo sipwe máló lón ach tuppwél me mwen ewe Armaketon, sipwe manawsefál me eáni chómmóng angang mi lamot lón Paratis. Nge lón ei fansoun, kich meinisin a wor wisach mi amwarar, sia esilefetálei ewe kapas allim ngeni aramas me álisiir ar repwe wiliti néún Jesus chón káé. Ina minne, ese lifilifil ika kich chinnap are kúkkún, emén me emén kich sia tongeni ‘alapalafochei ach achocho lon ewe angangen ach Samol.’​—1 Kor. 15:58.