1, 2. Pwata a tongeni áweires manawen néún Kot chón angang lón ei fansoun? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

CHÓMMÓNG tokter me kangof ra kan angang lein chókkewe mi úriir ekkewe semmwen mi chéú. Ra túmúnú néúr kewe patient pokiten ra mochen álisiir. Nge a pwal lamot ar repwe túmúnú pwisin iir pwe ete úriir ewe semmwen ra achocho le echikara. A pwal ina usun kich néún Jiowa kewe chón angang. Chómmóng kich sia nómfengen me angangfengen me chókkewe mi eáni ekkewe sókkun ekiek me napanap mi unusen sókko seni napanapen Kot kewe. Iwe, a tongeni áweires ngenikich.

² Lón ekkeei ránin lesópwólóón ei ótót, chókkewe rese tongei Kot ra tunaló an kewe allúk usun minne mi pwúng me minne mi mwáál. Aposel Paulus a áweweei án ekkena aramas napanap mi ngaw lón néún we taropwe ngeni Timoty. Paulus a erá pwe ekkena napanap mi ngaw repwe chék fókkun chéúfetál atun sia fetál ngeni sópwólóón ei ótót. (Álleani 2 Timoty 3:1-5, 13.) Inaamwo ika sia meefi pwe ra arúké ekkena napanap mi ngaw, nge sia chúen tongeni tipetipeló ren án aramasen  ei fénúfan ekiek, kapas me féffér. (SalF. 13:20) Lón ei lesen, sipwe kúna watteen sókkofesenin ekkena napanap mi ngaw seni ekkewe napanap néún Kot kewe aramas ra napanapeni. Sipwe pwal káé ifa usun sipwe túmúnú pwisinkich pwe ekkena napanap mi ngaw rete ásemwenikich lupwen sia álisi aramas le silei Jiowa.

3. Met sókkun aramas 2 Timoty 3:2-5 a fós usun?

³ Paulus a makkeei pwe lón ekkewe ránin lesópwólóón epwe wor “fansoun weires.” Mwirin a eiteitaatiw ekkewe 19 napanap mi ngaw epwe chéúfetál lón ach ei fansoun. Ekkena napanap ra usun ekkewe napanap Paulus a pwal fós usur lón Rom 1:29-31. Nge lón néún Paulus we taropwe ngeni Timoty, a néúnéú ekkewe sókkun kapas sise kúna lón pwal ekkóch wokisin lón néún Chón Kraist we Tesin Krik. Lepoputáán án Paulus eiteita ekkena napanap mi ngaw, a erá, “aramas repwe.” Iwe nge esap aramas meinisin repwe napanapeni ekkena napanap mi ngaw Paulus a fós usur. A fókkun sókkóló napanapen ekkewe Chón Kraist.​—Álleani Malakai 3:18.

4. Ifa usun kopwe áweweei emén mi uren lamalamtekia?

⁴ Mwirin án Paulus erá pwe chómmóng repwe tongei pwisin iir me tongei moni, a pwal apasa pwe aramas repwe tunommong me repwe uren lamalamtekia. Fán chómmóng chókkewe mi ina usun napanaper ra ekieki pwe ra múrinné seni ekkewe ekkóch pokiten meséchúr, naper, tufichiir, wéúúr, are nónnómun manawer. Ekkena esin aramas ra fókkun mochen án aramas repwe ingeitiir. Iei met emén soukáé a apasa usun ena sókkun aramas: “A wor eú kúkkún roong lón letipan me a kan chachchapetiw ngeni pwisin i me fel ngeni.” Ekkóch ra erá pwe ena napanap lamalamtekia a fókkun ngaw pwe pwal mwo nge ekkewe mi lamalamtekia ra oput lamalamtekian ekkóch aramas.

5. Ifa usun ekkóch néún Jiowa kewe chón angang mi tuppwél ra pwal mwo nge wiliti chón lamalamtekia?

⁵ Jiowa a fókkun oput lamalamtekia. Me a oput “wolamalamtekia.” (SalF. 6:16, 17) Ren enletin, lamalamtekia a atowauaaló emén seni Kot. (Kölf. 10:4) Lamalamtekia ina napanapen ewe Tefil. (1 Tim. 3:6) A elichippúng pwe pwal mwo nge ekkóch néún Jiowa kewe chón angang mi tuppwél ra poputá le lamalamtekia. Áwewe chék, ewe kingen Juta, itan Usia a tuppwél ren fite fite ier. Nge ewe Paipel a erá: “Lupwen Usia a pöchökülela, a lamalamtekia pwe a tolong lon feiengau. Iwe, a tipis ngeni ewe Samol mi Lapalap an we Kot.” Usia a ló ren ewe imwenfel me keni ewe appach mi pwokkus, nge esap ina wisan. Mwirin, ewe king mi tuppwél Hiskia a pwal lamalamtekia ren ekis fansoun.​—2 Kron. 26:16; 32:25, 26.

6. Met a tongeni efisi án Tafit epwe lamalamtekia, nge pwata a chúen chék tipetekison?

⁶ Ekkóch aramas ra poputá le lamalamtekia pokiten ra mesemeséch, iteféúló, sipeéch lón pekin nikáttik me kél, péchékkúl, are aramas ra ingeitiir. Tafit a ounusa ekkena mettóch nge a chúen chék tipetekison lón unusen manawan. Áwewe chék, mwirin án Tafit nieló Koliat, King Saul a ereni pwe a tongeni pwúlúweni néún we nengngin. Nge Tafit a erá: “Ngang iö, nge iön aramasei me familien semei me lon Israel pwe üpwe pwülüeni nöün king?” (1 Sam. 18:18) Met a álisi Tafit an epwe chék titipetekison? A silei  pwe a nóm ren tufichin, napanapan, me wisan kewe pokiten Kot a tipetekison me áfánni i. (Kölf. 113:5-8) Tafit a mirititi pwe mettóch meinisin mi múrinné a nóm ren, a feito seni Jiowa.​—Apépé ngeni 1 Kor. 4:7.

7. Met epwe álisikich le pwári pwe sia tipetekison?

⁷ Néún Jiowa kewe aramas lón ei fansoun ra achocho le tipetekison usun Tafit. A chúng letipach ren ach silei pwe Jiowa pwisin ewe mi Lapalap Seni Meinisin, a tipetekison. (Kölf. 18:35, NW) Sia mochen apwénúetá ei: “Oupwe pwilitalong womi tong, kirikiröch, tipetekison, lukpwetete me mosonotam.” (Kol. 3:12) Sia pwal silei pwe tong ese “sikesik ika lamalamtekia.” (1 Kor. 13:4) Lupwen ekkóch ra kúna pwe sia tipetekison, neman repwe pwal mochen silei Jiowa. Án emén fin pwúpwúlú Chón Kraist féfféréch, a tongeni luki pwúlúwan we ngeni Jiowa. Iwe pwal ina chék usun, án néún Kot kewe aramas tipetekison, a pwal tongeni lukeato aramas ngeni Kot.​—1 Pet. 3:1.

8. (a) Ifa án ekkóch aramas ekiek usun féfférún álleasolap ngeni sam me in lón ei fansoun? (b) Met ewe Paipel a ereni ekkewe nau?

⁸ Paulus a áweweei usun féfférún aramas lefiler lón ekkewe ránin lesópwólóón. A makkeei pwe ekkewe nau repwe álleasolap ngeni semer kewe me iner. Lón ei fansoun chómmóng ekkewe puk, kachito, me prokram wóón TV ra kan pwári pwe usun itá án ekkewe nau álleasolapa semer kewe me iner pwúkún ina ususuur me ese pwal wor ngawan. Nge ren enletin, álleasolap a apwangapwangaaló ewe riri lón famili, iwe epwe pwal eingawaló aramasen fénúfan meinisin. Aramas ra fen silei ena pwóróus mi enlet seni chék me lóóm. Áwewe chék, lón Kris lóóm, emén mwán mi awata seman kewe me inan, epwe pinepin seni meinisin met a tongeni féri lón sópwun we. Fán ewe allúkún Rom, chappen tipisin emén mi awata seman, a tongeni léllé ngeni chappen tipisin emén mi nimanaw. Ekkewe Tesin Ipru me Tesin Krik ra allúkú ngeni ekkewe nau ar repwe asamolu semer kewe me iner.​—Eks. 20:12; Ef. 6:1-3.

9. Met epwe álisi ekkewe nau ar repwe álleasochisi semer kewe me iner?

⁹ Met a tongeni álisi ekkewe nau ar repwe álleasochisi semer kewe me iner inaamwo ika ra nóm lein chókkewe mi álleasolap? Lupwen ekkewe nau ra ekieki ekkewe mettóch mi múrinné semer kewe me iner ra féri fán iter, itá repwe meefi kilisou me mochen álleasochisiir. A pwal lamot ngeni ekkewe kúkkún me sáráfé ar repwe weweiti pwe Kot, ewe Semen kich meinisin, a mochen ach sipwe álleasochisi semach kewe me inach. Lupwen ra fóséch usun semer kewe me iner, iwe repwe álisi chiechier kewe ar repwe pwal súféliti pwisin semer kewe me iner. Pwúngún pwe ika ekkewe sam me in resap eáni tong, are ese pwúkúpwúkún nóm rer ewe tong itá repwe eáni ngeni néúr kewe, iwe epwe weires ngeni ekkewe nau ar repwe álleasochisiir. Nge lupwen emén kúkkún are sáráfé a meefi pwe seman kewe me inan ra wesewesen tongei, iwe epwe álisi an epwe álleasochisiir pwal mwo nge fán weires. Emén alúwél Chón Kraist itan Austin a  erá: “Inaamwo ika fán chómmóng ua kan mochen féri met semei we a erá ai usap féri, nge semei kewe me inei ra isetiw ekkewe emmwen mi múrinné, áweweei popun ekkewe allúk, me túmúnú pwe epwe chék wokkor alen pwóróusfengen lefilem. Ena mettóch a álisiei ai upwe álleasochis. Ua tongeni kúna pwe ra tongeiei, me ena mettóch a efisi ai mochen apwapwaar.”

10, 11. (a) Ikkefa ekkewe napanap mi ngaw mi pwári pwe aramas rese tongefengeniir? (b) Ifa úkúkún watteen án Chón Kraist mi enlet tongei ekkewe ekkóch?

¹⁰ Paulus a pwal áweweei ekkóch napanap mi pwári pwe ese wor án aramas tong lefiler. Mwirin an fós usun “aleasolap ngeni semer me iner,” a apasa pwe aramas resap sile kilisou. Sia weweiti ena, pún ekkewe aramas rese sile kilisou, rese aúcheani án ekkewe ekkóch féfféréch ngeniir. Paulus a pwal apasa pwe aramas resap tuppwél. Resap tipemecheres, weween pwe rese mochen kinamwefengen me ekkewe ekkóch. Repwe turunufas me rawangawei aramas, weween pwe repwe eáni kapas mi ámmetek me efeiengaw ngeni aramas pwal mwo nge Kot. Me repwe lúapas, are pweni aramas, chókkana ra apwóróusafetálei kapas chofona usun aramas ren ar repwe eitengawer. *

¹¹ Néún Jiowa kewe chón angang ra fókkun sókkóló seni lape ngeni aramasen fénúfan pún ra pwáraatá tong enlet ngeni aramas. Ena mettóch a chék pwúng fansoun meinisin. Jesus a apasa pwe ach tongei chón óruch, ina ewe oruuen allúk mi kon lamot seni meinisin lón ewe Allúkún Moses, ewe mi tapw mwirin ach tongei Kot. (Mat. 22:38, 39) Jesus a pwal apasa pwe Chón Kraist mi enlet repwe silleló ren ar tong lefiler. (Álleani Johannes 13:34, 35.) Chón Kraist mi enlet repwe pwal mwo nge tongei chón oputer.​—Mat. 5:43, 44.

12. Ifa usun Jesus a pwári tong ngeni ekkewe ekkóch?

¹² Jesus a pwári pwe a enletin tongei aramas. A pwári an tongeer ren an esilefeili pwóróus allimen án Kot we Mwú ngeni eú me eú telinimw. A ánnelói mesen ekkewe mi mesechun, echikara ekkewe mi pechemá, keinepan, me selingepúng. A pwal amanawasefáli ekkewe mi máló. (Luk. 7:22) Jesus a pwal mwo nge fangóló manawan pwe epwe amanawa aramas, inaamwo ika chómmóng ra oput i. Jesus a áppirúfichi án Seman we tong. Wóón unusen fénúfan, Chón Pwáraatá Jiowa ra áppirú Jesus me pwári tong ngeni ekkewe ekkóch.

13. Ifa usun ewe tong sia pwári ngeni ekkewe ekkóch a álisiir le mochen silei usun Jiowa?

¹³ Atun sia pwári ngeni aramas pwe sia tongeer, a tongeni amwékútúúr le mochen silei usun Semach we lón láng. Áwewe chék, emén mwán lón Thailand a fiti ewe mwichelap lón summer me a mmen ingeló atun a kúna án pwiich kewe pwári tong lefiler. Atun a liwiniti imwan we, a tingor an epwe káé ewe Paipel fán ruu lón eú wiik ren Chón Pwáraatá Jiowa. Mwirin a afalafal ngeni aramasan kewe meinisin. Mwirin chék wonu maram, ena mwán a eáni an we áeúin álleaan Paipel lón ewe Leenien Mwich. Sia pwári tong ngeni ekkewe ekkóch? Kopwe pwisin eisinuk: ‘Ngang mi kan achocho le álisi chón ai we famili, chón ewe mwichefel, me chókkewe ua chuuriir lón ewe angangen afalafal? Ua achocho le eáni án Jiowa ekiek usun ekkewe ekkóch?’

14, 15. Ikkefa ekkewe napanap mi ngaw chómmóng ra pwári? Ifa usun ekkóch ra fen siwili napanaper?

¹⁴ Lón ekkeei ránin lesópwólóón, aramas ra pwal eáni ekkeei napanap mi ngaw mi lamot sipwe túmúnúkich seniir. Áwewe chék, chómmóng ra oput minne mi múrinné, me ra pwal mwo nge ú ngeni minne mi múrinné. Ekkena esin aramas resap tongeni pwisin nemeni inisiir, me ra lingeringerikkái. Ekkóch ra rochongaw are ra chék féri mettóch nge rese akkomw ekieki ifa usun féfférúr epwe kkúú ekkewe ekkóch.

¹⁵ Chómmóng aramas ra ekkesiwili napanaper mi ngaw mi usun napanapen manmwacho mi arochongaw. Ewe Paipel a oesini usun ekkena sókkun watteen siwil. (Álleani Aisea 11:6, 7.) Sia álleani lón ekkena wokisin usun ekkewe manmwacho, áwewe chék ren ekkewe wolif me laion ra nónnómfengen fán kinamwe me ekkewe manfesir, choweán appanen siip me appanen kou. Pwata repwe kinamwefengen? Ewe oesini a sópweló le áweweei: “Ewe fonu epwe ne ureno ren tipachemen ewe SAMOL.” (Ais. 11:9, Kapasen God) Ekkewe man rese tongeni silei usun Jiowa, ina popun lón kapas áwewe, ena oesini a wesewesen fós usun ekkewe siwil aramas repwe féri lón napanaper.

16. Ifa usun ewe Paipel a fen álisi aramas le siwili napanaper?

¹⁶ Chómmóng pwiich kewe ra usun wolif mwacho me lóóm nge iei ra mosonoson. Ka tongeni álleani ekkóch pwóróuseer lón ekkewe lesen itelapan, “The Bible Changes  Lives,” mi nóm wóón jw.org. Chókkewe mi poputá le silei Jiowa me angang ngeni, rese usun chókkewe mi pwomweni pwomwen souleng nge manamanan ra péútaaló. Ekkena esin aramas ra tipin fel ngeni Kot, nge ese pwúng féfférúr. Iwe nge, mi wor chómmóng me lein néún Jiowa kewe aramas iir mi arochongaw me lóóm nge iei ra “angei ewe manau mi fö mi för lon lapalapen Kot o pwäla lon eu manau mi enletin pwüng me pin.” (Ef. 4:23, 24) Lupwen aramas ra silei usun Kot, ra mirititi lamoten ar repwe álleasochisi an kewe allúk. Ena mettóch a álisiir le siwili minne ra lúkú, ar ekiek, me féffér. Ese mecheres ar repwe féri ekkena siwil, nge án Kot we manaman mi fel epwe álisi chókkewe mi mochen apwapwaai i.

17. Ifa usun sipwe tongeni túmúnúkich seni etipetipaen chókkewe mi eáni napanap mi ngaw?

¹⁷ A mecheresiló ach sipwe esilla sókkofesenin chókkewe mi angang ngeni Kot me chókkewe rese. A lamot sipwe túmúnú pwe site tipetipeló ren án chókkewe rese angang ngeni Kot napanap mi ngaw. Sia mochen fiti án Jiowa emmwen pwe sisap chiechi ngeni ekkewe sókkun aramas 2 Timoty 3:2-5 a fós usun. Ren enletin sise tongeni unusen túmúnúkich seni meinisin chókkewe mi eáni napanap mi ngaw. Neman iir chienach chón angang, chón sukul are chón lón imwach. Nge saminne sipwe pwal áppirú ar féffér me ekiek. Met a tongeni álisikich? Sia tongeni apéchékkúla ach riri ngeni Jiowa ren ach kákkáé Paipel me filatá le chiechi ngeni chókkewe mi tongei i.

18. Ifa usun minne sia apasa me féri epwe tongeni álisi ekkóch le mochen silei Jiowa?

¹⁸ Sia pwal mochen álisi ekkewe ekkóch le silei Jiowa. Kopwe kútta alen óm kopwe afalafal, me tingorei Jiowa an epwe álisuk le eáni kapas mi pwúng lón fansoun mi fich. Mi lamot sipwe ereni aramas pwe kich Chón Pwáraatá Jiowa. Iwe mwirin ach féffér múrinné epwe elingaaló Kot nge esap pwisinkich. Jiowa a asukulakich ach sipwe “likitala ach turunufas me mochenian fanüfan, nge sipwe eäni mirit, pwüng me soulängöch lon ach manau lon ei fanüfan.” (Tit. 2:11-14) Ika sia áppirú Jiowa me féri met a mochen, iwe epwe pwápwáló ngeni aramas. Neman ekkóch repwe pwal mwo nge apasa: “Kose mochen kopwe mwüt ngenikem pwe aipwe etikemi, pun äm aia rong pwe Kot a etikemi.”​—Sek. 8:23.