1. Ifa ewe kapas eis eli ekkóch me leich sipwe eáni, usun chék King Tafit?

KICH meinisin sia mochen eáni eú sókkun manaw mi kinamwe. Ese wor ié a sani ewe memmeefin aúrek. Iwe nge fán ekkóch, eli sia kan fókkun aúrek. Ina popun, ekkóch néún Jiowa kewe chón angang eli ra eáni ewe esin kapas eis King Tafit a eáni ngeni Jiowa: “Ifa ükükün fansoun ai üpwe engila fän ai weires? Ifa ükükün fansoun lelukei epwe riaföü lerän me lepwin?”​—Kölf. 13:2.

2. Met sipwe pwóróus wóón lón ei lesen?

² Inaamwo ika sise tongeni unusen ngase seni ewe memmeefin aúrek, nge a wor met sia tongeni féri le nemeni ena memmeef. Lón ei lesen, sipwe pwóróus usun ekkóch mettóch ra tongeni efisi ach sipwe aúrek. Mwirin, sipwe pwóróus usun wonu mettóch sia tongeni féri pwe sipwe chék mosonottam me kikkinamwe atun a wor ach osukosuk.

3. Met sókkun osukosuk sia kúkkúna, me itá a wor ach nemenem woor?

³ Eli ese wor ach nemenemen wóón ekkewe mettóch mi tongeni efisi ach aúrek are ese kon lien wor ach nemenem woor. Áwewe chék, sise tongeni nemeni úkúkún kekiitáán liwinin mwéngé, úf, me imw iteiten ier. Me sise pwal tongeni nemeni úkúkún án chienach kewe chón angang are chón sukul  sótunikich le tunosolá are féffér mi limengaw. Me sise tongeni akaúlóói án aramas atai allúk lón leeniach. Sia kúkkúna ekkena esin weires pokiten sia nóm lón ei ótót lape ngeni aramas rese alónga ar ekiek wóón án Paipel kewe kapasen emmwen. Satan, ewe koten ei fénúfan, a silei pwe ekkóch aramas resap angang ngeni Jiowa pokiten “öürek usun manauen ikenai.” (Mat. 13:22; 1 Joh. 5:19) Esap pwata iei me uren ei fénúfan ren osukosuk!

4. Met a tongeni fis ika a kon ssenúk ach aúreki ach kewe osukosuk?

⁴ Eli ika a kon ssenúk ach aúrek, iwe sise chúen tongeni ekieki pwal ekkóch mettóch. Áwewe chék, eli sia lólilen pwe esap naf ach moni tolong mi atufichikich are sia lólilen ika sipwe semmwen, iwe sisap chúen tongeni angang are pwal mwo nge towu seni ach angang. Eli sia pwal lólilen ika sipwe tuppwél ika sia kúna sóssótun ach atai án Kot allúk. Ekiseló chék Satan epwe efisi án chókkewe mi nóm fán nemenian maunei néún Kot kewe aramas, iwe eli sia lólilen ika met sipwe féri ika ra maunekich. Eli sipwe ekieki, ‘Mi wor ngawen ai lólilen ren ekkena mettóch?’

5. Met weween án Jesus erá: ‘Ousap öürek’?

⁵ Sia silei pwe Jesus a ereni néún kewe chón káé: ‘Ousap öürek.’ (Mat. 6:25) A itá wewe ngeni pwe Jesus a erá pwe sisap aúreki och mettóch? Esap ina weween! Chemeni pwe ekkóch néún Jiowa kewe chón angang mi tuppwél me lóóm ra pwal aúrek, nge Jiowa a chúen pwapwa rer. * (1 King 19:4; Kölf. 6:3) Ren enletin, Jesus a oururukich. Ese mochen ach sipwe kon lólilen ren ifa usun sipwe atufichi manawach pwe ach angang ngeni Jiowa esap chúen kon aúchea lón manawach. Iwe met sia tongeni féri atun sia aúrek?​—Ppii ewe pwóór “ Minne Kopwe Féri.”

6. Me ren Filipi 4:6, 7, met a tongeni álisikich le meefi kinamwe?

⁶ (1) Ikkiótek. Chón Kraist mi nóm fán weires, ra tongeni ngasetiw lupwen ra seppiti Jiowa lón ar iótek seni enletin letiper. (1 Pet. 5:7) Pélúwen óm kewe iótek, ka tongeni angei “än Kot kinamwe mi tekia seni [än aramas] tongeni weweiti.” (Álleani Filipi 4:6, 7.) Jiowa a kan ekinamwei ach kewe memmeefin aúrek ren an we ngún mi fel mi manaman.​—Kal. 5:22.

7. Met sipwe chechchemeni atun sia ikkiótek ngeni Kot?

⁷ Lupwen ka fós ngeni Jiowa lón iótek, kopwe ereni unusen meefiom. Ereni met óm osukosuk, me áwewe ngeni meefiom usun. Ika ka tongeni ataweei ewe osukosuk, iwe kopwe tingorei an tipachem pwe kopwe silei met kopwe féri me tingorei ewe péchékkúl pwe kopwe tongeni féri. Ika kese tongeni ataweei ewe osukosuk, iwe tingor án Jiowa álillis pwe esap kon ssenúk óm aúrek. Atun ka tichik lón óm kewe iótek, iwe ló, ló, ló, epwe ffat ngonuk ifa usun Jiowa a pélúweni óm kewe iótek. Ika ese mwittir pélú óm kewe iótek, kosap fangetá le iótek. Jiowa ese chék mochen óm kopwe tichik lón óm kewe iótek, nge a pwal mochen óm kopwe ikkiótek usun óm we osukosuk.​—Luk. 11:8-10.

8. Met sipwe apachaalong lón ach kewe iótek?

⁸ Atun ka maneetá wóón Jiowa óm kewe aúrek lón óm iótek, kopwe apachaalong óm kapasen kilisou. A múrinné ngenikich ach sipwe ekieki usun feiéchúch kewe inaamwo ika a weires nónnómuch. Nge ika fán  ekkóch kese silei ifa usun kopwe ereni Jiowa meefiom, chechchemeni pwe Jiowa epwe pélúweni óm kewe iótek inaamwo ika ka chék tongeni apasa ‘Kese mochen álisiei!’​—2 Kron. 18:31; Rom 8:26.

9. Ifa usun sipwe tongeni kúna enletin núkúnúkéch?

⁹ (2) Lúkúlúk wóón án Jiowa tipachem, nge esap wóón pwisin óm. Lón fansoun ewe soufós Aisea, ekkewe aramasen Juta ra niwokkus ren án ekkewe chón Asiria repwe mauner. Ekkewe chón Juta rese mochen án ekkewe chón Asiria repwe nemeniir ina popun ra tingorei Isip álillis. (Ais. 30:1, 2) Jiowa a éúréúrer pwe ar lúkúlúk wóón ekkewe chón Isip epwe atoto feiengaw watte. (Ais. 30:7, 12, 13) Jiowa a ereni ekkewe aramas me ren Aisea, ifa usun repwe tongeni kúna enletin núkúnúkéch. Ewe soufós a apasa: “Oupwe pwal küna pöchökül ren ämi mosonotam me ämi lükülük” wóón Jiowa.​—Ais. 30:15b.

10. Ikkefa ekkóch atun sia tongeni pwári ach lúkúlúk wóón Jiowa?

¹⁰ Ifa usun sia tongeni pwári ach lúkúlúk wóón Jiowa? Ekieki ekkeei pwóróus. Áwewe chék, ika a suuk ngonuk eú angang mi watte peioffun, nge a lamot óm kopwe angang ren fitu fitu awa, iwe epwe ekisikisaaló óm fansoun fán iten Jiowa. Are ifa usun ika emén chienom chón angang a sanuk, nge esap i emén néún Jiowa chón angang mi papatais. Are ekieki ika emén chón óm famili ka fókkun aúcheani a erenuk pwe epwe péútukoló ika ka sópweló le angang ngeni Kot. Lón eú me eú ekkena atun, a nóm reom eú kefil mi weires, nge lón eú me eú, Jiowa epwe awora ewe emmwen mi lamot ngonuk. (Mat. 6:33; 10:37; 1 Kor. 7:39) Nge kapas eis, Kopwe lúkúlúkú ena emmwen me apwénúetá?

11. Ikkefa ekkewe pwóróus lón Paipel sia tongeni káé pwe sipwe chék kikkinamwe fán ssenúkún án aramas ú ngenikich?

¹¹ (3) Káé seni ekkewe leenien áppirú mi múrinné me mi ngaw. A masou ewe Paipel ren chómmóng pwóróus mi menlapei lamoten ach sipwe chék kikkinamwe me lúkúlúk wóón Jiowa. Atun ka káé ekkena pwóróus, ppii met a álisi néún Kot kewe chón angang le amwéchú ar kinamwe fán ssenúkún án aramas ú ngeniir. Áwewe chék, atun án chón Jus we kapwúng tekia a allúkú án ekkewe aposel resap chúen afalafal, rese niwokkus. Nge ra ereniir fán pwora: “Äm aipwe chök aleasochisi Kot lap seni äm aleasochisi aramas.” (Föf. 5:29) Pwal mwo nge mwirin án aramas wichi ekkewe aposel, nge ra chék amwéchú ar kinamwe. Pwata? Pokiten ra silei pwe Jiowa a álisiir. A pwapwa rer. Ina popun, ra sópweló le afalafala ewe pwóróus allim. (Föf. 5:40-42) Pwal ina chék usun, lupwen ewe chón káé Stefanus epwele máló, a chék fókkun kinamwe pwe iwe wówóón wóón mesan “a usun chök wowoon wonmesen eman chon läng.” (Föf. 6:12-15) Pwata? Pokiten a lúkúlúk pwe Jiowa a pwapwa ren.

12. Me ren 1 Petrus 3:14 me 4:14, pwata sia tongeni pwapwa atun sia kúna riáfféúmwáál?

¹² A fókkun ffat ngeni ekkewe aposel pwe Jiowa a nóm rer. A fen atufichiir le féri manaman. (Föf. 5:12-16; 6:8) Nge ese ina usuch lón ei fansoun. Inaamwo ika a ina usun, nge Jiowa a alúkúlúkúkich fán tong seni an we Kapas pwe atun sia riáfféú pokiten minne mi pwúng, a pwapwa rech me a nóm rech an we ngún mi fel. (Álleani 1 Petrus 3:14; 4:14.) Iwe sisap lólilen ren met sipwe féri ika aramas repwe eriáfféúkich lón mwachkkan. Nge sipwe fen achocho le apéchékkúla ach lúkúlúk pwe Jiowa a tongeni álisikich me selánikich.  Sipwe usun ekkewe popun chón káé le lúkúlúkú án Jesus ei pwon: “Üpwe fang ngenikemi ekewe kapas me tipachem, pwe esap wor eman chon oputakemi epwe tongeni ü ngenikemi ika öpölüakemi.” Jesus a alúkúlúkú ngenikich: “Ren ämi likitü oupwe püsin amanauakemi.” (Luk. 21:12-19) Me sisap fókkun ménúki pwe Jiowa a chechchemeni mettóch meinisin usun néún kewe chón angang mi máló fán ar tuppwél. Epwe amanawasefáliir ren met ekkena a chechchemeni usur.

13. Ifa usun sipwe kúna álillis seni ach káé pwóróusen chókkewe rese amwéchú ar kinamwe me lúkúlúk wóón Jiowa?

¹³ Sia pwal tongeni káé seni pwóróusen chókkewe rese amwéchú ar kinamwe me lúkúlúk wóón Jiowa. Ach kákkáé pwóróusen ekkena leenien áppirú mi ngaw epwe álisikich ach sisap féri minne ra féri. Áwewe chék, lepoputáán án King Asa nemenem lón Juta, a lúkúlúk wóón Jiowa lupwen eú watteen mwichen soufiu epwele maunei, nge Jiowa a efeiéchú ren an ewinna. (2 Kron. 14:9-12) Nge mwirin och fansoun, lupwen Pasa ewe kingen Israel epwele maunei fán néún mwichen soufiu mi kisikis seni ena, lón ena atun Asa ese lúkúlúk wóón Jiowa le seláni usun chék me mwan. Nge a fen mééni ekkewe chón Siria pwe repwe álisi. (2 Kron. 16:1-3) Atun a kkanoto sópwólóón manawan, a úri eú watteen semmwen me ese lúkúlúk wóón Jiowa an epwe álisi.​—2 Kron. 16:12.

14. Met sia tongeni káé seni án Asa mwáálliló?

¹⁴ Lepoputáán, Asa a kútta álillis seni Jiowa atun a wor an osukosuk. Nge mwirin, ese chúen kútta án Kot álillis nge a chék pwisin ataweei an kewe osukosuk wóón an. Usun itá a álilliséch án Asa kútta álillisin chón Siria le maunei chón Israel. Nge ese nómottam án chón Juta kinamwe. Jiowa a ereni Asa me ren emén soufós: “Pokiten ka anomu om apilükülük won ewe kingen Siria, nge kosap anomu won ewe Samol mi Lapalap om we Kot, kosap akufu nöün ewe kingen Siria mwichen sounfiu.” (2 Kron. 16:7) A lamot ach sipwe túmúnú pwe site kon lúkúlúk le pwisin ataweei ach kewe osukosuk wóón pwisin ach, nge sise kútta án Jiowa emmwen seni an we Kapas. Pwal mwo nge atun sipwe féri eú kefil mi weiweitá, nge mi lamot ach sipwe kinamwe le lúkúlúk wóón Jiowa, iwe epwe álisikich le kefiléch.

15. Met sia tongeni féri atun sia álleani ewe Paipel?

¹⁵ (4) Amwéchúlúkú wokisin lón Paipel. Lupwen ka sereni ekkóch wokisin lón ewe Paipel mi pwári pwe ach péchékkúl a feito seni ach akkamwéchú ach kinamwe me lúkúlúk wóón Jiowa, kopwe sótun amwéchúlúkúúr. Ika kopwe álleaniir fán léúwommóng are makkeretiw me lilliwinitiir, epwe álisuk le amwéchúlúkúúr. Jiowa a allúkú ngeni Josua an epwe álleani ewe puken Allúk iteitan fán mwéngúnúngún pwe epwe tipachem. Ekkeei kapasen áchem repwe pwal álisi an esap niwokkus nge epwe pwora le emmweni néún Kot kewe aramas. (Jos. 1:8, 9) A chómmóng wokisin lón án Kot we Kapas ra tongeni álisuk le eáni kinamween ekiek me letip lón ekkewe atun ka kan meefi aúrek are niwokkus.​—Kölf. 27:1-3; SalF. 3:25, 26.

16. Ifa usun Jiowa a áeá ewe mwichefel le álisikich le chék kikkinamwe me lúkúlúk wóón i?

¹⁶ (5) Chiechi ngeni néún Kot kewe aramas. Jiowa a néúnéú pwiich kewe pwe repwe álisikich le chék kikkinamwe me lúkúlúk wóón i. Lón ach kewe mwich, sia kúna álilliséchún ekkewe afalafal ra katowu, meefien ekkewe chón fiti, me ach pwóróusfengen me pwiich kewe mi apéchékkúl. (Ipru 10:24, 25) Sia pwal tongeni fókkun péchékkúletá atun  sia pwári meefiach ngeni chienach kewe mi alúkúlúk lón ewe mwichefel. “Eu kapas pwetete” seni emén chienach a tongeni áppenaatá ach aúrek.​—SalF. 12:25.

17. Me ren Ipru 6:19, ifa usun ach we ápilúkúlúk usun án Kot we Mwú a tongeni anúkúcharakich fán weiresin manawach?

¹⁷ (6) Akkapéchékkúla óm ápilúkúlúk. Ach ápilúkúlúk usun án Kot we Mwú a usun “eu angkö . . . fän iten manauach,” a anúkúcharakich fán weiresin manawach are ach kewe aúrek. (Álleani Ipru 6:19.) Ekilonei usun án Jiowa ei pwon pwe lón mwachkkan, ekkewe ekiek mi áweiresikich repwele móróló. (Ais. 65:17) Anchangei pwisin manawom lón ewe ótót sefé mi kinamwe, ikewe esap chúen wor met kopwe aúreki. (Mik. 4:4) Epwe pwal péchékkúl óm ápilúkúlúk ika kopwe apwóróusa ngeni ekkewe ekkóch usun. Achocho úkúkún óm tufich lón ewe angangen afalafal me álisi aramas le wiliti néún Jesus chón káé. Ika kopwe féri ena, iwe Paipel a erá: “Oupwe kuna uren ach apilukuluk allim tori le sopwolon.”​—Ipru 6:11, Testament mi Fö.

18. Met a tongeni fis lón mwachkkan, nge met sia tongeni féri?

¹⁸ Pokiten a kkanoto sópwólóón ei ótót, iwe epwe lapóló ach kewe osukosuk mi tongeni efisi ach sipwe aúrek. Iwe ach ei lesenin ier fán iten 2021, epwe álisikich le chék kikkinamwe fán ekkena osukosuk, esap ren pwisin ach péchékkúl, nge ren ach lúkúlúk wóón Jiowa. Lón ei ier 2021, sipwe pwári ren ach kewe féffér pwe sia lúkúlúk wóón án Jiowa ei pwon: ‘Oupwe küna pöchökül ren ämi mosonotam me ämi lükülük.’​—Ais. 30:15.