1. Ifa usun kopwe áweweei chón án James we famili?

 JAMES pwiin Jesus we a mááritá lón eú famili iir mi tuppwél ngeni Jiowa. * Seman kewe me inan, Josef me Maria, ra fókkun tongei Jiowa me achocho úkúkún ar tufich le angang ngeni. James a pwal feiéch pwe pwiin we watte a wiliti ewe Messaia mi pwonetiw. James a fókkun feiéch pwe i emén chón ena famili!

2. Met popun James a súféliti pwiin we watte?

² A chómmóng popun án James epwe súféliti pwiin we watte. (Mat. 13:55) Áwewe chék, atun a 12 ierin Jesus, a fókkun silefichi masouen ekkewe Taropwe mi Pin, pwe iwe ekkewe sense lón Jerusalem ra fókkun ingeiti. (Luk. 2:46, 47) Eli James me Jesus ra pwal angangfengen lón ar angangen táikú. Ika ina, iwe James epwe fókkun silefichi pwiin na. Iei met fán chómmóng Nathan H. Knorr a kan erá, “Ka silefichi emén atun oua kan angangfengen.” * Eli James a pwal kúna án “Jesus a mämäritä lon an tipachem, lon inisin pwal lon an küna chenin me ren Kot o pwal me ren aramas kana.” (Luk. 2:52) Pokiten ena, eli sia ekieki pwe James epwe fen emén me lein néún Jesus kewe chón káé akkomw. Nge esap ina met a fis.

3. Met meefien James atun Jesus a poputááni an angangen afalafal?

³ Atun án Jesus angangen afalafal wóón fénúfan, James ese wiliti néún chón káé. (Joh. 7:3-5) Eli fen pwal i emén me  lein aramasen Jesus kewe mi ekieki pwe Jesus “a umwes.” (Mark. 3:21) Me ewe Paipel ese pwal affata pwe James a nóm ren iner we Maria, atun Jesus a máló wóón ewe iráán ninni.​—Joh. 19:25-27.

4. Ikkefa ekkewe lesen sipwe káé?

⁴ Mwirin och fansoun, James a lúkú Jesus, me a wiliti emén chón emmwen lón ewe mwichefelin Chón Kraist. Sipwe ppii ruu lesen sia tongeni káé seni James: (1) pwata a lamot ach sipwe chék tittipetekison, me (2) ifa usun sipwe tongeni wiliti emén chón afalafal mi lipwákéch.

5. Met James a féri atun Jesus a pwá ngeni mwirin an we manawsefál?

⁵ Ineet James a wiliti emén néún Jesus chón káé mi tuppwél? Mwirin án Jesus manawsefál seni máló, “a pwä ngeni James, mürin a pwal pwä ngeni ekewe soukünö meinisin.” (1 Kor. 15:7) James a wiliti emén néún Jesus kewe chón káé mwirin an na pwá ngeniir. A nóm atun ekkewe aposel ra witi ar repwe angei ewe ngún mi fel lón ewe ruumw asan lón Jerusalem. (Föf. 1:13, 14) Mwirin, James a pwal feiéch ren an emén me lein chón ewe mwichen soupwúngúpwúng lón fansoun ekkewe aposel. (Föf. 15:6, 13-22; Kal. 2:9) Me mwen ewe ier 62, fán emmwenien Kot, James a mak ngeni ekkewe Chón Kraist mi kepit me minne a makke ngeniir a pwal álilliséch ngenikich lón ei fansoun, ese lifilifil ika sia eáni ewe ápilúkúlúkún manaw lón láng are wóón fénúfan. (Jas. 1:1) Me ren ewe sou uruwo lón fansoun ekkewe aposel itan Josephus, pwe James a ninniiló fán án néún chón Jus we Souasor mi Lap allúk itan Ananias néún Anas we. James a chék tuttuppwél ngeni Jiowa tori muchún manawan.

6. Ifa usun James a sókko seni ekkewe néúwisin lamalam lón an we fansoun?

⁶ James a tipetekison. Pwata sia tongeni erá ena? Nengeni sókkólóón minne James a féri me met chómmóng néúwisin lamalam ra féri. Atun James a kúna ekkewe pisekin ánnet mi fataffatéch pwe Jesus i néún Kot we, a tipetekison le tipeeú ngeni. Nge esap ina usun ren ekkewe meilapen souasor lón Jerusalem. Áwewe chék, rese tongeni amwakena pwe Jesus a fen amanawatá Lasarus seni máló, nge ra fen sótun nieló Jesus me Lasarus, me rese mirititi pwe Jesus a titiito me ren Jiowa. (Joh. 11:53; 12:9-11) Mwirin,  atun Jesus a manawsefál, ra sótun aopaaló ena pwóróus seni aramas. (Mat. 28:11-15) Lamalamtekiaan ekkena néúwisin lamalam a efisi ar resap etiwa ewe Messaia.

7. Pwata a lamot ach sipwe ttiisenikich lamalamtekia?

⁷ Ifa ewe lesen sia káé? Sisap lamalamtekia, nge sipwe tipemecheres le káé seni Jiowa. Lamalamtekia a tongeni áweiresi ach sipwe álleasochisi án Jiowa emmwen usun chék án eú semmwen tongeni áweiresi féún ngasangasen emén. Ekkewe Farisi ra fókkun lamalamtekia pwe iwe rese mochen lúkú ekkewe pisekin ánnet mi fataffatéch pwe a nóm ren Jesus án Kot we ngún mi fel, me i néún Kot. (Joh. 12:37-40) Ar lamalamtekia a fókkun efeiengaw pwe a eppetiir ar resap eáni ewe manaw esemuch. (Mat. 23:13, 33) A ifa me aúchean ach sipwe sópweló le chék mut ngeni án Kot we Kapas me an we ngún mi fel ar repwe siwili napanapach kewe me émúrinnéló ach ekiek me ach kewe kefil! (Jas. 3:17) Pokiten James a tipetekison, iwe a tipemecheres le káé seni Jiowa. Usun met sipwele káé pwe ren an tipetekison a wiliti emén chón afalafal mi lipwákéch.

8. Met epwe álisikich le wiliti chón afalafal mi lipwákéch?

⁸ Ese pwal watte án James sukul. Ese mwáál, ekkewe néúwisin lamalam lón an we fansoun ra ekieki pwe i pwal usun chék aposel Petrus me Johannes ‘ir aramas rese fiti sukul.’ (Föf. 4:13) Nge James a káé an epwe emén chón afalafal mi lipwákéch usun met a pwá atun sia álleani ewe puken James. Eli kich pwal usun chék James, ese watte ach sukul. Ikaamwo ina, nge ren álillisin án Jiowa we ngún mi fel me ewe káit mi álilliséch sia angei seni an we mwicheich, sia pwal tongeni wiliti chón afalafal mi lipwákéch. Sipwe ppii ewe leenien áppirú James a isetiw lón an emén chón afalafal me ppii ekkewe lesen sia tongeni káé seni.

9. Ifa usun kopwe áweweei napanapen án James asukul?

⁹ James ese néúnéú ekkewe kapas mi áweires are áwewe mi alóllóól. An féri ena a ámecheresi án ekkewe chón aúseling repwe silei met a lamot repwe féri me ifa usun repwe féri. Áwewe chék, a pwá mecheresin an áwewe atun a áiti ngeni ekkewe  Chón Kraist lamoten ar resap fókkun song atun aramas ra kirikiringaw ngeniir. Iei met a makkeei: “Sia apasa pwe ir chon feiöch pokiten ar likitü. Oua rongorong usun än Hiop likitü, oua pwal silei met ach Samol a amolätä fän itan lesopolan. Pun ach Samol a uren kirikiröch me tong.” (Jas. 5:11) Katol pwe James a alónga minne a eáni káit ngeni chienan kewe Chón Kraist wóón ewe Paipel. A néúnéú án Kot we Kapas le álisi ekkewe chón aúseling ar repwe kúna pwe Jiowa a kan ekkefeiéchú chókkewe mi tuppwél ngeni I usun chék Hiop. James a áiti ngeniir ena lesen ren an néúnéú ekkewe kapas mi mecheres me weweéch. An féri ena a efisi án aramas repwe nefótófót wóón Jiowa, nge esap wóón pwisin i.

10. Ifa eú alen ach sipwe tongeni áppirú James atun sia asukula aramas?

¹⁰ Ifa ewe lesen sia káé? Sipwe ámecheresi ach afalafal me alónga ach káit wóón ewe Kapasen Kot. Atun sia asukula aramas, sisap sótun pwári ngeniir úkúkún sileach, nge sipwe fen pwári úkúkún sileien Jiowa me úkúkún an tongeer. (Rom. 11:33) Sia tongeni féri ena ren ach akkalónga met sia eáni afalafal wóón ewe Paipel. Áwewe chék, a lamot ach sipwe álisiir le ekieki usun ekkewe pwóróus lón Paipel me weweiti usun án Jiowa ekiek me memmeef lap seni ach ereniir met sipwe féri ika kich iir. Iwe repwe apwénúetá met ra káé pokiten ra mochen apwapwaai Jiowa, nge esap kich.

11. Ikkefa ekkewe osukosuk ekkóch Chón Kraist lón fansoun James we ra kúna, me ifa ewe kapasen fén a ngeniir? (James 5:13-15)

¹¹ James a weweiti án chienan kewe Chón Kraist osukosuk. A ffat seni makkeian we pwe a silei án chienan kewe Chón Kraist osukosuk me a awora ngeniir kapasen emmwen mi fataffatéch wóón met a lamot repwe féri. Áwewe chék, a mmang án ekkóch Chón Kraist repwe apwénúetá kapasen emmwen. (Jas. 1:22) Ekkóch ra chék sani ekkewe mi pisekisek. (Jas. 2:1-3) Nge ekkóch a weires ar repwe nemeni chénawer. (Jas. 3:8-10) A watte án ekkena Chón Kraist osukosuk, nge James ese fangetániir. A awora ngeniir kapasen emmwen mi tuwenewen, nge mi fiti kirekiréch, me a apéchékkúla chókkewe mi lamot ngeniir álillis ar repwe kútta álillis seni ekkewe chón emmwen ren ifa usun repwe ekkesiwil.​—Álleani James 5:13-15.

12. Ifa usun sia tongeni chék ákkeáni ekiek mi pwúng atun sia álisi néúch kewe chón káé?

¹² Ifa ewe lesen sia káé? A lamot ach sipwe eáni ekiek mi pwúng me eáni ekiek mi itepék me rúúepek usun ekkewe ekkóch. A tongeni weires ngeni chómmóng néúch kewe chón káé ar repwe apwénúetá án Paipel kapasen emmwen. (Jas. 4:1-4) A tongeni ttam me mwirin ar repwe úkú seni napanaper kewe mi ngaw me eáni napanapen Chón Kraist kewe. Sipwe áppirú James, a lamot ach sipwe pwora le ereni néúch kewe chón káé met a lamot ar repwe angang wóón. A pwal lamot ach sipwe chék ákkeáni ekiek mi pwúng me lúkúlúk pwe Jiowa epwe panato chókkewe mi tipetekison ngeni i, me epwe apéchékkúler le féri ekkewe siwil lón manawer.​—Jas. 4:10.

13. Met James a mirititi usun met a mak lón James 3:2?

¹³ James a eáni ekiek mi pwúng usun pwisin i. James ese ekieki pwe a aúchea seni ekkewe pwal ekkóch Chón Kraist pokiten i pwiin Jesus, are pokiten ewe wis mi aúchea a wiseni. A kér ngeni chienan kewe Chón Kraist “ämi pwii kana mi achengicheng.” (Jas. 1:16, 19; 2:5) Ese pwal ámmeef ngeni ekkewe ekkóch pwe i mi unuséch, nge a fen  apachaalong pwisin i lón alon ei: “Kich meinisin sia mwälila fän chomong.”​—Álleani James 3:2.

14. Pwata a lamot ach sipwe tipemecheres le pwári pwe sia kan mwámmwáálliló?

¹⁴ Ifa ewe lesen sia káé? Sipwe chemeni pwe kich meinisin kich chón tipis. A lamot ach sisap ekieki pwe sia múrinné seni chókkewe sia káé ngeniir. Pwata? Ika sia ámmeef ngeni néúch we chón káé pwe sise kan mwámmwáálliló, eli epwe lichippúng pokiten epwe ekieki pwe ese fókkun unusen tongeni álleasochisi Kot. Nge atun sia wenechar le ereni néúch we chón káé pwe ese kan mecheres ach sipwe apwénúetá án Paipel kewe kapasen emmwen, me áwewe ngeni ifa usun Jiowa a fen álisikich le féri siwil lón manawach, epwe álisi le kúna pwe i a pwal tongeni angang ngeni Jiowa.

15. Ifa usun kopwe áweweei ekkewe kapas áwewe James a áeá? (James 3:2-5, 10-12)

¹⁵ James a áeá ekkewe kapas áwewe mi achchúngú letipen aramas. Ese wor tipemwaramwar pwe ewe ngún mi fel a álisi, me eli a pwal káé chómmóng mettóch ren ifa usun epwe afalafal ren an kákkáé án pwiin we watte Jesus kewe kapas áwewe a kan áeá. Ekkewe kapas áwewe James a áeá lón makkeian we puk, ra chék mecheres me a fataffatéch ekkewe lesen seniir.​—Álleani James 3:2-5, 10-12.

16. Pwata a lamot ach sipwe áeá kapas áwewe mi álilliséch?

¹⁶ Ifa ewe lesen sia káé? Sipwe áeá ekkewe kapas áwewe mi álilliséch. Atun sia áeá ekkewe kapas áwewe mi fich, sia álisi aramas le anchangei met ewe sia áiti ngeniir. Minne ra anchangei a tongeni álisiir le chemeni ekkewe pwóróus mi aúchea seni Paipel. Jesus a fókkun angangéch lón an néúnéú kapas áwewe mi fókkun álilliséch, me pwiin we James a áppirú an leenien áppirú. Sipwe ppii eú me lein án James kana kapas áwewe me ppii pwata a fókkun álilliséch.

17. Pwata a fókkun álilliséch án James we kapas áwewe lón James 1:22-25?

¹⁷ Álleani James 1:22-25. Án James we kapas áwewe usun eú kilasen oori, a álilliséch lón chómmóng mettóch. A áiti ngenikich eú lesen pwe ika sia mochen kúna álillis seni án Kot we Kapas, iwe a lamot ach sipwe apwénúetá, nge ese chék naf ach sipwe  álleani. James a fili eú kapas áwewe aramas repwe mwittir weweiti. A eáni eú kapas áwewe usun án emén oori lón eú kilaas. Met a mochen áiti ngenikich? Ika emén a oori lón eú kilaas, nge a kúna och terin, nge ese féri och mettóch ngeni, iwe a miritingaw. A pwal ina usun ika sia álleani án Kot we Kapas, nge sia kúna pwe a lamot ach sipwe siwili napanapach, nge sise féri, iwe sia pwal miritingaw.

18. Ikkefa ekkewe úlúngát mettóch a lamot sipwe féri atun sia áeá eú kapas áwewe?

¹⁸ Atun sia áeá eú kapas áwewe, sia tongeni áppirú James ren ach féri ekkeei úlúngát mettóch: (1) Sipwe túmúnú pwe ewe kapas áwewe epwe weneiti ewe pwóróus sia káé. (2) Áeá eú kapas áwewe epwe mecheres án aramas repwe weweiti. (3) Affata ewe lesen ka mochen epwe káé seni. Ika a weires óm kopwe ekieki ekkewe kapas áwewe mi weneiti ámi lesen, kútta álillis seni ewe Watch Tower Publications Index. Ka tongeni kúna chómmóng kapas áwewe ka tongeni néúnéú fán ewe itelap “Illustrations.” Nge kopwe chemeni pwe ekkena kapas áwewe ra usun efóch maik epwe alapaaló aúchean ewe pwóróus ka mochen áiti ngeni. Ina popun kopwe chék áweweei ekkewe menlapen pwóróus ka mochen áiti ngeni. Mi pwúng pwe ewe popun mi aúchea sia mochen lipwákéchúló, ina ren ach sipwe álisi chómmóng úkúkún ach tufich le chóni án Jiowa we famili mi pwapwa, nge esap pokiten ach mochen einga aramas.

19. Ifa usun sia pwári pwe sia aúcheani ach we famili lón pekin ngún?

¹⁹ James a feiéch ren an mááritá ren pwiin we watte mi unuséch. Nge kich, sia feiéch ren ach akkangang ngeni Jiowa fengen me chón lón ach we famili mi watte lón pekin ngún. Sia pwári ach tongeer ren ach chichchiechi ngeniir, kákkáé seniir, me ren ach tuppwél le akkangangfengen lón ewe angangen afalafal me asukula aramas. Atun sia achocho le áppirú án James leenien áppirú lón ach ekiek, féffér, me napanapen ach asukul, sia elingaaló Jiowa me álisi chókkewe mi letipwenechar le ririéch ngeni Semach na mi tong lón láng.