1. Ifa eú popun án Jiowa akkóta ewe kókkótun pwúpwúlú?

 JIOWA, i “ewe Kot mi pwapwa,” me a pwal mochen ach sipwe pwapwa. (1 Tim. 1:11) A fang ngenikich chómmóng liffang pwe sipwe pwapwa lón manawach. (Jem. 1:17) Eú me lein ekkena liffang, ina ewe mettóch pwúpwúlú. Atun emén mwán me emén fefin ra pwúpwúlú, ra pwon pwe repwe tongfengen, súfélfengen, me aúcheanifengeniir. Ar akkapéchékkúla ar riri a tongeni atoto ngeniir enletin pwapwa.—SalF. 5:18.

2. Met a fiffis lón chómmóng pwúpwúlú lón ei fansoun?

² A eletipechou pwe chómmóng pwúpwúlú ra ménúkaaló met ra eáni pwon atun ra apwúpwúlú. Ena mettóch a efisi ar resap pwapwa. Eú repot kukkuto chék seni ewe World Health Organization a apasa pwe chómmóng mwán ra kirikiringaw ngeni pwúlúwer kewe lón ar kapas, féffér, me memmeef. Emén mwán mi féri ekkena mettóch, eli a chék súféliti pwúlúwan lein aramas, nge atun ra nóm lón imwer, a kirikiringaw ngeni. A pwal fitikoko chómmóng ririin pwúpwúlú atun ewe mwán a kan katol sasingin me kachitoon kapasingaw.

3. Pwata ekkóch mwán ra kirikiringaw ngeni pwúlúwer?

³ Pwata ekkóch mwán ra kirikiringaw ngeni pwúlúwer kewe lón ar kapas me féffér? Eli ra ina ussun pokiten semer kewe ra pwal eáni ekkena esin napanap, iwe ra ekieki pwe ese wor ngawan. Ekkóch ra tipetipeló ren éérenien leenier án emén mwán epwe kirikiringaw ngeni pwúlúwan we pwe epwe pwáári ngeni pwe a nóm fán nemenian. Ekkóch rese káé ar repwe nemeni meefier kapachelong ar repwe nemeni ar song. Nge ekkóch ra kan katol sasingin me kachitoon kapasingaw iteitan ina pwata ra eáni ekiek ese pwúng ussun fefin me lisowu. Pwal och, ekkewe repot ra pwáári pwe atun ewe COVID-19 pandemic, a lapóló ekkena esin osukosuk. Iwe nge, ese fókkun wor  popun án emén mwán epwe kirikiringaw are féfféringaw ngeni pwúlúwan.

4. Met a lamot án ekkewe Chón Kraist mwán mi pwúpwúlú repwe túmúnúúr seni, me pwata?

⁴ A lamot ngeni ekkewe Chón Kraist mwán mi pwúpwúlú ar repwe túmúnú pwe resap eáni ekiek ese pwúng ussun ekkewe fefin. a Pwata? Eú popun, pún met emén a kan eáni ekiek, lape ngeni a kan efisi an epwe féri och mettóch. Ewe aposel Paul a éúréúra ekkewe Chón Kraist mi kepit lón Rom ar resap ‘chúen mut ngeni ei fénúfan an epwe anapanaper.’ (Rom 12:​1, 2) Lupwen Paul a mak ngeniir, chókkewe mi nóm lón ena mwichefel ra fen Chón Kraist ren fite ier. Iwe nge, alon Paul na a pwáári pwe a wor ekkóch ra chúen tipetipeló ren éérenien me ekiekin ei fénúfan. Ina pwata a fénér ar repwe siwili ar ekiek me féffér. An na kapasen fén, a pwal fókkun weneiti ekkewe Chón Kraist mwán mi pwúpwúlú lón ei fansoun. Nge a eletipechou pwe ekkóch me leir ra tipetipeló ren ekiekin ei fénúfan me ra pwal mwo nge kirikiringaw ngeni pwúlúwer kewe. b Met Jiowa a tipeni án emén mwán epwe féri ngeni pwúlúwan we? Sipwe kúna pélúwan seni ewe wokisin ach ei lesen a lóngólóng wóón.

5. Me ren 1 Piter 3:​7, epwe ifa féfférún ewe mwán ngeni pwúlúwan we?

⁵ Álleani 1 Piter 3:7. Jiowa a allúkú ngeni ekkewe mwán ar repwe súféliti pwúlúwer kewe. Emén mwán mi súféliti pwúlúwan epwe pwáári kirekiréch ngeni me tongei. Lón ei lesen, sipwe ppii ifa ussun emén mwán a tongeni pwáári súfél ngeni pwúlúwan. Nge akkomw, sipwe pwóróus wóón ekkewe esin féffér mi ésúfélúngawa ekkewe fefin mi pwúpwúlú.

KOSAP FÉRI EKKEWE METTÓCH MI ÉSÚFÉLÚNGAWA PWÚLÚWOM

6. Met meefien Jiowa ussun ekkewe mwán mi kirikiringaw lón ar féffér ngeni pwúlúwer kewe? (Kolose 3:19)

⁶ Kirikiringaw lón óm féffér. Jiowa a oput emén mi eáni féfférún mwáneson. (Kölf. 11:5) Epwe fókkun apwúngú ekkewe mwán mi kirikiringaw ngeni pwúlúwer. (Mal. 2:16; álleani Kolose 3:19.) Me ren 1 Piter 3:​7, ewe ach ei lesen a lóngólóng wóón, iká emén mwán ese kirekiréch ngeni pwúlúwan we, iwe epwe ta an riri ngeni Kot. Jiowa esap pwal mwo nge aúseling ngeni an kewe iótek.

7. Me ren Efisus 4:​31, 32, met a lamot emén mwán mi pwúpwúlú epwe túmúnú seni? (Pwal ppii “Áweween Kapas.”)

⁷ Kirikiringaw lón óm kapas. Ekkóch mwán ra kirikiringaw ngeni pwúlúwer kewe ren ar fós ngeniir fán song me eáni kapas mi ámmetek. Nge Jiowa a oput “song, koput, chúwérúwér, me kapas mi ámmetek.” c (Álleani Efisus 4:​31, 32.) Jiowa a rong mettóch meinisin. A áfánni napanapen án emén mwán kapas ngeni pwúlúwan pwal mwo nge atun iir chék. Emén mwán mi arochongaw ngeni pwúlúwan a atai an ririin pwúpwúlú me pwal an riri ngeni Kot.—Jem. 1:26.

8. Met meefien Jiowa ussun sasingin me kachitoon kapasingaw, me pwata?

⁸ Óm katol sasingin me kachitoon kapasingaw. Met meefien Jiowa ussun sasingin me kachitoon kapasingaw? A oput. Ina popun emén mwán mi kakkatol ekkewe sasing mi limengaw, a atai an riri ngeni Jiowa me a ésúfélúngawa pwúlúwan we. d Jiowa a mochen  án ekkewe mwán repwe túppwél ngeni pwúlúwer kewe esap chék lón ar féffér, nge pwal lón ar ekiek. Jises a erá pwe emén mwán mi nennengeni emén fefin fán mochenia, a fen féri tipisin lisowumwáál “lón letipan.” e—Mat. 5:​28, 29.

9. Pwata Jiowa a oput án emén mwán péchéú ngeni pwúlúwan we lón pekin lisowu?

⁹ Óm péchéú lón pekin lisowu. Ekkóch mwán ra oumwesi pwúlúwer kewe ar repwe féri ekkewe sókkun féfférún lisowu mi efisi án ewe fefin epwe meefi pwe ese wor ésúfélún me meefi pwe i emén mi limengaw are ese wor tongan. Jiowa a oput ekkena esin féffér mi pwáári án emén ekieki chék pwisin i me ese pwáári tong. A mochen án ewe mwán epwe tongei me aúcheani pwúlúwan we me súféliti meefian. (Efi. 5:​28, 29) Nge ifa ussun iká emén Chón Kraist mwán a fen ésúfélúngawa pwúlúwan we are kirikiringaw ngeni are kakkatol sasingin me kachitoon kapasingaw? Ifa ussun epwe siwili ekiekin me féfférún?

IFA USSUN KOPWE ÚKÚTIW SENI FÉFFÉR MI NGAW?

10. Ifa ussun ekkewe mwán mi pwúpwúlú ra tongeni feiéch seni án Jises leenien áppirú?

¹⁰ Met a tongeni álisi emén mwán le úkútiw seni an eáni féffér mi kirikiringaw me ésúfélúngaw? A tongeni achocho le áppirú Jises. Inaamwo iká Jises ese pwúpwúlú, nge féfférún ngeni néún kewe chón káé a ina eú leenien áppirú ren ifa ussun féfférún emén mwán ngeni pwúlúwan. (Efi. 5:25) Áwewe chék, sipwe ppii met ekkewe mwán mi pwúpwúlú ra tongeni káé seni napanapen féfférún ngeni néún kewe aposel me napanapen an fós ngeniir.

11. Ifa ussun féfférún Jises ngeni néún kewe aposel?

¹¹ Jises a kirekiréch ngeni néún kewe aposel me a ésúfélúr. Esap fókkun fán eú an epwe kirikiringaw ngeniir are nemenemengaw ngeniir. Inaamwo iká Jises i néúr Samol me Masta, nge i ese meefi pwe mi lamot an epwe pwáári an nemenem wóór ren an féri manaman. Nge a fen tipetekison le angang ngeniir. (Jon 13:​12-17) A ereni néún kewe chón káé: “Oupwe . . . káé seniei, pún úa mosonoson me tipetekison lón letipei, me oupwe kúna asésé.” (Mat. 11:​28-30) Nengeni pwe Jises a mosonoson. Emén mi mosonoson ese apwangapwang letipan, nge a úpéchékkúl lón an engiló. Iká emén a asonga, a chék mosonoson me nemeni meefian.

12. Ifa napanapen án Jises fós ngeni ekkewe ekkóch?

¹² Jises a néúnéú ekkewe kapas mi oururu me ekinamwei letipen ekkewe ekkóch. Ese arochongaw lón an kapas ngeni néún kewe chón káé. (Luk 8:​47, 48) Pwal mwo nge atun ekkewe chón ú ngeni ra esiita me sótun asonga, “i ese pwal esiiter.” (1 Pit. 2:​21-23) Fán ekkóch, Jises a pwal mwo nge filaatá an epwe chék fanafaneló lap seni an epwe appélúwer. (Mat. 27:​12-14) A ifa me múrinnéén ena leenien áppirú ngeni ekkewe Chón Kraist mwán mi pwúpwúlú!

13. Me ren Mattu 19:​4-6, ifa ussun emén mwán epwe “pach ngeni pwúlúwan”? (Pwal ppii ewe sasing.)

¹³ Jises a éúréúra ekkewe mwán ar repwe túppwél ngeni pwúlúwer kewe. A aloni alon Seman we, ewe mi erá pwe emén mwán epwe “pach ngeni pwúlúwan.” (Álleani Mattu 19:​4-6.) Ewe fósun Krik ena wokisin a néúnéú fán iten “pach ngeni,” a wesewesen wewe ngeni “appach ngeni.” Ina minne, itá úrúrún ewe riri lefilen emén mwán me pwúlúwan we epwe fókkun péchékkúl, ussun itá ra appach fengen. Iká a ta ar riri, iwe iir me rúúemén repwe riáfféú. Emén mwán mi ámááraatá ena esin riri lefiler me pwúlúwan we, epwe tiiseni meinisin sókkun sasingin me kachitoon kapasingaw. I epwe mwittir okullu mesan seni “mettoch mi  lomotongau.” (Kölf. 119:37) A áppirú Jop, ren an tipeppós an esap fókkun nennengeni emén fefin fán mochenia.—Hiop 31:1.

14. Ikkefa ekkewe mettóch mi lamot emén mwán mi kirikiringaw ngeni pwúlúwan epwe féri pwe epwe ririéchsefál ngeni Jiowa me pwúlúwan we?

¹⁴ A lamot ngeni emén mwán mi kirikiringaw ngeni pwúlúwan we lón kapas are féffér, an epwe pwal féri ekkóch mettóch pwe epwe ririéchsefál ngeni pwúlúwan we me pwal ngeni Jiowa. Ikkefa ekkena mettóch? Áeúin, epwe mirititi pwe a chou an we osukosuk. Ese wor met mi opoló seni Jiowa. (Kölf. 44:21; SalAf. 12:14; Ipru 4:13) Oruuan, epwe úkútiw le eriáfféwú pwúlúwan we me siwili napanapan. (SalF. 28:13) Aúlúngátin, epwe omusomus ngeni pwúlúwan we me ngeni Jiowa. (Féf. 3:19) A lamot an epwe pwal tingorei Jiowa an epwe fang ngeni ewe mochen le féri siwil me álisi le nemeni an ekiek, kapas, me féffér. (Kölf. 51:​10-12; 2 Kor. 10:5; Fil. 2:13) Arúáánúún, epwe etipeeú féfférún ngeni met a eáni iótek ren an káé le oput meinisin sókkun féfférún akkachofesá me kapas mi ámmetek. (Kölf. 97:10) Enimuan, epwe mwittir kútta álillis seni ekkewe mwán mi ásimaw lón ewe mwichefel. (Jem. 5:​14-16) Awonuan, epwe féri eú kókkót mi tongeni álisi le túmúnú seni minne mi ngaw lón fansoun mwan. Pwal ikkena met emén mwán mi kakkatol sasingin me kachitoon kapasingaw epwe féri. Jiowa epwe efeiéchú an achocho le ekkesiwili féfférún. (Kölf. 37:5) Nge ese chék naf án emén mwán epwe tiiseni ekkena esin féffér mi ngaw. A pwal lamot an epwe káé le pwáári súfél ngeni pwúlúwan we. Ifa ussun epwe féri ena?

IFA USSUN KOPWE SÚFÉLITI PWÚLÚWOM WE?

15. Ifa ussun emén mwán epwe pwáári an tong ngeni pwúlúwan we?

¹⁵ Pwáári ngeni pwe ka tongei. Ekkóch Chón Kraist mwán mi pwapwa lón ar pwúpwúlú, ra kan féri och mettóch iteiten rán mi pwáári ngeni pwúlúwer úkúúkún ar tongei. (1 Jon 3:18) Eli emén mwán a tongeni pwáári an tong ngeni pwúlúwan we lón ekkóch mettóch mi chék kisikis, áwewe chék ren an kémwéch péún are foropachei. A pwal tongeni text  ngeni me ereni, “Úa pwosiituk” are “Ifa ussum ikenái?” Eli fán ekkóch kopwe pwáári óm tongei pwúlúwom we ren óm mak ngeni taropwe me ereni úkúúkún óm tongei. Iká emén mwán a féri ekkena mettóch, a ésúúfélú pwúlúwan we me apéchékkúla ar ririin pwúpwúlú.

16. Pwata a lamot án ewe mwán epwe mwareiti pwúlúwan we?

¹⁶ Ereni pwúlúwom we pwe ka aúcheani. Emén mwán mi súféliti pwúlúwan, a kan aúfichietá me apéchékkúla. Eú alen an féri ena, ina an chemeni an epwe pwáári an aúcheani are kilisou ren meinisin met a féri pwe epwe álisi. (Kol. 3:15) Atun emén mwán a mwareiti pwúlúwan we seni letipan, a apwapwaai letipen neminna me epwe meefi núkúnúkéch, meefi tongan, me meefi ésúfélún.—SalF. 31:28.

17. Ifa ussun emén mwán epwe pwáári pwe a ésúúfélú pwúlúwan we?

¹⁷ Kopwe kirekiréch me ésúúfél. Emén mwán mi tongei pwúlúwan, a aúcheani me echeni. Me ren pwe i eú liffang mi aúchea seni Jiowa. (SalF. 18:22; 31:10) Ina popun a kirekiréch ngeni me súféliti, pwal mwo nge atun ar lisowu. Esap péchéú le ereni an epwe féri och sókkun féfférún lisowu esap kinamwe ren, mi ámmeef ngeni pwe ese wor ésúfélún, are aosukosuka miritin letipan. f Ewe mwán epwe pwal fókkun achocho le akkamwéchú eú miritin letip mi liméch mwen mesen Jiowa.—Féf. 24:16.

18. Met ekkewe mwán mi pwúpwúlú repwe úppós le féri? (Pwal ppii ewe pwóór “ Rúáánú Alen án Emén Mwán Epwe Ésúúfélú Pwúlúwan we.”)

¹⁸ Ámi kana mwán mi pwúpwúlú, oupwe lúkúlúk pwe Jiowa a kúna me aúcheani ámi achocho le ésúúfélú pwúlúwemi kewe lón unusen kinikinin manawemi. Úppós le ésúúfélú pwúlúwom we ren óm kosap féri och mettóch epwe eletipengawa. Kopwe kirekiréch ngeni, súféliti, me tongei. Óm féri ena, a pwáári pwe ka echeni me aúcheani. Iká kopwe súféliti pwúlúwom we, iwe kopwe túmúnú ewe riri mi aúchea seni meinisin, ina óm riri ngeni Jiowa.—Kölf. 25:14.