Lón ewe ier mwirin, a esilesilewu ngeni chón Bethel pwe ewe keangen ofesilap lón South Africa a osupwangen chón álillis pwe repwele poputá le néúnéú eú mineféén mwesinen print itan rotary. Ua waalong itei, me ua pwapwa pún ua ketiw. A pwal wor úlúmén chón Bethel lón Canada ra pwal ketiw, iter Dennis Leech, Bill McLellan, me Ken Nordin. Ra erenikem pwe aupwe nónnóm lón South Africa ren fansoun langattam.

Ua kékkéri inei we wóón phone, me ereni: “Mama, a wor och pwóróus upwe erenuk. Upwele ló South Africa!” Inei we i emén fefin mi kan chék mosonoson, nge a péchékkúl an lúkú me a ririéch ngeni Jiowa. Ese kon chómmóng met e ereniei, nge ngang mi silei pwe a tipemecheres ngeniei. Iir me semei we rese eppeti minne ua filatá, inaamwo ika ra letipengaw ren ai upwele fókkun towaw seniir.

Ám ekkewe fémén mi kefil aua ló ngeni Brooklyn Bethel me train úkúkún úlúngát maram ren och sókkun angangen print. Mwirin, aua fiti efóch siip sein cargo epwe ló ngeni Cape Town, South Africa. Lón ena atun, a kerán chék 20 ieri. Aua fiti efóch train lepwin le sái seni Cape Town ngeni Johannesburg. Lesossorusich aua akkomw kaúló lón eú kúkkún leeni lón Karoo, eú fénúpéén. A mmen dust, toputop, me pwichikkar. Ám me fémén aua nennewu lón ewe asammwacho me ekieki, met sókkun leeni ei. Aua lólilen ika epwe ifa usun manawem me ikeei. Mwirin och fansoun, aua liwiniti ei leeni me kúna pwe a mmen múrinné me kinamwe.

Ren fite ier, ua kan wisen angang wóón eú mwesin mi fókkun múrinné me tokorárá itan Linotype mi kan álisi printin ekkewe Watchtower me Awake! magazine. Ei keangen ofesilap a kan wisen printini ekkewe magazine lón chómmóng fósun Afrika, esap chék fán iten ekkewe lón kinikinin South Africa nge fán iten chómmóng leeni lón Afrika. Aua fókkun pwapwa pwe ewe mineféén mwesinen print aua etto seni Canada pwe aupwe angang wóón, a fókkun álilliséch ngeni chón Afrika.

 Mwirin, ua angang lón ewe ofes mi wisen túmúnú sókkopaten angangen print, shipping, me chiyakú. A chómmóng met ua féri lón manawei, meefi menemenéch, me wor aúchean.

Lón 1968, aua pwúpwúlú me Laura Bowen, emén pioneer e kan nóm arapakkan Bethel. A pwal angang lón Bethel me álillis lón ewe angangen chiyakú. Lón ekkena fansoun ese wor kókkótun án ekkewe mi kerán pwúpwúlú repwe nóm lón Bethel, iwe aua kewis pwe aupwe special pioneer. Ua ekis lólilen. Mwirin ai nónnóm Bethel úkúkún 10 ier ikewe a awora enei mwéngé me leeniei, ifa usun aupwe tongeni manaw wóón ei úkúkún álillis mi kawor ngeni special pioneer? Emén me emén ám aupwe angei 25 rand (me lóóm mi wewe ngeni $35, U.S.) iteiten maram, ika pwe ai tikeri ewe úkúkún awa, return visit, me puk aupwe anéúnéúló mi fen kaúkúló. Ena úkúkún moni, aupwe néúnéú le mééni ám rent, enem mwéngé, ám sái, ám sáfei me ekkewe mettóch mi lamot ngenikem.

Ra ewisa ngenikem le fiti eú kúkkún group arapakkan ngeni ewe telinimw Durban, lón kinikinin ewe Indian Ocean. A chómmóng aramasen India ra nóm ikena, chómmóng me leir mwirimwirin chókkewe mi etto angang lón ewe kompenien ffér suke lón ekkewe ier órun 1875. Lón ei atun, ra eáni pwal ekkóch sókkun angang nge ra chúen féri eérenier kewe me mwéngé pwisin ener kewe mwéngé kapachelong ewe mwéngé mi fókkun anné itan curry. Nge ra fós lón fósun Merika, ina minne a mecheres ngenikem le afalafal ngeniir.

Iteiten maram ekkewe special pioneer ra achocho le tikeri 150 awa lón ewe angangen afalafal, ina minne ám me Laura aua achocho le tikeri wonu awa lón ewe áeúin rán. A mmen pwichikkar. Ese wor néúm return visit me chón káé, ina popun aua afalafal imw me imw lón úkúkún wonu awa. Mwirin ám kerán poputá, ua katol nei we kulók nge a kerán chék 40 minich a ló! Ua kan ekieki, aupwe tongeni apwénúetá ei wis?

Ekiseló mwirin, aua akkótaéchú manawem. Iteiten rán, aua ammólnatá enem sandwich me eú kúkkún mangopin masouan soup are kofi. Ika aua mochen ekis asésé, aua parkúni wáám we tarakú fán chúlóón efóch irá me asésé. Fán ekkóch a wor semiritin India mi pwennikemiló me attolakem! Mwirin fitu rán, aua silleni pwe mwirin chék ruu are úlúngát awa, ause chúen tepereni feilóón ewe kulók.

A ifa me apwapwaan ám afalafala ewe enlet seni Paipel ngeni ekkeei aramas mi awasélaéch! Aua kúna pwe aramasen India iir aramas mi pwári súfél, mennin, me tongei Kot. Chómmóng chón Hindu ra etiwa minne aua afalafala ngeniir. Ra sani le káé usun Jiowa, Jesus, ewe Paipel, ewe ótót séfé mi kinamwe lón mwachkkan, me ewe ápilúkúlúk fán iten ekkewe mi máló. Mwirin eú ier, a wor 20 néúm chón káé. Lón eú me eú rán, aua pwapwa le mwéngé mwéngéén leolowas ren eú me eú famili aua kákkáé ngeniir. Aua fókkun pwapwa.

Nge ekiseló chék aua pwal kewis ngeni eú wis. Ám aupwe chuchchuuri ekkewe mwichefel mi nóm kkan ngeni órossetin Indian Ocean. Atun aua chuuri me angangfengen me ekkewe chón afalafal lón eú mwichefel me apéchékkúler, aua nónnóm ren eú famili. Usun ám chón ar famili, aua pwapwa le chiechi ngeniir, néúr kewe semirit, me néúr kewe man. A ló ekkewe ruu ier mi fókkun apwapwa. Mwirin chék, ewe keangen ofesilap a kékkérikem wóón phone. Ra erá, “Aua mochen pwe oupwe liwintosefál lón Bethel.” Iwe, ua apasa, “A fókkun apwapwa ám nóm ikeei.” Nge, aua tipemecheres le angang ia chék ra mochen aupwe angang ie.

Me lón Bethel ua wisen angang lón ewe Service Department, nge ua feiéch pún ua angang ren chómmóng mi ásimaw me watte sileier. Lón ekkena fansoun, a kan titiiló ngeni eú me eú mwichefel taropwe mwirin án ewe chónemmwen  mi wisen sáifetál chuuriir. Ekkena taropwe ra apéchékkúler me awora ngeniir ewe emmwen mi lamot ngeniir. Ina minne, a watte án ekkewe seketeri angang pún ra afféúni seni fósun Xhosa, Zulu, me pwal ekkóch fós ngeni fósun Merika, mwirin, seni fósun Merika ngeni ekkewe fósun Afrika. Ua fókkun aúcheani angang weiresin ekkewe chón chiyakú, iir kewe ra pwal álisiei ai upwe weweiti weiresin manawen pwiich kewe chón Afrika mi chólóchól.

Lón ena atun, kókkótun ewe mwúún South Africa a kan áimufeseni aramas lón en me an lewo. Eú me eú lewoon aramas a wor leenian, ina minne ese wor chiechifengen lefiler. Pwiich kewe chón Afrika mi chólóchól ra kapas lón pwisin ar fós, afalafal lón pwisin ar fós, me fiti ar mwich mi eáni ar fós.

Use kan sissilei chómmóng chón Afrika mi chólóchól, pokiten ua kan chék chuchchuri ekkewe mwichefel mi eáni fósun Merika. Iwe nge iei, a suuk ngeniei ai upwele sissilei ekkewe chón Afrika mi chólóchól me nónnómun manawer me eérenier kewe. Ua silei ekkewe weires pwiich kewe ra kúna pokiten eérenien leenier kewe me lúkúen aramaser kewe. A ifa me pworaar ren ar rese fiti ekkewe eéreni ese tipeeú ngeni Paipel me lón ar likiitú fán watteen koput seni ar famili me chón sópwur kewe pokiten rese féri ekkewe mettóch mi riri ngeni angangen roong! Lón ekkewe leeni mi towaw seni telinimw, a fókkun watte osupwang ie. Chómmóng me leir rese sussukul, nge ra aúcheani ewe Paipel.

Ua pwal angang wóón ekkóch case lón pekin kapwúng mi weneiti filien emén wóón an fel me an esap pekini eú pekin. A fókkun péchékkúl ai lúkú atun ua kúna tuppwélún me pworaan ekkewe kúkkún Chón Pwáraatá mi katowu seni ar sukul pokiten rese mochen fitiir le iótek me kél.

Pwiich kewe ra pwal kúna eú sóssót me lón eú kúkkún fénú lón Afrika itan Swaziland. Lupwen King Sobhuza II a máló, a lamot meinisin chón ena leeni repwe féri ekkóch eérenien wóón mi má. Ekkewe mwán repwe panchoni mékúrer me ekkewe fefin repwe fichimwoch. Chómmóng me lein pwiich kewe ra kúna riáfféúmwáál pokiten rese mochen fiti ei mettóch mi riri ngeni fel ngeni ar kewe lewo. A ifa me pwapwaam ren ám kúna tuppwélúr ngeni Jiowa! Aua káé chómmóng  mettóch usun tuppwél me mosonottam seni pwiich kewe lón Afrika, me ena a apéchékkúlaló ám lúkú.

Lón 1981, ua pwal angangsefál lón ewe leenien print. Ua álillis lón pekin néúnéún computer lón ewe angangen print. A ifa me ámmeseiken ena fansoun! A watte ekkesiwilin ewe angangen print. Emén chón amémé pisekin print a ngeni ewe keangen ofesilap eú phototypesetter mi chék free ám aupwe sótuni. Mwirin, nimu ekkena sókkun ra siwili ekkewe tiu Linotype. A pwal kawor eú mineféén rotary mwesinen print. Ei angang a mwittiriló!

Computer a álisikem le fératá eú alen ám aupwe akkótaéchú ekkewe mak wóón ekkewe taropwe ren ám áeá MEPS, ewe Multilanguage Electronic Publishing System. Ei angang a fókkun múrinnéló seni ewe atun ám ekkewe fémén chón Bethel seni Canada etto ngeni South Africa! (Ais. 60:17) Lón ekkena atun ám me fémén aua pwúlúweni fémén fefin pioneer mi tongei Jiowa. Ám me Bill aua chúen angang lón Bethel, nge Ken me Dennis a wor néúr me ra nóm kkan ngeni Bethel.

A lapóló ekkewe angang lón ewe keangen ofesilap. Chóchóón ekkewe fós néúch kewe puk ra afféú lón me print a lallapoló, me ttittiló ngeni pwal ekkóch keangen ofes. Ina popun a lamot an epwe fférútá pwal eú imwen Bethel. Pwiich kewe ra fératá eú lón ewe leeni mi múrinné notoun Johannesburg. A efinún lón 1987. A mmen apwapwa ai kúna feffeitáán meinisin ekkena angang me ai chóni ewe Kúmiin Chón Túmúnú Keangen Ofesilap lón South Africa ren fite ier.

Lón ewe ier 2001, aua fókkun máirú atun ua ketiw ai upwe chóni ewe Kúmiin Chón Túmúnú Keangen Ofesilap lón United States. Inaamwo ika aua fókkun letipengaw ren ám aupwele ló seni ám angang me chiechiem kewe lón South Africa, nge aua pwapwa ám aupwele chóni ewe familien Bethel lón United States.

Iwe nge, aua pwal lólilen ren ám aupwele ló seni inen Laura we a chinnap. Ika aua nóm New York epwe weires ngenikem le álisi, nge pwiin Laura kewe úlúmén ra erá repwe álisi osupwangan lón pekin inis, memmeef, me moni. Ra erá, “Ám ause tongeni fiti angangen afalafal full-time, nge ika aupwe wisen awora minne Mama a osupwangan epwe álisikemi le sópwósópwóló lón wisemi na.” Aua fókkun kilisou ngeniir.

Pwal ina chék usun pwii we me pwúlúwan we re nóm Toronto, Canada, mi wisen túttúmúnú inem we mi má seni pwúlúwan. Lón ena fansoun, a chék nónnóm rer lap seni 20 ier. Aua fókkun kilisou ngeniir ren ar tongei me túmúnú tori an we a máló ekiseló chék mwirin ám wareiti New York. Angangen túmún chinnap a mmen áweires fán ekkóch, nge aua feiéch pún a wor chón ám kewe famili ra tipemecheres le ekkesiwili nónnómun manawer pwe repwe wisen túmúnúúr.

Ren fite ier me lón United States ua angang lón fférún néúch kewe puk, me a kan múrinnéló me mecheresiló. Nge kukkuto chék, ua angang lón pekin Purchasing Department. A ifa me apwapwaan ekkeei 20 ier a ló ai chóni ei watteen familien Bethel chóchóór ina epwe 5,000 me 2,000 chókkewe mi kan etto pwe repwe álillis!

Wone ier ra ló use fen ekieki pwe upwe nóm ikeei. Seni lóóm tori iei Laura a fókkun álilliséch ngeniei. A mmen fókkun múrinné nónnómun manawei! Aua mmen aúcheani ekkeei sókkopaten angang aua eáni me meinisin chókkewe aua angangfengen, kapachelong chókkewe lón ekkewe keangen ofesilap aua kan wisen chuuriir lón sókkopaten leeni. Iei, pokiten a lap seni 80 ieri, a kekisiló ekkewe angang ua féri, me a wor chómmóng pwii kewe mi kúkkún ieriir seniei mi sipeéch ra tongeni féri ekkewe angang.

Ewe soumakken kélfel a makkeei: “Feiöchün ewe mwü mi eäni Kot ewe Samol mi Lapalap.” (Kölf. 33:12) A mmen fókkun enlet ena. Ua mmen fókkun kilisou ren ám angangfengen me néún Jiowa kewe aramas mi pwapwa.