1. Pwata a eú alen tipáchem ach sipwe mmólnetá ngeni feiengaw watte?

 MMÓLNETÁ a tongeni seláni manawen aramas. Áwewe chék, atun a fis eú feiengaw watte, lap ngeni ekkewe aramas mi mmólnetá ra kúna manaw me ra tongeni álisi ekkewe ekkóch. Iei alon eú mwicheich mi sótun álisi aramas lón Europe: “Mmólnefichitá a tongeni seláni manaw.”

2. Pwata sipwe mmólnetá ngeni ewe riáfféú mi lapalap? (Mateus 24:44)

² Fisin ewe riáfféú mi lapalap epwe chék weiweitá. (Mat. 24:21) Iwe nge, ena riáfféú mi lapalap epwe sókko seni ekkewe pwal ekkóch feiengaw watte pokiten sia silei pwe epwe fis. Ina epwe 2,000 ier a ló, Jises a éúréúra néún kewe chón káé ar repwe mmólnetá ngeni ena rán. (Álleani Mateus 24:44.) Iká sia mmólnetá epwe mecheres ngenikich ach sipwe likiitú lón ena fansoun mi áweires me álisi ekkewe ekkóch ar repwe pwal likiitú.—Luk. 21:36.

3. Ifa ussun likiitú, úméúméch, me tong ra tongeni álisikich le mmólnetá ngeni ewe riáfféú mi lapalap?

³ A lamot sipwe ámááraatá ekkewe úlúngát napanap repwe tongeni álisikich le mmólnetá ngeni ewe riáfféú mi lapalap. Met sipwe féri iká sia kewis ach sipwe afalafala eú pwóróusen kapwúng mi chou me iká ekkewe chón lúkún ra ú ngenikich? (Pwär. 16:21) A lamot ngenikich likiitú pwe sipwe álleasochisi Jiowa me lúkúlúk pwe epwe túmúnúkich. Met sipwe féri iká a péút seni chienach kewe ekkóch pisekiir are fen meinisin pisekiir? (Ap. 3:17, 18) A lamot ngenikich úméúméch pwe epwe amwékútúkich ach sipwe awora ngeniir met ra osupwangan. Met sipwe féri iká ren och fansoun sia nómfengen me chienach kewe chón lúkú lón eú leeni pokiten án ewe mwichen mwúún aramas maunekich? (Is. 38:10-12) A lamot epwe péchékkúl ach tong ngeniir pwe sipwe tongeni likiitú lón ena fansoun mi fókkun áweires.

4. Ifa ussun ewe Paipel a áiti ngenikich lamoten ach sipwe sópweeló le ámááraatá likiitú, úméúméch, me tong?

 ⁴ Án Kot we Kapas a pesengenikich ach sipwe sópweeló le ámááraatá ach likiitú, úméúméch, me tong. Lukas 21:19 a apasa: “Ren ämi likitü oupwe püsin amanauakemi.” Kolose 3:12, Testament mi Fö a apasa: “Oupwe pwilitalong womi umoumouch.” Me 1 Tesalonika 4:9, 10 a apasa: “Kot a fen aiti ngenikemi usun ämi oupwe echenifengenikemi lefilemi. . . . Iei mine pwiim kana, aia tüngormau ngenikemi, oupwe alapala ämi echenifengenikemi lefilemi.” Ekkena wokisin ra weneiti ekkewe Chón Kraist lóóm mi fen pwáári ar likiitú, úméúméch, me tong. Iwe nge, a lamot repwe sópweeló le ámááraatá ekkena napanap. A lamot sipwe pwal ina ussun. Ren ach sipwe kúna álillis, sipwe ppii ifa ussun ekkena Chón Kraist lóóm ra pwáári eú me eú ekkena napanap. Mwirin, sipwe ppii ifa ussun sia tongeni áppirúúr me ánneta pwe sia mmólnetá ngeni ewe riáfféú mi lapalap.

5. Ifa ussun ekkewe Chón Kraist lóóm ra likiitú fán ekkewe weires mi toriir?

⁵ A lamot ngeni ekkewe Chón Kraist lóóm ar repwe likiitú. (Ipru 10:36) A pwal toriir ekkewe esin osukosuk mi tottori ekkewe aramas lón ena atun. Nge a pwal wor ekkewe weires ra kúna pokiten iir Chón Kraist. Chómmóng me leir ra kúna riáfféúmwáál, esap chék seni néúwisin ewe lamalamen Jus me ekkewe néúwisin Rom nge pwal seni pwisin chón ar famili. (Mat. 10:21) Nge me lón ewe mwichefel, fán ekkóch a lamot ar repwe ú ngeni etipetipaen ekkewe chón rikiló me ar kewe asukul mi etipefeseni ewe mwichefel. (Föf. 20:29, 30) Iwe nge, ekkena Chón Kraist ra likiitú. (Pwär. 2:3) Ifa ussun? Ra kan ekieki ussun pwóróusen chókkewe mi likiitú mi mak lón Paipel, áwewe chék ren Hiop. (Jas. 5:10, 11) Ra tingorei Kot an epwe fang ngeniir péchékkúl. (Föf. 4:29-31) Me ra pwal nefótófót wóón ekkewe mettóch mi múrinné a fis pokiten ar likiitú.—Föf. 5:41.

6. Met ka káé seni minne Merita a féri pwe epwe likiitú ngeni án chón an we famili ú ngeni?

⁶ Sia pwal tongeni likiitú iká sipwe kákkáé iteitan me ekilonei pwóróusen ekkewe aramas iir mi likiitú mi mak lón ewe Paipel me lón néúch kewe puk. Ina met emén Chón Kraist lón Albania itan Merita a féri pwe epwe tongeni likiitú ngeni án chón an we famili ú ngeni. Iei alon: “A fókkun chúng letipei atun úa káé pwóróusen Hiop lón ewe Paipel. A fókkun riáfféú, me inaamwo iká ese silei ié a efisi ekkewe osukosuk mi tori, nge a chúen apasa: ‘Tori ái máló, úsapw fangetá ái túppwél!’ (Hiop 27:5, NW) Úa ekieki pwe a kon áweires met a fis ngeni Hiop lap seni met a fis ngeniei. Nge ngang úa silei ié we a efisi ekkewe sóssót mi toriei.”

7. Inaamwo iká esaamwo torikich och watteen sóssót lón ei fansoun, nge met a lamot sipwe kan féfféri iei?

⁷ Sia pwal tongeni alapaaló ach likiitú ren ach ikkiótek ngeni Jiowa iteitan me ereni meinisin ach kewe aúrek. (Fil. 4:6; 1 Tes. 5:17) Eli lón ei fansoun ese toruk eú watteen sóssót. Ikáámwo ina, nge en mi kan tittingorei Jiowa an emmwen atun ka letipengaw, osukosuk, are atun kese silei met kopwe féri? Iká ka kan tittingorei Kot an álillis iteitan lón óm kewe osukosuk mi kisikis rán me rán, iwe epwe mecheres ngonuk óm kopwe féri ena atun epwe toruk watteen weires. Kopwe lúkúlúk pwe i a wesewesen silei ineet epwe álisuk me ifa ussun epwe álisuk.—Kölf. 27:1, 3.

8. Ifa ussun pwóróusen Mira a pwáári pwe ach likiitú iei fán ekkewe sóssót mi torikich epwe tongeni álisikich lón mwach? (James 1:2-4) (Pwal ppii ewe sasing.)

⁸ Iká sia akkamwéchú ach túppwél ngeni Jiowa lón ei fansoun, ese wor tipemwárámwár pwe sipwe pwal likiitú atun ewe riáfféú mi  lapalap epwe war. (Rom 5:3) Pwata sia tongeni apasa ena? Chómmóng me lein chienach kewe ra erá pwe iteiten eú me eú ekkewe sóssót ra likiitú fan, a álisiir le likiitú fán ewe sóssót mi toriir mwirin. Likiitú a émúrinnéreló me apéchékkúla ar lúkú pwe Jiowa a mmólnetá me mochen álisiir. Pokiten ra lúkú Jiowa, ra tongeni likiitú fán ewe sóssót epwe toriir. (Álleani James 1:2-4.) Emén pioneer lón Albania, itan Mira, a kúna pwe an likiitú lón ekkewe osukosuk mi tori lóóm, a álisi an epwe sópweeló le likiitú. Iwe nge, a apasa pwe fán ekkóch a meefi pwe i chék a chómmóng an osukosuk. Nge mwirin, a chemeni met Jiowa a féri fán itan lón ekkewe 20 ier a ló, iwe a áchchema ngeni pwisin i: ‘Kopwe chék túttúppwél. Sópweeló óm angang ngeni Jiowa. Kosap asolapa ekkewe fansoun a fen álisuk lón pwe kopwe likiitú ngeni óm kewe osukosuk.’ En ka pwal tongeni ekieki ifa ussun Jiowa a fen álisuk le likiitú. Kopwe lúkúlúk pwe a kan kúna iteiten fansoun óm likiitú ngeni ekkewe sóssót mi toruk me i epwe efeiéchuk. (Mat. 5:10-12) Iwe, atun ewe riáfféú mi lapalap epwe poputá, ka fen silei ifa ussun kopwe likiitú me kopwe tipeppós le sópweeló óm likiitú.

9. Ifa ussun chón ewe mwichefel lón Antiok ra pwáári úméúméch?

⁹ Ekieki met a fis atun a tori ekkewe Chón Kraist lón Jutia eú watteen lengita. Mwirin án chón ewe mwichefel lón Antiok lón Siria silei ussun ena lengita, ese wor tipemwárámwár pwe ra meefi ar tongei chiener kana lón Jutia. Ina minne, ra féri och mettóch pwe repwe álisiir. Ra “tipeeufengen, pwe än eman me eman leir alilis won ükükün an tongeni epwe titila ngeni pwiir kewe chon lükü mi nom lon Jutea.” (Föf. 11:27-30) Inaamwo iká chókkana ra nóm towaw, nge ekkena Chón Kraist lón Antiok ra fókkun mochen álisiir.—1 Joh. 3:17, 18.

10. Ifa ussun sia tongeni pwáári úméúméch atun a tori chienach kewe eú feiengaw watte? (Pwal ppii ewe sasing.)

¹⁰ Lón ei fansoun, sia pwal tongeni pwáári úméúméch atun sia silei pwe chienach kewe chón lúkú ra kúna riáfféú pokiten fisin eú feiengaw watte. Sia tongeni mwittir awora ach álillis, eli ren ach eisini ekkewe mwán mi ásimaw iká sia tongeni álillis lón eú angang, are awora ach monien asor, are iótek fán iten chókkewe mi toriir feiengaw watte. b (SalF. 17:17) Áwewe chék, lón ewe 2020, lap seni 950 Disaster Relief Committees ra kefilitá wóón unusen fénúfan ar repwe wisen awora álillis ngeni chókkewe mi lamot ngeniir álillis atun ewe COVID-19 pandemic. Sia fókkun kilisou ngeni chókkana mi fiti ena angang. Pokiten ra mochen pwáári ar úméúméch ngeni chiener kewe chón lúkú, ra atoura ekkewe álillis lón pekin áion, álisiir ar repwe chék sópweeló ar angang ngeni Jiowa, me lón ekkóch atun ra férsefáli ekkewe imw me ekkewe leeni sia kan fel ie.—Apépé ngeni 2 Korint 8:1-4.

11. Ifa ussun ach féfférún úméúméch a elingaaló Semach we lón láng?

¹¹ Lupwen sia kan pwáári úméúméch mwirin fisin eú feiengaw watte, aramas ra silleni minne sia pennúkúóló. Áwewe chék, lón ewe ier 2019, taifun Dorian a atai eú Leenien Mwiich lón Bahamas. Atun chienach kewe ra aúsefálietá ena Leenien Mwiich, ra eisini emén contractor esap Chón Pwáraatá iká epwe fite liwinin an epwe féri ngeniir ekkóch mettóch mi lamot ngeni ar we angangen kaú. Átena a ereniir pwe a mochen álisiir, áeá an kewe  pisekin angang, me awora ekkewe pisek mi lamot ngeniir, nge esap pwal kamé. A ereniir: “Úa chék mochen féri ei fán iten ámi we mwicheich. A chúng letipei ren minne oua féri fán iten chienemi kewe.” Lap ngeni aramas wóón ei fénúfan, rese silei Jiowa. Nge chómmóng me leir ra kúna met Chón Pwáraatá Jiowa ra féri. A ifa me pwapwaach le silei pwe ach féfférún úméúméch a tongeni lukeato aramas ngeni ewe Emén mi eáni “ümöümöch” mi “fokun somwosomwola”!—Ef. 2:4.

12. Ifa ussun ach ámááraatá úméúméch iei a ammólnakichetá ngeni ewe riáfféú mi lapalap? (Pwärätä 13:16, 17)

¹² Pwata a lamot ach sipwe pwáári úméúméch atun ewe riáfféú mi lapalap? Ewe Paipel a apasa pwe chókkewe rese álisaatá mwúún fénúfan, repwe kúna osukosuk lón ei fansoun me pwal atun ewe riáfféú mi lapalap. (Álleani Pwärätä 13:16, 17.) Ese mwáál epwe lamot álillis ngeni chienach kewe chón lúkú ar repwe tongeni tikeri ekkewe mettóch mi lamot ngeniir. Lupwen ach we King, Kraist Jises, epwe feito pwe epwe apwúngú aramas, amwo epwe kúna pwe sia pwáppwári úméúméch me epwe etiwakich ach sipwe “mwüni ewe mwü.”—Mat. 25:34-40.

13. Me ren Rom 15:7, ifa ussun ekkewe Chón Kraist lóóm ra apéchékkúlaló ar tongfengen lefiler?

¹³ Tong, ina esissillen ekkewe Chón Kraist lóóm. Nge mi mecheres ar repwe pwáári tong? Ekieki chón ewe mwichefel lón Rom. Ekkóch me leir, iir chón Jus mi álleasochisi ewe Allúkún Moses seni lekúkkúnúr, nge ekkóch me leir, iir chón lúkún Israel, nónnómun manawer a fókkun sókko seni ekkewe chón Jus. Neman ekkóch me leir iir slave, nge ekkóch iir chón ngas, me eli ekkóch leir a pwal wor néúr slave. Ifa ussun ekkena Chón Kraist ra pwáári tong lefiler inaamwo iká iir mi sókkofesen? Ewe aposel Paul a pesengeniir ar repwe ‘etiwafengeniir lefiler.’ (Álleani Rom 15:7.) Met weween alon na? Ewe kapas mi afféú ngeni “etiwa,” a wewe ngeni án emén etiwa emén fán kirekiréch are awasélai lón imwan are chiechi ngeni. Áwewe chék, Paul a ereni Filimon ifa ussun epwe etiwa Onesimus, néún we slave mi sú seni, a apasa: “Fán kirekiréch kopwe etiwa i.” (Filim. 17, NW) Prisila me Akwila ra pwal etiwa Apolos, ewe emén ese kon ussur le silei ewe lamalamen Chón Kraist, ren ar “uweela lon imwer.” (Föf. 18:26) Ekkena Chón Kraist rese mut ngeni sókkofeseniir an epwe etipefeseniir, nge ra fen etiwafengeniir.

14. Ifa ussun Anna me pwúlúwan we ra pwáári tong?

¹⁴ Sia pwal tongeni pwáári tong ngeni chienach kewe Chón Kraist ren ach etiwer ach sipwe chiechifengen are kunoufengen. Ach féri ena, a pwal tongeni amwékútúúr le pwáári ar tong ngenikich. (2 Kor. 6:11-13) Iei pwóróusen Anna me pwúlúwan we. Ekiseló chék mwirin ar mwékút ngeni West Africa lón ar angangen misineri, a fis ewe COVID-19 pandemic. Pokiten ena pandemic, iwe rese tongeni chuuri chón ar we mineféén mwichefel lón féúféún aramas me ese mecheres ar repwe sissilefengeniir. Ifa ussun ena pean pwúpwúlú ra pwáári ar tong? Ra video fengen me chiener kana me ereniir úkúúkún ar mochen sissileer. A chúng letipen chón ekkewe famili, iwe fán chómmóng ra kan kékkériir me mak ngeniir. Pwata ekkena misineri ra achocho le chiechi ngeni chón ar na mwichefel? Anna a erá, “Úse tongeni ménúkaaló án chienach kewe Chón Kraist pwáári tong ngeniei me chón ái famili lón fansoun éch pwal fansoun ese éch. Ar leenien áppirú a amwékútúei ái úpwe pwáári tong.”

15. Met ka káé seni pwóróusen Vanessa ussun ach tongei meinisin chienach kewe? (Pwal ppii ewe sasing.)

¹⁵ Chómmóng me leich sia fiti ekkewe mwichefel mi wor pwiich kewe mi sókkóló senikich  me sókkopat napanaper. Sia tongeni apéchékkúlaló ach tong ngeniir meinisin ren ach nefótófót wóón napanaper kewe mi múrinné. Emén Chón Kraist itan Vanessa, mi nóm lón New Zealand, a meefi pwe a weires ngeni an epwe chiechiéch ngeni ekkóch chón an we mwichefel. Mwirin a filaatá an esap fen éménúngaw seni chókkewe i a mángaweiti napanaper, nge epwe fen awora an fansoun ngeniir. An féri ena, a álisi le kúna ewe popun Jiowa a tongeer. Iei met a apasa: “Pokiten pwúlúwei we a wiliiti emén chónemmwen mi wisen sáifetál, iwe áúa kan chiechi ngeni chómmóng pwiich kewe mi sókkofesen napanaper, me úa kúna pwe a mecheres ái úpwe chiechi ngeniir. Iei úa sani sókkopaten aramas. Ese wor tipemwárámwár pwe Jiowa a pwal fókkun sani ena, pún ekkewe aramas a mut ngeniir ar repwe fel ngeni ra fókkun sókkofesen.” Lupwen sia káé le eáni ekiekin Jiowa ussur, sia pwáári pwe sia tongeer.—2 Kor. 8:24.

16. Pwata epwe fókkun lamot ach sipwe tongei chienach kewe atun ewe riáfféú mi lapalap? (Pwal ppii ewe sasing.)

¹⁶ A fókkun lamot ach sipwe pwáári ach tongei chienach kewe atun ewe riáfféú mi lapalap. Lupwen epwe poputá ena rán, ifa ussun Jiowa epwe túmúnúkich? Iei met Jiowa a eáni éúréúr ngeni néún kewe aramas atun ekkewe chón Papilon ra mauner: “Oupwe tolong lon imwemi, ämi nei aramas, o apüngala asamemi. Iwe, oupwe aopakemi eu fansoun mochomoch tori än Kot song epwe wesila.” (Ais. 26:20) Eli sipwe pwal fiti ena esin kapasen éúréúr atun epwe fis ewe riáfféú mi lapalap. Ekkena ‘imw’ sipwe opolong lón, neman repwe weneiti ach kewe mwichefel. Atun ewe riáfféú mi lapalap, sipwe kúna ewe túmún Jiowa a pwonei iká sipwe sópweeló le fiti chienach kewe le angang ngeni. Ina minne, a lamot sipwe angang weires iei le apéchékkúla ach tong ngeni chienach kewe chón lúkú. Ach kúna manaw a tongeni lóngólóng wóón ena.

17. Iká sipwe mmólnetá iei, met sia tongeni féri atun ewe riáfféú mi lapalap?

¹⁷ Lón “ewe rän mi lap, ränin ewe Samol mi Lapalap,” epwe fókkun áweires ngeni meinisin aramas. (Sef. 1:14, 15) Néún Jiowa kewe aramas repwe pwal kúna watteen weires. Nge iká sipwe mmólnetá iei, sia tongeni meefi kinamwe me álisi ekkewe ekkóch. Sia tongeni likiitú ngeni ese lifilifil met sókkun osukosuk epwe tongeni torikich. Lupwen chiechiach kewe chón lúkú repwe nóm lón weires, sipwe achocho le úméúméch ngeniir úkúúkún ach tongeni me awora ngeniir met ra osupwangan. Me iká sia káé ach sipwe tongei pwiich kewe lón ei fansoun, sipwe pwal pwáári ach tong ngeniir lón mwachkkan. Iwe, Jiowa epwe fang ngenikich manaw esemuch lón eú ótót ikewe sisap fókkun chúen chechchemeni meinisin sókkun feiengaw watte me riáfféú ie.—Ais. 65:17.