1, 2. Pwata Taniel i ‘eman mwän mi watte chenin me ren Kot,’ iwe ifa usun sia tongeni áppirú an álleasochis?

 LUPWEN ekkewe chón Jus ra eoló lón Papilon, iir ra tolong lón ena leeni mi ur ren ululun me aramas mi fel ngeni ekkewe ngún mi ngaw. Iwe nge, ekkewe chón Jus mi tuppwél, áwewe chék ren Taniel me chienan kewe úlúmén, rese mut ngeni aramasen Papilon ar repwe etipetiper are anapanaper. (Tan. 1:6, 8, 12; 3:16-18) Taniel me chienan kana ra mut ngeni Jiowa an epwe wisen anapanaper usun emén chón fér sepi pwúl, me ra sópweló le fel ngeni i chék. Inaamwo ika Taniel a manaw lein aramas mi ngaw arapakkan unusen manawan, nge néún Kot we chónláng a erá pwe i ‘eman mwän mi watte chenin me ren Kot.’​—Tan. 10:11, 19.

² Lón fansoun lóóm lóóm, emén chón fér sepi pwúl a tongeni féri eú sókkun sepi ren an áeá eú sekitaan sepi pwúl le anapanapa. Ikenái ekkewe chón fel mi enlet ra silei pwe Jiowa, i ewe Sounemenemen unuselapen láng me fénúfan me a wor an pwúúng le anapanapa chón ekkewe mwú. (Álleani Jeremaia 18:6.) A pwal wor án Kot pwúúng le anapanapa emén me emén kich. Iwe nge, i ese eriánikich ach sipwe féri ekkesiwil lón manawach. Nge a fen mochen sipwe tipemecheres ngeni an epwe anapanapakich. Lón ei lesen sipwe káé  ifa usun sia tongeni usun pwúl mi pwetete Kot mi tongeni anapanapa. Sipwe pwóróusfengen wóón ekkeei úlúngát kapas eis: (1) Ifa usun sipwe túmúnúkich seni ekkewe napanap mi tongeni efisi ach sipwe tunaló án Kot kapasen éúréúr me usun pwúl mi péchékkúl? (2) Ifa usun sia tongeni ámááraatá ekkewe napanap repwe álisikich le ákkálleasochis me sipwe chék usun pwúl mi pwetete? (3) Ifa usun ekkewe sam me in Chón Kraist ra tongeni angangfengen me Kot lón ar anapanapa néúr kewe?

3. Ikkefa ekkewe mettóch a tongeni etipeféreai letipach? Áweweei.

³ Än Salomon Fos 4:23 a apasa: “Kopwe fokun tümwünü lelukom lap seni om tümwünü och pisek aüchea, pun manau a pop seni lon lelukom.” Ren ach sipwe túmúnú letipach pwe esap tipeférea, a lamot sipwe túmúnú senikich ekkewe mettóch mi ngaw, choweán lamalamtekia, ach eérenaaló le féri och tipis, me nafangawen lúkú. Ika sise túmúnúéch, ekkena mettóch ra tongeni efisi ach sipwe álleasolap me ú ngeni Kot. (Tan. 5:1, 20; Ipru 3:13, 18, 19) Ina met a fis ngeni ewe kingen Juta itan Usia. (Álleani 2 Kronika 26:3-5, 16-21.) Me akkomwan, Usia a álleasochis me ririéch ngeni Kot, ina minne Kot a apéchékkúla mwúún. Nge lupwen “a pöchökülela, a lamalamtekia pwe a tolong lon feiengau.” Lón an lamalamtekia, a mwo nge sótun keni appach mi pwokkus lón ewe imwenfel inaamwo ika ena wis wisen chék ekkewe souasor. Lupwen ekkewe souasor ra ereni Usia pwe mi mwáál minne a féri, i a fókkun song! Iwe, Jiowa a ásáwa ena king mi lamalamtekia ren rupun pwétúr tori an a máló.​—SalF. 16:18.

4, 5. Met a tongeni fis ika pwe sise túmúnúkich seni lamalamtekia? Apwóróusa pwóróusen emén.

⁴ Ika sise túmúnúkich seni lamalamtekia, sia tongeni poputá le ekieki pwe sia múrinné seni ekkewe ekkóch, pwal mwo nge poputá tunaló emmwen mi kawor ngenikich seni lón Paipel. (SalF. 29:1; Rom 12:3) Ina met a fis ngeni emén mwán mi ásimaw itan Jim. I ese tipeeú ngeni meefien ekkewe pwal ekkóch mwán mi ásimaw usun och mettóch lón ewe mwichefel. Jim a apasa, “Ua ereni ekkewe mwán mi ásimaw pwe rese pwáraatá tong, iwe ua towu seni ám we mwich.” Mwirin wonu maram, Jim a mwékút ngeni pwal eú mwichefel nge me ikena ie ese filitá an epwe wiseni ewe wis mwán mi ásimaw. Iwe Jim a fókkun letipengaw. A fókkun lúkúlúk pwe mi pwúng minne a féri, iwe, úkúkún engol ier ese chúen angang ngeni Jiowa. A erá pwe lón ena atun i a lamalamtekia me a poputá le tipi ngeni Jiowa minne a fis ngeni. Ren fite ier, pwiich kewe ra kan ló chuuri me sótun álisi, nge i ese mochen etiwa ar álillis.

⁵ Jim a erá, “Use tongeni úkútiw le ekieki pwe ekkewe ekkóch iir mi fen mwáál.” Minne a fis ngeni Jim a áiti ngenikich pwe lamalamtekia a tongeni efisi ach sipwe lúkú pwe minne sia féri mi pwúng. Ika sia ina usun, iwe sise chúen usun pwúl mi pwetete. (Jer. 17:9) Ka fen piin song ren emén pwiimw Chón Kraist? Ka fen letipengaw pokiten a péút sonuk eú wisom? Met meefiom lón na atun? Ka lamalamtekia, are ka mirititi pwe óm kinamwe ngeni pwiimw kewe me akkamwéchú óm tuppwél ngeni Jiowa ikkena met ra fen kon lamot seni meinisin?​—Álleani Kölfel 119:165; Kolose 3:13.

6. Met a tongeni fis ika sia eérenaaló le féri och tipis?

⁶ Lupwen emén a eérenaaló le féri och tipis pwal mwo nge aopaaló minne a kan féri, a tongeni weires an epwe etiwa kapasen éúréúr seni Kot. Iwe epwele fen ina mecheresilóón an epwe féri tipis. Emén Chón Kraist mwán a erá pwe ló, ló, ló, ese chúen mwo nge meefi ngawen an kewe féffér. (SalAf. 8:11) Pwal emén mi piin eérenaaló le kakkatol sasingin  me kachitoon kapasingaw ren och fansoun, a nesékúriti ena fansoun me a erá, “Ua mirititi pwe ua poputá le eáni ekiek mi chék esiita ekkewe mwán mi ásimaw.” Minne a eérenaaló le féri a atai an riri ngeni Jiowa. Lupwen a pwáló minne a féfféri, iwe ekkewe mwán mi ásimaw ra álisi. Pwúngún, kich meinisin sise unuséch. Nge ika sia esiita chókkewe mi fénékich are kúnetipingen ren ewe popun sia féri eú tipis nge sise fen tingorei Kot an epwe omusaaló ach tipis me álisikich, iwe letipach a tongeni tipeférealó.

7, 8. (a) Ifa usun ekkewe chón Israel lóóm ra pwáraatá pwe nafangawen lúkú a tongeni efisi ach sipwe tipeférea? (b) Ifa ewe lesen fán itach?

⁷ Ekkewe chón Israel ra kúna chómmóng manaman mi amwarar Jiowa a féri atun a angasereló seni ar fétek lón Isip. Inaamwo ika ina, nge atun ra kkan ngeni ewe Fénúen Pwon, letiper a tipeférealó. Pwata? Pún a nafangaw ar lúkú Kot. Ra poputá niwokkus me ngúnúngúnúngaw ngeni Moses nge rese fen lúkúlúk wóón Jiowa. Ra pwal mwo nge mochen liwiniti Isip ikewe ia ra fen slave ie! Jiowa a fókkun letipengaw rer, iei met a erá: “Ifa ükükün fansoun än ekei aramas turunufaseei?” (Num. 14:1-4, 11; Kölf. 78:40, 41) Ekkena chón Israel ra máló lón ewe fénúpéén pokiten tipeféreaan letiper me nafangawen ar lúkú.

⁸ Lón ei fansoun, a fókkun arapoto ewe ótót sefé, me sia pwal kúkkúna sóssótun ach lúkú. Iwe mi lamot sipwe etittina péchékkúlen ach lúkú. Ifa usun sipwe alúkúlúkú ngenikich pwe ach lúkú mi péchékkúl? Sia tongeni etittina alon Jesus we lón Mateus 6:33. Mwirin, pwisin eisinuk: ‘Minne ua kan achocho ngeni me ai kewe kefil ra pwáraatá pwe ua enletin lúkú alon Jesus ei? Itá upwe filatá le etiwaaló mwich are ewe angangen afalafal fán iten ai upwe alapaaló ai angangen moni? Met upwe féri ika ai we leenien angang a mochen upwe áeá watteen fansoun me ai péchékkúl fán itan? Upwe mut ngeni ei fénúfan an epwe anapanapaei pwal mwo nge eppeti ai angang ngeni Jiowa?’

9. Pwata a lamot sipwe kan etittina ach lúkú, me ifa usun sipwe féri ena?

⁹ Ika sise álleasochisi án Paipel emmwen fán iten chiechi mi ngaw, ekkewe mi katowu, are minen apwapwa me kunou, iwe letipach a tongeni tipeférealó. Met kopwe féri ika a poputá le fis ngonuk ena mettóch? A fókkun lamot kopwe etittina óm lúkú! Ewe Paipel a apasa: “Oupwe püsin sotunikemi o apwüngükemi, pwe oupwe silei ika oua wesewesen lükü Kraist.” (2 Kor. 13:5) Fansoun meinisin kopwe etittinok fán wenechar me néúnéú án Kot we Kapas le áwena ekiekum.

10. Met a tongeni álisikich ach sipwe usun chék pwúl mi pwetete me lepéún Jiowa?

¹⁰ Kot a fang ngenikich an we Kapas, ewe mwichefelin Chón Kraist, me ewe angangen afalafal pwe repwe álisikich ach sipwe chék usun pwúl mi pwetete. Ika sia álleani Paipel iteiten rán me ekilonei minne sia álleani, epwe álisikich le usun chék pwúl mi pwetete me lepéún Jiowa me mut ngeni an epwe anapanapakich. Jiowa a allúk ngeni ekkewe kingen Israel ar repwe makkewu kapiin an we Allúk me álleani iteiten rán. (Tut. 17:18, 19) Ekkewe aposel ra silei pwe ar ákkálleani me ekilonei masouen án Kot we Kapas a fókkun lamot lón ar angangen afalafal. Fán fitepúkú ra néúnéú ekkóch kinikinin ewe Tesin Ipru lón minne ra makkeei, me atun ra afalafal ngeni aramas ra peseer ar repwe pwal néúnéú án Kot Kapas. (Föf. 17:11) Ikenái sia pwal kúna lamoten ach sipwe álleani án Kot we Kapas iteiten rán me ekilonei minne sia álleani. (1 Tim. 4:15, Agapé) Ach féri ena epwe álisikich ach sipwe chék tipetekison, iwe Jiowa epwe tongeni anapanapakich.

11, 12. Ifa usun Jiowa a tongeni áeá ewe mwichefel le anapanapa emén me emén kich me ren minne mi lamot ngenikich? Áweweei.

¹¹ Jiowa a silei met mi lamot ngeni emén  me emén kich, me a áeá ewe mwichefelin Chón Kraist le anapanapakich. Jim, ewe sia fen fós usun me mwan, a poputá le ekkesiwili ekiekin atun emén mwán mi ásimaw a pwár ngeni pwe a áfánni. Jim a apasa: “Esap mwo fán eú an epwe erá pwe tipisi minne a fis ngeniei are esiitaei. Nge a kan chék fóséch ngeniei me pwár ngeniei an enletin mochen álisiei.” Ina epwe mwirin úlúngát maram, ena mwán mi ásimaw a etiwa Jim ngeni mwich. Jim a erá pwe chón ena mwichefel ra etiwaéchú me ar tong ngeni a álisi an epwe ekkesiwili an ekiek. A poputá le mirititi pwe meefian esap itá ina met epwe kon alamota. Ekkewe mwán mi ásimaw lón án Jim we mwichefel me pwúlúwan we ra álisi, iwe ló, ló, ló, a poputá le angangsefál ngeni Jiowa. Jim a pwal kúna álillis seni an álleani ekkewe lesen itelaper “Esap Tipisin Jiowa” me “Angang Ngeni Jiowa Ren Tuppwol,” lón Ewe Leenien Mas minen May 1, 1993.

¹² Mwirin och fansoun, Jim a wisenisefáli ewe wis mwán mi ásimaw. Seni ena atun, a fen álisi ekkóch pwiich kewe mi eáni ekkewe esin osukosuk usun an we me álisiir ar repwe apéchékkúla ar lúkú. A erá pwe tittipan pwe a fókkun péchékkúl an riri ngeni Jiowa, nge ren enletin ese! A niamam ren an mut ngeni lamalamtekia an epwe nemeni ekiekin le nefotofot wóón mwáállin aramas lap seni ekkewe mettóch mi kon aúchea.​—1 Kor. 10:12.

13. Met sókkun napanap ewe angangen afalafal a tongeni álisikich le ámááraatá, me ifa feiéchún?

¹³ Ewe angangen afalafal a pwal tongeni anapanapakich me álisikich le ámúrinnééló napanapach. Ifa usun? Atun sia afalafala ewe kapas allim, mi lamot sipwe pwáraatá ekkewe napanap esin tipetekison me uwaan án Kot we manaman mi fel. (Kal. 5:22, 23) Ekieki ekkewe napanap mi múrinné ewe angangen afalafal a fen álisuk le ámááraatá. Ach áppirú  napanapen Kraist kewe, a tongeni luki aramas ar repwe pwapwaiti ewe pwóróus sia áiti ngeniir me neman repwe ekkesiwili ar ekiek ngenikich. Áwewe chék, rúúemén Chón Pwáraatá lón Australia ra sótun le afalafal ngeni emén fefin lón imwan we, nge neminna a fókkun song me súfélúngaw ngeniir. Iwe nge, fán súfél ekkena Chón Pwáraatá ra aúseling ngeni minne a apasa. Mwirin, ena fefin a niamam ren met a féri me a mak taropwe ngeni ewe keangen ofesilap. A omusomus ren napanapan ngeniir. A erá, “Ua fókkun tiparoch ren ai útá mwen rúúemén chón afalafala án Kot we Kapas me asúroló.” Seni ei pwóróus sia tongeni kúna lamoten ach sipwe tipetekison atun sia afalafal. Ewer, ach angangen afalafal a álisi aramas, nge a pwal álisikich le ámúrinnééló pwisin napanapach.

14. Met a lamot ekkewe sam me in repwe féri ika ra mochen sópwéch lón ar anapanapa néúr kewe?

¹⁴ Lap ngeni semirit ra tipetekison me mochen káé. (Mat. 18:1-4) Iwe a eú alen tipachem án ekkewe sam me in repwe álisi néúr kewe le káé ewe enlet me aúcheani atun iir mi chúen kúkkún. (2 Tim. 3:14, 15) Ren án ekkewe sam me in repwe sópwéch, mi lamot iir pwisin repwe aúcheani ewe enlet me apwénúetá lón manawer met Paipel a apasa. Án ekkewe sam me in féri ena epwe ámecheresaaló án néúr kewe repwe aúcheani ewe enlet. Pwal och, repwe weweiti pwe án ekkewe sam me in apwúngúúr, a ánnetatá ar tong ngeniir me pwal án Jiowa.

15, 16. Ifa usun sam me in repwe pwáraatá pwe ra lúkúlúk wóón Kot ika néúr a katowu?

¹⁵ Inaamwo ika ekkewe sam me in ra áiti ngeni néúr kewe ewe enlet, nge ekkóch nau ra likitaló Jiowa are fen katowu. Ika a fis ena, ewe famili a fókkun riáfféú. Emén Chón Kraist fefin lón South Africa a erá: “Lupwen mongeei we a katowu, usun itá i a máló. A fókkun ámmetek!” Nge met neminna me seman kewe me inan ra féri? Ra álleasochisi ekkewe kapasen emmwen lón Paipel. (Álleani 1 Korint 5:11, 13.) Ekkena sam me in ra silei pwe ar álleasochisi án Kot kapasen emmwen epwe échiti meinisin. Ra pwal mirititi pwe ewe kókkótun katowu ina eú angangen apwúng mi tong seni Jiowa. Ina minne rese chúen fóffós ngeni néúr we át chilóón chék ika a wor mettóchun ar we famili mi fókkun lamot repwe fósfengen wóón.

¹⁶ Iwe, met meefien néúr na át? Mwirin och fansoun, iei met a erá, “Ngang mi silei pwe chón ai we famili rese oput ngang, nge ra álleasochisi Jiowa me an we mwicheich.” A pwal erá, “Lupwen Jiowa chék ewe ka tongeni sié ngeni fán iten álillis me musolóón óm tipis, ka mirititi úkúkún watteen lamotan ngeni manawom.” Anchangei pwapwaan ewe famili atun néúr na át a liwiniti Jiowa! Ewer, sipwe fókkun pwapwa me sópwéch ika sia álleasochisi Kot fansoun meinisin.​—SalF. 3:5, 6; 28:26.

17. Pwata mi lamot sipwe álleasochisi Jiowa fansoun meinisin, me ifa usun sipwe feiéch seni ach féri ena?

¹⁷ Ewe soufós Aisea a oesini pwe ekkewe chón Jus lón Papilon repwe aier me repwe apasa: “Äm Samol mi Lapalap, en Semelapem. Äm aia usun chök pwül, nge en ka usun chök ewe chon föri sepi. Äm meinisin förien poum.” Repwe pwal fókkun sié ngeni Jiowa: “Kosap pwal chechemeni äm tipis tori feilfeilachök. Kose mochen kopwe nenengenikem, pun äm meinisin noum aramas.” (Ais. 64:8, 9) Ika sia tipetekison me ákkálleasochisi Jiowa, i epwe fókkun aúcheanikich usun chék an aúcheani Taniel. Jiowa epwe sópweló le áeá an we Kapas, an manaman mi fel, me an mwicheich le anapanapakich pwe lón mwachkkan sipwe wiliti “nöün” kewe mi unuséch.​—Rom 8:21.