Mwet ngeni masouan

Mwet ngeni tettelin menlapen masouan

PWÓRÓUSEN MANAWEN EMÉN

Osupwang me Lepoputáán nge Wéúéch Lesópwólóón

Osupwang me Lepoputáán nge Wéúéch Lesópwólóón

Ua uputiw lón eú kúkkúnún imw eú chék ruumw lón, lón eú kúkkún sóópw itan Liberty lón Indiana, Merika. Semei kewe me inei ra fen néúni emén át me rúúemén nengngin lupwen ua uputiw. Mwirin ena, inei we a pwal néúnatiw rúúemén pwii kúkkún me emén fefinei kúkkún.

Ua uputiw lón ei imw

LÓN ierin ai fiti sukul, ese kon watte siwil a fiffis. Chienei kewe lón ewin mwich, pwal iir chék chienei kewe lupwen aua áwesi sukul. Ren enletin, ka tongeni sissilei lape ngeni iten meinisin chón ena sóópw, me ra pwal sissileok.

Ngang emén me lein ekkewe fúmén nau, me lekúkkúni ua káé angangen atake

A wor chómmóng kúkkún leenien atake lón ena sóópw Liberty, nge lape ngeni ataken corn. Lupwen ua uputiw, semei we a angang fán iten eú me lein ekkena atake. Lupwen ua teenage, ua káé uwouwen efóch sein atake, me féri pwal ekkóch angangen atake.

Lón ai mááritá semei we a fen mwukóló. A 56 ierin lupwen ua uputiw nge a 35 ierin inei we. Nge semei we a mmen péchékkúl me éúmanaw. A sani an epwe angang weires me áiti ngeni néún kewe meinisin ar repwe pwal ina usun. Ese fókkun watte peioffun, nge a awora ngenikem imwem, úfem, me naféchún enem. Me iteitan a chék akkawora fansoun ngenikem. A 93 ierin semei we lupwen a máló. Nge inei we a máló lón an 86 ierin. Rese angang ngeni Jiowa. Nge emén lein pwii kewe a fen emén mwán mi ásimaw mi tuppwél seni ewe ier 1972.

LESÁRÁFÉÉI

Inei we a fókkun achocho lón lamalam. Iteiten Ráninfel a kan uweikem ngeni ewe felin Baptist. Lupwen a 12 ieri, ua kerán rongorong usun ewe afalafalen Trinitas. Iwe, ua eisini inei we: “Ifa usun epwe tufich án Jesus epwe ewe Nau me pwal ewe Sam?” Ua chechchemeni met inei we a erá: “Nei, ina eú mettóch mi monomon. Esap wisach ach sipwe weweiti.” Pwúngún pwe a ina eú mettóch mi fókkun monomon ngeniei. Nge, lupwen a 14 ieri, ua papatais lón eú kúkkún chénúpupu lón sópwúm we. Ra otueeilong lón ewe konik fán úlúngát. Fán iten ewe Sam, ewe Nau, me ewe ngún mi fel!

1952​—Iei i ngang atun a 17 ieri, mwen ai fiti mwichen soufiu

Lupwen ua high school, a wor emén chienei, i emén chón boxing, me a kan pese ei ai upwe sótun fiti boxing. Iwe ua poputá le train, me chóni eú kúmien chón boxing, itan Golden Gloves. Use fókkun angéch, ina popun mwirin chék ai sótuni fitu boxing, ua fangetá. Ló, ló, ló, ewe United States Army a kékkéri ei ai upwe fiti eú kúmien soufiu me ra tiinieiló Tois. Me ikena ie, ekkewe meilap ra tiinieiló ngeni ewe sukulen soufiu pwe ra meefi pwe ua tongeni wiliti emén souemmwen. Ra mochen ai upwe achocho lón ei angangen soufiu. Nge, use mochen, ina popun mwirin ruu ier, lupwen a wes wisei we ngeni ewe mwú, ua towu seni ewe mwichen soufiu lón ewe ier 1956. Nge ekiseló mwirin ena, ua fiti eú mwichen soufiu mi fókkun sókko seni ena.

1954-1956​—Ua fiti ewe U.S. Army ren úkúkún ruu ier

A POPUTÁ MANAWEI MINEFÉ

Me mwen ai silei ewe enlet, ese pwúng ai ekiek usun napanapen emén mwán mi tipeni tipenmwán. Ua eáni ena esin ekiek seni ekkewe kachito ua katol me met ua kúna seni aramas. Me rei pwe ekkewe mwán mi kan fós usun Paipel, esap ina angangen ekkewe mwán iir minne wesewesen mwán. Nge ua poputá le káé ekkóch mettóch mi siwili manawei. Eú rán, atun ua ssá nemenen town fán wái we tarakú mi par me kkat, rúúemén fépwúl ra ákkánipé ei ai upwe ssáto rer. Iir fefinen pwúlúwen fefinei we watte. Neminkana iir Chón Pwáraatá Jiowa. A fen wor nei me rer Ewe Leenien Mas me Awake! Nge me rei a weires ngeniei ai upwe weweiti Ewe Leenien Mas. Nge lón ena atun ra etiwaei ai upwe fiti án ar na mwichefel we Puk Study, eú kúkkún mwichen káé Paipel mi kan fis lón imwer. Ua ereniir pwe upwe mwo ekieki. Ra emelimel me eisiniei, “Fókkun, kopwe pwonei ngenikem pwe kopwe war?” Ua erá: “Ewer ii fen.”

Ua niamam ren ai eáni ena pwon, nge ua meefi pwe use tongeni atai. Iwe, lón ena pwinin ua fiti ewe mwich. Ua ákkáeúin ingeiti ekkewe semirit. Ua fókkun máirú ren úkúkún watteen ar silei ewe Paipel! Inaamwo ika ua fen fiffiti inei we le fal iteiten Ráninfel, nge ese kon watte ai silei Paipel. Iei, ua wesewesen mochen alapaaló ai sile, ina popun ua tipeeú ngeni án emén epwe káé ngeniei ewe Paipel. Eú me lein ekkewe mettóch ua kerán káé, ua káé pwe a pwisin wor iten ewe Kot mi Lapalap, ina Jiowa. Me lóóm, lupwen ua eisini inei we usun Chón Pwáraatá Jiowa, a chék apasa: “O, ra kan fel ngeni emén chinnap mwán itan Jiowa.” Nge iei a kerán saramoló ai ekiek!

Ua mwittir feffeitá pokiten ua silei pwe ua fen kúna ewe enlet. Lón ewe March 1957, tiu maram mwirin ai áeúin fiti mwich, ua papatais. A ekkesiwil ai ekiek. Ua fókkun pwapwa pwe ua silei met ewe Paipel a apasa usun napanapen emén mi tipenmwán. Jesus emén mwán mi unuséch. A watte manamanan me péchékkúlan lap seni aramas meinisin. Nge ese fiu. A fen “küna riaföü o weires, nge a chök fanafanala” usun met a fen oesini. (Ais. 53:2, 7) Ua káé pwe emén mi enletin tapweló mwirin Jesus “epwe kirikiröch ngeni aramas meinisin.”​—2 Tim. 2:24.

Ua poputá le pioneer mwirin eú ier lón ewe 1958. Iwe nge, ekiseló a lamot upwe mwo ekis kaúló. Pwata? Pwe ua fen filatá ám aupwe pwúpwúlú me Gloria, emén me lein ekkewe rúúemén fépwúl mi etiwaei le fiti ewe Puk Study! Esap fán eú ua niamam ren ai na kefil. Seni lóóm tori iei aúchean Gloria a usun eféú faú mi aúchea. Me rei, Gloria a mmen fókkun aúchea lap seni eféú taimon mi kkóló aúchean, me ua fókkun pwapwa pwe ua pwúlúweni! Iwe, iei Gloria epwe pwisin apwóróusa ekis pwóróusan:

“A wor mongeei me pwii, ám 16. Inei we i emén Chón Pwáraatá mi tuppwél. A má seniei lupwen a 14 ieri. Mwirin ena, semei we a poputá le káé Paipel. Pokiten ese chúen wor inem, iwe semei we a féri eú kókkót ngeni ewe principal lón ám we sukul. Lón ena atun, ina ewe sáingoon ier án pwii we watte epwe áwesi high school. Iwe semem we a tingor ika aupwe tongeni ekkewiwi me pwii we le fiti sukul lón eú me eú rán. Iwe ren ena kókkót, emén leim epwe tongeni nikiniki pwiim kewe me mongeem kewe kúkkún. Aua tongeni pwal ammólnatá mwéngéén lekuniol fán iten ám we famili me mwen án semem we epwe war me angang. Ewe principal a tipeeú ngeni ena kókkót me aua féri ena tori án pwii we a wes le sukul. A wor ruu famili Chón Pwáraatá Jiowa ra káé ngenikem. Me 11 leim ekkewe nau aua wiliti Chón Pwáraatá Jiowa. Ua pwapwaiti ewe angangen afalafal inaamwo ika ua fókkun nisássáw. Nge pwúlúwei we Sam a álisiei ren ena.”

Ám me Gloria aua pwúpwúlú February 1959. Aua pwapwaiti ám pioneerfengen. Fán ewe maram July lón pwal ena ier, aua waalong néúm we application fán iten Bethel. Aua wenewenen mochen angang lón ewe ofesilap lón New York. Emén pwiich mi áchengicheng itan Simon Kraker a fós ngenikem. A erenikem pwe Bethel ese kan etiwa ekkewe pean pwúpwúlú lón ena atun. Aua chúen mochen angang lón Bethel, nge a fen fite ier me mwirin an a pwénúetá.

Aua mak ngeni ewe ofesilap me tingor ika aupwe tongeni titiiló ngeni eú leeni mi osupwangen chón afalafal ie. Ra erenikem eú chék leeni: Pine Bluff, Arkansas. Lón ekkena atun, a wor ruu mwichefel lón Pine Bluff. Ewe eú, a wor chón afalafal ie nge iir mi pwechepwech, nge ewe eú, iir meinisin iir mi chólochól. Ra tiinikemiló ngeni ewe mwichefel chókkewe mi chól ra chóni nge a wor 14 chón afalafal lón.

LIKIITÚ FÁN AAPAAP ME KÁIMULÓÓN ARAMAS

Neman ka ekieki ika pwata Chón Pwáraatá Jiowa ra áimufeseni ekkewe chón afalafal mi chól me ekkewe mi pwech. Pokiten pwúkún ina usun lón ena atun. A atai allúk án ekkewe mi chól me mi pwech repwe nofit, me a pwal wor osukosuk ren angangen mwánesól. Lón chómmóng leeni, pwiich kewe ra lólilen ika aramas repwe atai ar kewe Leenien Mwich ika ra kúna án ekkewe mi chól me mi pwech falfengen. A fen fis ena sókkun kata. Ika emén Chón Pwáraatá mi chól a afalafal imw me imw lón leenien ekkewe mi pwech, iwe epwe ares are neman kawet. Ina popun, ra álleasochisi ekkewe allúk me áneán an epwe wor ekkesiwil ren ar repwe tongeni féri ar angangen afalafal.

Ese kan mecheres ám angangen afalafal. Lupwen aua afalafal lón án ekkewe mi chól leenien afalafal, fán ekkóch aua mwáálliló le fichifich wóón asamen eú famili mi pwech. Iwe a lamot ám aupwe mwittir filatá met aupwe féri. Aua kan ekieki: Epwe éch aupwe afalafal ngeniir usun ewe Paipel nge epwe chék mwoch, are aupwe chék omusomus ngeniir me ló ngeni pwal eú imw? Ina met a kan fis lón ena fansoun.

A chúen lamot lón ám pioneer ám aupwe angang pwe aupwe atufichikem. Peioffun lape ngeni angang lón ena atun a kan úlúngát chala eú rán. Gloria a angang lón ekkewe imw. Lón eú me lein ekkena imw, a mumu ngeniei ai upwe álisi pwe epwe mwittir wes. Iwe ena famili ra ngenikem ekis enem mwéngéén leolowas, me ám me Gloria aua ánifengenni me mwen aua ló seni ena imw. Iteiten wiik, Gloria a wisen áinei pisekin pwal eú famili. Nge ua angang lúkún lein ffotar kewe irá, télú asammwachoor kewe, me féri pwal ekkóch angangen lúkún ewe imw. Aua pwal télú asammwachoon imwen eú famili mi pwech. Gloria a télúúr me lón, nge ngang ua télúúr me lúkún. Aua féri ena angang unusen rán, ina popun ra ngenikem enem mwéngéén leolowas. Gloria a mwéngé lón ewe imw nge a imu seni ewe famili. Nge ngang ua mwéngé lúkún lón ewe garage, nge ese pwal wor ngawan me rei. A mmen anné ewe mwéngé. A mmen fókkun múrinné ena famili, nge ra chék tipetipeló ren ekkewe aramas. Ua chechchemeni eú atun lupwen aua ló lón eú gas station. Aua alélléú káásin wáám we, nge mwirin aua tingorei ewe chón angang mi pwech ika Gloria a tongeni áeá ewe imwen ngaseló. A mesesong ngeniei me apasa, “Mi nook.”

FÉFFÉRÚN KIREKIRÉCH AUSAP MÉNÚKI

Iwe nge ám aua fókkun pwapwaiti ám fansoun ngeni pwiich kewe me aua sani ám angangen afalafal! Lupwen aua kerán war lón Pine Bluff, aua nóm ren emén pwiich Chón Kraist mi wiseni ewe wis mi iteni lón ei fansoun chón akkót lón ewe kúmiin mwán mi ásimaw. Pwúlúwan we esaamwo Chón Pwáraatá, iwe Gloria a poputá le káé ngeni ewe Paipel. Nge ngang ua poputá le káé ngeni néúr we fépwúl me pwúlúwan we. Ewe in me ewe fépwúl ra filatá le angang ngeni Jiowa me papatais.

A wor chiechiem kewe aua tongeer lón ewe mwichefel ekkewe mi pwech ra chóni. Ra etiwakem lón imwer kewe pwe aupwe mwéngéfengen, nge aua tongeni chék ló lepwin pwe aramas rete kúna pwe aua chiechifengen. Lón ena atun a mmen péchékkúl ewe mwichen aramas itan Ku Klux Klan (KKK) ewe a apéchékkúla aapaap me angangen mwánesól. Lón eú pwinin Halloween, ua chemeni ai kúna emén mwán mi mómmóót fán tattaren mesen imwan we nge a úféúf úfen ekkena chón KKK. Inaamwo ika aua kúna met ese kon éch, nge pwiich kewe ra chúen pwáraatá kirekiréch. Lón eú summer, aua osupwangen moni ren méén ám aupweló fiti mwichelap. Iwe emén pwiich Chón Kraist mwán a tipeeú ngeni an epwe mééni wáám we tarakú. Iwe mwirin eú maram, aua fókkun pekkus ren ám fetál le afalafal imw me imw fán ewe akkar me káé ngeni aramas ewe Paipel. Nge lupwen aua tori imwem we, aua fókkun máirú pwe wáám we a park mesen imwem we! A wor eché taropwe mi pachetá wóón me erá, “Oua tongeni wáánisefáli ei waa, liffangemi me rei. Pwiimi.”

Pwal iei eú féfférún kirekiréch a fókkun achchúngú letipei. Lón ewe 1962, ua ketiw le fiti ewe Sukul fán iten Mwán mi Ásimaw lón South Lansing, New York. Ena sukul epwe úkúkún eú maram fán iten káitin ekkewe chónemmwenin mwichefel me chónemmwen mi wisen sáifetál. Ese wor ai angang lón ena atun me fókkun ákákkis chék néúm moni. Iwe nge ua apply ngeni ewe kompeni mi túmúnú angangen phone lón Pine Bluff me ra fen kapas eis ngeniei wóón ena angang. Ika repwe etiwaei lón ena angang, ngang epwe ewe áeménún mwán mi chólochól epwe angang lón ena kompeni. Iwe, mwirin ra ereniei pwe repwele atolongaei. Met upwele féri? Ese wor nei moni le sái ngeni New York. Ua wesewesen ekieki ai upwe etiwa ewe angang me usap chúen fiti ewe sukul. Itá upwele mak ngeni Bethel lón ena atun, nge a fis eú mettóch usap fókkun ménúkaaló.

Lón eú sossoran, emén Chón Kraist fefin lón ám we mwichefel, pwúlúwan we esap chón lúkú, a fichifich wóón asamem we me a ngeniei eché futo. A masou ren moni. Iir me fitemén néún kewe kúkkún ra kan nelókái iteiten lesossorusich me ra angang lón eú ataken cotton me otei petewelingawan. Ra féri ena pwe epwe naf liwini le sái ngeni New York. Neminna a ereniei, “Kele ló sukul me káé chómmóng mettóch úkúkún óm tongeni. Mwirin kopwe liwinitikem me asukulakem!” Mwirin ena, ua tingorei ewe kompeni ika ua tongeni poputá lón ewe angang nimu wiik mwirin met ra fen aotaló. Ra apasa, “Aapw!” Iwe ina chék, pún ua fen filatá met upwe féri. Ua fókkun pwapwa pwe use etiwa ena angang!

Iei met Gloria a chechchemeni atun ám nónnóm Pine Bluff: “Ua fókkun sani ám leenien afalafal! A wor 15 ngeni 20 nei chón káé. Aua kan ló afalafal imw me imw lesossor, mwirin káé ngeni aramas lusun ewe rán, fán ekkóch tori kulók 11 lepwin. A mmen apwapwa ám angang! Ua pwapwa ika aupwe chék nómoffóch. Ren enletin use mochen epwe siwil wisem na me fiti ewe angangen sáifetál. Nge Jiowa a ekieki pwal eú angang fán item.” Enlet pwúngún.

MANAWEM LÓN ÁM ANGANGEN SÁIFETÁL

Atun aua pioneer lón Pine Bluff, aua apply ngeni angangen special pioneer. Tittipem pwe aupwele wesewesen ketiw. Pwata? Pokiten aua silei pwe ewe chónemmwen mi sáifetál a mochen ám aupwe álillis lón ewe mwichefel lón Texas, me aupwe special pioneer ikena. Aua sani ena. Ina popun aua chék wikkitiwiti pélúwan seni ewe ofesilap nge ese wor. Mwirin och fansoun, a war eché taropwe. Aua ketiw pwe aupwe fiti ewe angangen sáifetál! A fis January 1965. Pwiich Leon Weaver, ewe mi wisen chónemmwenin ewe Kúmiin Chón Túmúnú Keangen Ofesilap lón Merika iei, a pwal ketiw lón ena atun an epwe pwal wisen chónemmwen mi wisen sáifetál.

Ua lólilen ren ai wiseni ena wis chónemmwen mi wisen sáifetál. Ina epwe eú ier me mwen ena, James A. Thompson, Jr., emén district overseer a etittina ekkewe napanap ua eáni. Fán kirekiréch a áwewe ngeniei met ua tongeni ámúrinnééló, me a pwal eppiietá ekkewe napanap mi lamot emén chónemmwen mi wisen sáifetál epwe eáni. Ekiseló mwirin ua poputá lón ei angang, iwe ua mirititi úkúkún lamoten ena kapasen fén ngeniei. Lón ai kerán eáni ena wis, ua angang fán emmwenien Pwiich Thompson. Ua káé chómmóng mettóch seni pwiich na mi tuppwél.

Ua kilisou ren ewe álillis seni pwiich kewe mi ásimaw

Lón ekkena fansoun, ese kon lap ewe káit emén chónemmwen mi wisen sáifetál a angei. Úkúkún eú wiik ua kakkatol me káé seni pwal emén chónemmwen mi wisen sáifetál mi chuuri eú mwichefel. Iwe mwirin, lón úkúkún eú wiik ewe chónemmwen mi wisen sáifetál epwe nengeni napanapen ai chuuri pwal eú mwichefel. Epwe éúréúraei me emmweniei. Nge mwirin upwele pwisin féri wóón ai. Ua chemeni aloi we ngeni Gloria, “Mi wesewesen lamot an epwe ló iei?” Iwe nge, ló, ló, ló, ua mirititi eú mettóch mi lamot. Mi chék wokkor pwiich kewe mi lipwákéch repwe tongeni álisuk, ika kopwe mut ngeniir ar repwe álisuk. Ua chúen aúcheani ewe álillis ua angei seni pwiich kewe mi ásimaw, áwewe chék ren Pwiich J. R. Brown, emén chónemmwen mi wisen sáifetál lón ena atun, me Fred Rusk emén chón Bethel.

Ewe mettóch aapaap a chéúfetál lón ena atun. Lón eú atun, chón ewe KKK ra karis lón ewe sóópw ua chuuri lón Tennessee. Ua chemeni pwal eú fansoun, atun ám afalafal aua mwo ekis mwéngé lón eú kafie. Lupwen ua ló pwe upwe áeá ewe imwen ngaseló, emén mwán mi nikinikin song a tapweló mwiri. A wor iráchimiin mi esissillatá an oputa ekkewe mi chólochól. Nge emén pwiich mi pwechepwech, me mwánemmong a pwal tolong lón ewe imwen ngaseló me a eisiniei, “En mi okay Pwiich Herd?” Iwe ewe mwán mi mesesong a mwittir towu nge ese mwo nge áeá ewe imwen ngaseló. Lón ekkena atun, ua fen kúna pwe populapen ewe mettóch aapaap esap seni anúwen únúchen emén, nge pokiten ewe tipis kich meinisin sia álemwiri. Ua pwal káé pwe emén Chón Kraist, i pwiich ese lifilifil anúwen únúchan, me a mmólnetá le fangóló manawan fán itom ika mi lamot.

WÉÚ LESÓPWÓLÓÓN

Aua féri ewe angangen sáifetál úkúkún 33 ier. Ekkena fansoun ra fókkun aúchea me efeiéchúkem, me a chómmóng mettóch ra fis mi apéchékkúlakem. Nge a pwal wor eú feiéch mi witikem. Lón ewe August 1997, a pwénútá minne aua áneánei ren fite ier. Aua ketiw pwe aupwe angang lón ewe Bethel Merika. Iei a fen 38 ier me mwirin ewe atun aua kerán apply ngeni Bethel. Iwe September 1997, aua poputá le angang lón Bethel. Tittipei pwe ekkewe chónemmwen lón Bethel ra mochen ai álillis ren ekis chék fansoun, nge esap ina met a fis.

Gloria, i usun eféú faú aúchea lupwen ua pwúlúweni, nge a chúen aúchea tori iei

Akkomw ua angang lón ewe Pekin Túmúnú Angangen Afalafal. Ua káé chómmóng mettóch! A tori pwiich kana ikena ie chómmóng kapas eis mi weires seni ekkewe kúmiin mwán mi ásimaw me ekkewe chónemmwen mi wisen sáifetál lón unusen ewe fénú. Ua kilisou ren mosonottamen me álilliséchún ekkewe mwán mi ásimaw mi áiti ngeniei ena angang. Ika ra ereniei ai upwe angangsefál ikena ie, mi chúen watte met upwe káé seni pwiich kana.

Ám me Gloria aua aúcheani manawem lón Bethel. Aua fen eérenaaló me sani ám nelókái, me ena eéreni a álisikem lón Bethel. Ina epwe mwirin eú ier, ua poputá le wisen álillis lón ewe Kúmiin Chón Túmúnú Angangen Afalafal, án ewe Mwichen Soupwúngúpwúng án Chón Pwáraatá Jiowa. Mwirin, lón 1999, ua kefil pwe upwe chóni ewe Mwichen Soupwúngúpwúng. Ua káé chómmóng mettóch lón ena wis. Nge ewe lesen mi lamot seni meinisin, pwe ewe Souemmwenin ewe mwichefelin Chón Kraist, ina i Jesus Kraist, nge esap aramas.

Seni ewe ier 1999, ua kefil pwe upwe chóni ewe Mwichen Soupwúngúpwúng

Lupwen ua ekieki usun manawei, fán ekkóch ua meefi pwe ua usun ewe soufós Amos. Jiowa a áfánni ena chón masen siip mi tipetekison, mi eáni eú angang mi tekison mi wisen túmúnú ewe iráán fiik, enen ekkewe mi osupwang. Iwe nge, Kot a ewisa ngeni Amos an epwe emén soufós me Amos a fókkun kúna feiéch ren an féri wisan. (Am. 7:14, 15) Pwal ina chék usun, Jiowa a áfánniei, néún emén chón atake mi osupwang lón Liberty, Indiana. Me Jiowa a fókkun awéúéchúei ren chómmóng feiéch ese lea! (SalF. 10:22) Pwúngún pwe ua fókkun osupwang lón pekin aion me lepoputáán, nge lesópwólóón a somwoló wéúéchúi!