1-2. Ifa eú popun sipwe aúcheani ewe puken Pwärätä?

 EMÉN a fen ngonuk eú néún emén album óm kopwe katol? Atun ka katol ekkena sasing, ka kúna chómmóng kese sissileer. Nge ka kaúló me katóléch eché me leir. Pwata? Pún ka nóm lón ena sasing. Atun ka nengenifichi, ka sótun anchangei ia oua fich me ie me ineet atun. Ka pwal sótun esilla ié kewe chienom lón. A fókkun aúchea me reom ena sasing.

² Ewe puken Pwärätä a usun ena sasing. Pwata? A wor ekkeei ruu popun. Áeúin, ena puk a mak fán itach. Iei met ewe áeúin wokisin lón ena puk a apasa: “Iei ewe kapasen pwärätä seni Jesus Kraist, Kot a ngeni an epwe pwäri ngeni nöün kewe chon angang usun met epwe müttir fis.” (Pwär. 1:1) Ina popun, minne a mak lón ena puk, esap fán iten aramas ese lifilifil, nge fán itach kich néún Kot chón angang. Pokiten kich néún Kot aramas, sise máirú ren ach silei pwe sia kapachelong lón pwénútáán ekkewe oesini mi mak lón ena puk mi aúchea. Ina minne atun sia állea ena puken Pwärätä, sia álleani ekkewe pwóróus mi weneiti pwisin manawach.

3-4. Me ren ewe puken Pwärätä, ineet atun ekkewe oesini ra pwénútá, me itá met emén me emén kich sipwe féri?

³ Fansoun pwénútáán ekkewe oesini lón puken Pwärätä, ina ewe oruuen popun sipwe aúcheani ena puk. Ewe aposel Johannes a affata ineet repwe pwénútá atun a apasa: “Lon ewe Ränin ach Samol üa nom lon Ngün.” (Pwär. 1:10) Lupwen Johannes a makkeei ekkena kapas ina epwe lón ewe ier 96  mwirin Kraist, “ewe Ränin ach Samol” a chúen towau. (Mat. 25:14, 19; Luk. 19:12) Nge me ren ekkewe oesini lón Paipel, ena rán a poputá lón ewe 1914, atun Jesus a poputá King lón láng. Ekkewe oesini lón ewe puken Pwärätä, ekkewe mi weneiti néún Kot aramas, ra poputá le pwénútá lón 1914. Ewer, ei fansoun sia nóm lón, iei “ewe Ränin ach Samol”!

⁴ Pokiten sia manaw lón ei fansoun mi kkóló aúchean, a lamot sipwe fókkun lefareni ei kapasen emmwen lón Pwärätä 1:3: “A feiöch eman mi aleani ei puk, ra pwal feiöch chokewe mi rongorong ngeni ekei kapasen pwärätä o aleasochis ngeni mine a mak lon. Pun ewe fansoun a arap än ekei mettoch meinisin repwe fisitä.” A wesewesen lamot ach sipwe “aleani,” “rongorong ngeni ekei kapasen pwärätä,” me ‘aleasochisir.’ Ikkefa ekkóch me lein ekkena kapasen pwáraatá are oesini a lamot sipwe álleasochisiir?

5. Ifa usun ewe puken Pwärätä a áiti ngenikich lamoten ach sipwe túmúnú pwe ach fel ngeni Jiowa epwe ketiw me ren?

⁵ Seni ewe áeúin sópwun lón Pwärätä, sia kúna pwe Jesus a silei mettóch meinisin mi fiffis lón ekkewe mwichefel. (Pwär. 1:12-16, 20; 2:1) A ffat ena me ren met Jesus a ereni ekkewe fisu mwichefel lón Asia Minor. Lón minne a ereniir, a awora emmwen mi tichik pwe epwe álisi ekkewe popun Chón Kraist ar repwe túmúnú pwe ar fel epwe ketiw me ren Jiowa. Pwal och, minne a apasa a weneiti meinisin néún Kot aramas lón ei fansoun. Met sia káé seni? Néúch we Souemmwen, Kraist Jesus, a silefichi ika sia ririéch ngeni Jiowa are sise. Kich sia nóm fán túmúnúen Jesus, me a kúna mettóch meinisin. A silei met a lamot ngenikich pwe epwe chék sópwósópwóló án Jiowa pwapwa rech. Ikkefa an kewe kapasen emmwen a lamot ach sipwe álleasochisiir lón ei fansoun?

6. (a) Met a fis ngeni chón ewe mwichefel lón Efisos me ren alon Jesus we lón Pwärätä 2:3, 4? (b) Met sia káé seni ei pwóróus?

⁶ Álleani Pwärätä 2:3, 4. A lamot pwe ach we tong ngeni Jiowa seni me lepoputáán esap patapateló. Alon Jesus we ngeni chón ewe mwichefel lón Efisos a pwári pwe ra likiitú me sópwósópwóló le angang ngeni Jiowa inaamwo ika a wor met mi áweiresiir. Ikaamwo ina, nge ar we tong ngeni Jiowa seni me lepoputáán a patapateló. Ika rese apéchékkúlasefáli ar na tong, iwe esap ketiw me ren Jiowa ar fel ngeni. Pwal ina usun lón ei fansoun, ese naf ach sipwe chék likiitú. A lamot pwe epwe pwúng popun ach likiitú. Ach we Kot ese chék áfánni met sia féri, nge a pwal áfánni popun ach féri. A aúchea me ren ena, pokiten a mochen pwe ach fel ngeni epwe lóngólóng wóón ach enletin tongei me kilisou ngeni.​—SalF. 16:2; Mark. 12:29, 30.

7. (a) Me ren Pwärätä 3:1-3, met a fis ngeni chón ewe mwichefel lón Sartis? (b) Met a lamot ach sipwe féri?

⁷ Álleani Pwärätä 3:1-3. A lamot sipwe sópweló le mammasa. A pwal wor án chón ewe mwichefel lón Sartis osukosuk. Inaamwo ika ra fen angang ngeni Jiowa me lóóm, nge lón ena atun rese chúen angang ngeni. Ina minne Jesus a ereniir pwe repwe “nela.” Menni lesen sia káé seni? Ewer, Jiowa esap ménúkaaló ach angang. (Ipru 6:10) Nge a lamot sisap ekieki pwe pokiten sia fen angang ngeni Jiowa me lóóm, iwe ese pwal chúen lamot sipwe angang ngeni lón ei fansoun. Inaamwo ika eli a aúkúk met sia tongeni  féri iei lap seni me lóóm, nge a lamot sipwe chék sópwósópwóló lón “ewe angangen ach Samol” me mammasa tori lesópwólóón.​—1 Kor. 15:58; Mat. 24:13; Mark. 13:33.

8. Met sia káé seni alon Jesus we ngeni chón Laotisea lón Pwärätä 3:15-17?

⁸ Álleani Pwärätä 3:15-17. A lamot ach sipwe tinikken lón ach fel ngeni Jiowa me angang ngeni seni unusen letipach. Minne Jesus a ereni ekkewe chón Laotisea, a áiti ngenikich pwal eú osukosuk. Iir ra “nom lefilen pat me pwiich” lón ar fel ngeni Jiowa. Pokiten ar tinikkop, iwe Jesus a ereniir pwe ra “mwelele o attong.” A lamot repwe fókkun tinikken fán iten Jiowa me lón ar fel ngeni. (Pwär. 3:19) Met sia káé seni ena pwóróus? Ika sise chúen kon tinikken, iwe a lamot ach sipwe alapaaló ach aúcheani meinisin ekkewe mettóch mi múrinné Jiowa me an we mwicheich ra awora fán itach. (Pwär. 3:18) A lamot sisap fókkun achocho le eáni ewe manaw mi ekinamwe lón ei fansoun pwe ete efisi pwe ach fel ngeni Jiowa esap chúen ina ewe mi kon aúchea lón manawach.

9. Met a lamot ach sipwe ttii senikich usun met Jesus a ereni ekkewe Chón Kraist lón Perkamon me Tiatira?

⁹ A lamot ach sipwe ttii senikich án ekkewe chón rikiló afalafal. Jesus a apwúngú ekkóch chón Perkamon pún ra efisi tipefesen lein chón ewe mwichefel. (Pwär. 2:14-16) A apúnga ekkewe chón Tiatira iir mi ttii seniir “alololun monomonen ekiekin Satan,” me a peseer ar repwe “kamwöchünük won” minne mi enlet. (Pwär. 2:24-26) A lamot án ekkena Chón Kraist mi poputá le tipetipeló ren ekkena afalafal chofona, repwe aier. Nge ifa usun kich lón ei fansoun? A lamot sipwe ttii senikich sókkun afalafal mi ú ngeni áitien Jiowa. Ekkewe chón rikiló ra “pomweni pomwen souläng, nge manamanan ra pöütala.” (2 Tim. 3:5) Ika sia tinikken lón ach kákkáé án Kot we Kapas, iwe epwe mecheres ach sipwe esilla me ttii senikich ekkewe afalafal chofona.​—2 Tim. 3:14-17; Jut. 3, 4.

10. Met sia pwal tongeni káé seni minne Jesus a ereni chón ekkewe mwichefel lón Perkamon me Tiatira?

¹⁰ A lamot ach sipwe ttii senikich sókkun féffér mi limengaw meinisin. A pwal wor eú osukosuk mi fis lein ekkewe Chón Kraist lón Perkamon me Tiatira. Jesus a apwúngú ekkóch lón ekkena mwichefel pokiten rese ttii seniir ekkewe féffér mi limengaw. (Pwär. 2:14, 20) Ifa ewe lesen fán itach? Sisap ekieki pwe Jiowa epwe tunaló ekkewe féffér mi limengaw  sia féri pokiten chék sia fen angang ngeni ren fite fite ier are wiseni chómmóng wis iei. (1 Sam. 15:22; 1 Pet. 2:16) I a mochen ach sipwe fitipachei an kewe allúk, ese lifilifil ifa úkúkún limengawen ekiekin me féfférún aramasen ei ótót.​—Ef. 6:11-13.

11. Met sia fen káé me lón ei lesen? (Pwal ppii ei pwóór “ Lesen fán Itach lón Ei Fansoun.”)

¹¹ Met sia fen káé me lón ei lesen? A lamot sipwe túmúnú pwe ach fel ngeni Jiowa epwe ketiw me ren. Ika sia féfféri och mettóch mi tongeni efisi pwe ach fel esap ketiw me ren Jiowa, mi lamot sipwe mwittir féri siwil pwe epwe tongeni etiwa. (Pwär. 2:5, 16; 3:3, 16) Iwe nge Jesus a fós usun pwal och mettóch lón minne a ereni ekkewe mwichefel. Met ena?

12. Met sia tongeni káé seni minne Jesus a ereni ekkewe Chón Kraist lón Smirna me Filatelfia? (Pwärätä 2:10)

¹² Iei sipwele pwóróus wóón minne Jesus a ereni chón ekkewe mwichefel lón Smirna me Filatelfia. A ereni ekkewe Chón Kraist ikena ie ar resap niwokkus ika repwe kúna riáfféúmwáál, pún Jiowa epwe efeiéchúúr ika repwe chék tuttuppwél ngeni. (Álleani Pwärätä 2:10; 3:10) Ifa ewe lesen fán itach lón ei fansoun? Kich sipwe kúna riáfféúmwáál, nge a lamot sipwe likiitú faar. (Mat. 24:9, 13; 2 Kor. 12:10) Pwata a mmen aúchea ena kapasen áchem?

13-14. Met a fis ngeni néún Kot kewe aramas me ren minne a fis lón Pwärätä sópwun 12?

¹³ Ewe puken Pwärätä a erá pwe néún Kot kewe aramas repwe kúna riáfféúmwáál lón ei fansoun, weween “ewe Ränin ach Samol.” Pwärätä sópwun 12 a erá pwe a fis maun lón láng mwirin chék án Jesus wiliti kingen án Kot we Mwú. Mikael, ina i Jesus Kraist mwirin an liwintá láng, me néún kewe chónláng ra fiu ngeni Satan me néún kewe chónláng mi ngaw. (Pwär. 12:7, 8) Mwirin, ekkena chón oputa Kot ra kkuf me ra kóturutiw fénúfan, iwe ra efisi watteen riáfféú ngeni chón fénúfan. (Pwär. 12:9, 12) Iwe, met a fis ngeni néún Kot kewe aramas pokiten ena?

¹⁴ Ewe puken Pwärätä a pwal áiti ngenikich met a fis ngeni Satan. Ese chúen tongeni liwiniti láng, ina popun a eriáfféwú néún Kot kewe mi kepit wóón fénúfan. Chókkana ra tupuni án Kot we Mwú me ra “uwei ewe pwarata usun Jises.” (Pwär. 12:17, Testament mi Fö; 2 Kor. 5:20; Ef. 6:19, 20) Ifa usun a pwénútá ena oesini?

15. Ié kewe ra wewe ngeni ekkewe “ruoman chon pwärätä” ewe puken Pwärätä sópwun 11 a fós usun, me met a fis ngeniir?

¹⁵ Satan a efisi án chókkewe mi oputa Kot repwe eriáfféwú ekkewe mwán mi kepit mi  wisen emmweni ewe angangen afalafala pwóróusen ewe Mwú. Ekkena mwán iir ekkewe “ruoman chon pwärätä” ra ninniiló, ewe puken Pwärätä a fós usun. * (Pwär. 11:3, 7-11) Lón ewe 1918, aramas ra tipimwáál ngeni walimén me leir, atolonger lón kapwúng, me a kapwúngúló pwe repwe kalapus ren langattam fansoun. Lape ngeni aramas ra ekieki pwe a kaúló ewe angang ekkena mi kepit ra féfféri.

16. Ifa ewe mettóch mi amwarar a fis lón 1919, nge met Satan a sópweló le féri seni ena atun?

¹⁶ Ewe oesini lón Pwärätä sópwun 11 a pwal erá pwe ekkewe “ruoman chon pwärätä” repwe manawsefál mwirin ekis fansoun. A amwarar pwénútáán ena oesini kis seni chék eú ier mwirin án ekkena mwán mi kepit kalapus. Lón March 1919, ra musowu me a kóturuló ar we kapwúng. Ra mwittir poputásefál le emmweni ewe angangen afalafal me asukula aramas. Nge saminne e úkútiw án Satan eriáfféwú néún Kot kewe aramas. Seni ena atun, a efisi watteen riáfféú mi usun “eu chanpupun koluk” ngeni meinisin néún Kot kewe aramas. (Pwär. 12:15) Ewer, a fókkun lamot án oukich meinisin ousipwe “likitü me lükülük.”​—Pwär. 13:10.

17. Met sókkun álillis a kawor ngeni néún Kot kewe aramas inaamwo ika Satan a fókkun achocho le eriáfféwúr?

¹⁷ Pwärätä sópwun 12 a áiti ngenikich pwe epwe wor álillis epwe kawor ngeni néún Kot kewe aramas nge resap tepereni. Usun itá pwe “fanüfan” epwe únúmaaló “ewe koluk,” mi wewe ngeni ekkewe riáfféúmwáál. (Pwär. 12:16) Iwe, ina met a fis. Fán ekkóch, ekkewe pekin lón án Satan ei ótót, áwewe chék ren ekkóch pekin kapwúng, ra tipemecheres le peni néún Kot kewe aramas. Fán chómmóng, néún Kot kewe aramas ra win lón ar kewe kapwúng me ena a atufichiir le fel ngeni Jiowa nge ese wor pinepinan. Ifa usun ra alamota ena fansoun? Ra áeáéchú ena fansoun ren ar féri ewe angang Jiowa ewisa ngeniir. (1 Kor. 16:9) Met a kapachelong lón ena angang?

18. Ifa ewe angang sia akkomwa lón ekkeei ránin lesópwólóón?

¹⁸ Jesus a oesini pwe néún kewe aramas repwe esilefeili ewe “Pworausen Manau usun ewe Mwün Kot,” wóón unusen fénúfan me  mwen epwe fis ewe sópwólóón. (Mat. 24:14) Atun ra féri ena angang, ra kúna álillis seni emén chónláng are eú kúmiin chónláng, ewe mi “uwei ewe Pworausen Manau esemüch pwe epwe arongafeili ngeni chon fanüfan, ngeni sokun mwich me ainang, kapas me mwü meinisin.”​—Pwär. 14:6.

19. Pwal ifa ewe pwóróus mi lamot chókkewe mi tongei Jiowa repwe esilei?

¹⁹ Ewe pwóróus allim usun án Kot we Mwú, esap chék ina ewe pwóróus néún Kot kewe aramas ra esilefeili. Ra pwal álisatá ewe angang ekkewe chónláng ra féri mi mak lón Pwärätä sópwun 8 ngeni 10. Ekkena chónláng ra esilei ekkóch riáfféú epwe fis ngeni chókkewe rese mochen etiwa án Kot we Mwú. Ekkewe Chón Pwáraatá Jiowa ra ekkesilefeili eú pwóróusen kapwúng, mi usun “üten fau me ekkei,” mi pwári án Jiowa kapwúng wóón fitu pekin lón án Satan ei ótót mi ngaw. (Pwär. 8:7, 13) A lamot án aramas repwe silei pwe ewe sópwólóón a chék arapoto pwe repwe tongeni unusen ekkesiwili manawer me kúna manaw lón ránin án Jiowa lingeringer. (Sef. 2:2, 3) Nge aramas rese mochen etiwa ena pwóróus. A lamot ach sipwe pwora ren ach sipwe tongeni esile ngeniir ena pwóróus. Atun ewe riáfféú mi lapalap, ewe sáingoon pwóróusen kapwúng sipwe esilei, epwe fókkun asonga aramas.​—Pwär. 16:21.

20. Met sipwe káé lón ekkan ruu lesen mwirin?

²⁰ A fókkun lamot ach sipwe álleasochisi ekkewe “kapasen pwärätä” are kapasen oesini pokiten kich sia kapachelong lón pwénútáán minne sia álleani lón ewe puken Pwärätä. (Pwär. 1:3) Nge ifa usun sia tongeni likiitú fán riáfféúmwáál me sópweló ach pwora le afalafala ekkena pwóróus? Sipwe péchékkúletá ren álillisin ekkeei ruu mettóch. Áeúin, ren minne ewe puken Pwärätä a pwári usun chókkewe mi oputa Kot. Oruuan, ren ekkewe feiéch sipwe kúna ika sia chék tuttuppwél. Sipwe káé ekkena mettóch lón ekkan ruu lesen mwirin.