1, 2. (a) Met meefien Jesus usun án Kot Allúk? (b) Ifa usun ekkewe senseen allúk me ekkewe Farisi ra apwénúetámwáálli ewe Allúk?

 JESUS a aúcheani ewe Allúkún Moses. Sise máirú ren ena pokiten ena Allúk a pop seni Seman we, Jiowa, ewe Emén Jesus a fókkun aúcheani seni meinisin lón manawan. Paipel a oesini lón Kölfel 40:8 usun án Jesus fókkun aúcheani án Kot Allúk, a erá: “Üa pwapwa le föri letipom, ai Kot, om allük a nom lon lelukei.” Jesus a pwáraatá ren an féffér me kapas pwe án Kot Allúk a unuséch, álilliséch, me epwe chék fókkun pwénúetá.​—Mat. 5:17-19.

² Ese mwáál Jesus a letipechou lupwen a kúna án ekkewe senseen allúk me Farisi apwénúetámwáálli án Seman we Allúk. Ra ámmeef ngeni aramas pwe usun itá a áweires ar repwe apwénúetá. Jesus a ereniir: “Oua ngeni Kot eu leengolun seni ämi irän nofitin mongö mi annö iter mint, dill me kumin,” weween pwe ra fókkun tichik le álleasochisi iteiten kapasen ewe Allúk. Iwe, ifa ngawan? Jesus a áweweei: “Nge ousap aleasochis ngeni ekewe allük mi fokun aüchea usun pwüng, kirikiröch me allükülük.” (Mat. 23:23) Ekkewe Farisi rese mirititi weween ewe Allúk, me ra meefi pwe ra múrinné seni ekkewe ekkóch. Nge Jesus a weweiti lóngólóngun ewe Allúk, me met eú me eú allúk a pwári usun Jiowa.

3. Met sipwe pwóróus wóón lón ei lesen?

 ³ Ekkewe Chón Kraist rese nóm fán emmwenien ewe Allúkún Moses. (Rom 7:6) Iwe, pwata Jiowa a waalong ena Allúk lón an we Kapas ewe Paipel? A mochen ach sipwe weweiti me apwénúetá ekkewe mettóch mi “fokun aüchea,” weween ekkewe kapasen emmwen ena Allúk a lóngólóng wóón. Áwewe chék, ikkefa ekkewe kapasen emmwen sia káé seni kókkótun ewe telinimwen op? Lón ewe lesen mwen ei, sia káé ewe lesen seni met a lamot ewe chón tipis epwe féri. Nge lón ei lesen, sipwe káé met ekkewe telinimwen op ra áiti ngenikich usun Jiowa me ifa usun sia tongeni áppirú napanapan kewe. Sipwe pélúweni ekkeei úlúngát kapas eis: Ifa usun ekkewe telinimwen op ra pwári úméúméchún Jiowa? Met ra áiti ngenikich usun ekiekin Jiowa ren manaw? Me ifa usun ra pwári án Jiowa pwúng mi unuséch? Lón eú me eú ekkena kapas eis, sótun ppii ifa usun ka tongeni áppirú Semom we lón láng.​—Álleani Efisos 5:1.

4, 5. (a) Ikkefa ekkewe mettóch ra kawor mi ámecheresi án emén chón tipis sú ngeni ewe telinimwen op, me pwata? (b) Met ekkena mettóch ra áiti ngenikich usun Jiowa?

⁴ Jiowa a akkóta pwe ekkewe wonu telinimwen op repwe nóm ikewe mi mecheres ngeni aramas ar repwe tikeri. A ereni ekkewe chón Israel ar repwe filatá wonu telinimw ákká úlúngát wóón rúúepekin ewe chénúpupu Jortan. Pwata? Pwe epwe mecheres ngeni emén chón tipis an epwe mwittir tikeri. (Num. 35:11-14) A wor kkótun túmúnún ekkewe al mi ale ngeni ekkena telinimwen op pwe repwe núkúnúkéch. (Tut. 19:3) Eérenien chón Jus, a pwári pwe a wor esissil ppen ekkewe al pwe epwe ámecheresi án ekkewe chón tipis kútta ia ekkewe telinimwen op ra nóm ie. Pokiten a kawor ekkewe telinimwen op lón Israel, iwe ese lamot ngeni emén chón Israel mi ákseten le nimanaw an epwe sú ngeni fénúen ekis, ikewe ia epwe tongeni kúna sóssót le fel ngeni kot chofona.

⁵ Ekieki usun ei: Jiowa a fen allúkú ninniilóón chókkewe mi nieló aramas. Nge a pwal akkóta pwe emén mi ákseten le nimanawei emén, epwe kúna úméúméch, tong, me túmún. Me ren emén soukáé Paipel, pwe ekkewe al me unusen kókkótun ekkewe telinimwen op, a mecheres me fataffatéch ngeni meinisin ar repwe weweiti. Jiowa esap emén soukapwúng mi kirikiringaw mi chék kútta ifa usun epwe apwúngú néún kewe chón angang. Nge ren enletin, an “ümöümöch a fokun somwosomwola.”​—Ef. 2:4.

6. Ekkewe Farisi ra áppirú án Jiowa úméúméch? Áweweei.

 ⁶ Iwe nge, ekkewe Farisi rese tipemecheres le pwári úméúméch ngeni aramas. Áwewe chék, me ren eérenien chón Jus pwe ekkewe Farisi resap omusaaló tipisin emén ika a féri ewe chék esin tipis lap seni fán úlúngát. Ren án Jesus epwe affata úkúkún mwáállin ekiekiir, a eáni eú kapas áwewe usun emén Farisi mi iótek únúkkún emén chón ioni takises. Ewe Farisi a erá: “Ai Kot, üa kilisou ngonuk, pwe üsap usun ekewe ekoch aramas, ir chon solä, chon pwüngingau, chon lisowu, ika fen pwal usun ei chon ioni takises.” Iwe ifa ewe lesen Jesus a mochen áiti ngenikich? Ekkewe Farisi ra “aücheangaua aramas” me rese pwal ekieki pwe mi lamot ar repwe kirekiréch.​—Luk. 18:9-14.

7, 8. (a) Ifa usun ka tongeni áppirú án Jiowa úméúméch? (b) Pwata a lamot tipetekison lón ach omusaaló tipis?

⁷ Áppirú Jiowa, nge esap ekkewe Farisi. Pwári úméúméch me tong. (Álleani Kolose 3:13.) Ámecheresi án ekkewe ekkóch repwe omusomus ngonuk. (Luk. 17:3, 4) Pwisin eisinuk: ‘Ua kan mwittir omusaaló tipisin ekkewe ekkóch me tipemecheres, inaamwo ika ra asongaei fán chómmóng? Ua kan ésúkúsúkú ai upwe efisi kinamwe ngeni emén mi ámetekiei are asongaei?

⁸ A lamot ach sipwe tipetekison ren ach sipwe omusaaló tipisin emén. Ekkewe Farisi ra ekieki pwe ra múrinné seni meinisin, ina popun rese tipemecheres le omusaaló tipis. Nge pokiten kich Chón Kraist, fán tipetekison sise ekieki pwe sia “mürina seni ekewe ekoch” iwe, sia tipemecheres le omusaaló tipisiir. (Fil. 2:3) Sia tongeni pwisin eisinikich: ‘Ua kan áppirú Jiowa me pwári tipetekison?’ Ika sia tipetekison, iwe epwe mecheres ngeni ekkewe ekkóch ar repwe omusomus ngenikich, me epwe pwal mecheres ngenikich ach sipwe omusaaló tipisiir. Sipwe mwittir pwári úméúméch me sipwe songommang.​—SalAf. 7:8, 9.

9. Ifa usun Jiowa a álisi ekkewe chón Israel le weweiti pwe manaw a pin?

⁹ Eú me lein ekkewe popun an kawor ekkewe telinimwen op, pwe epwe túmúnú ekkewe chón Israel seni tipisin nimanawei emén ese wor tipisin. (Tut. 19:10) Jiowa a aúcheani manaw, me a oput nimanaw. (SalF. 6:16, 17) Pokiten Kot mi pwúng me pin, iwe ese tongeni tunaló málóón emén inaamwo ika a fis ren án emén ákseten le nieló. Pwúngún pwe ika emén a ákseten le nieló emén, iwe a tongeni kúna úméúméch. Nge a lamot epwe akkomw áwewe ngeni souakkomwen ewe telinimw minne a fis. Ika ra apwúngaló pwe ena ninni a fis fán ákseten, iwe ewe chón tipis  epwe nónnóm lón ewe telinimwen op tori málóón ewe souasor mi lap. Weween, eli ewe chón tipis epwe nóm lón ewe telinimwen op lón unusen manawan. Ena kókkót a affata ngeni chón Israel meinisin pwe manaw a pin. Ren ar repwe asamolu ewe Chón Awora manaw, a lamot repwe túmúnúéch úkúkún ar tufich ar resap uwealong manawen ekkewe ekkóch lón feiengaw ren minne ra féri are rese féri.

10. Me ren Jesus, ifa usun ekkewe senseen allúk me Farisi ra pwári pwe rese aúcheani manawen aramas?

¹⁰ Ekkewe Farisi me senseen allúk rese usun Jiowa pwe ra pwári ar rese aúcheani manawen aramas. Jesus a ereniir: “Oua amwöchü kien asamen silei (mettochun mwün läng). Püsin ämi ousap tolong lon, nge oua epeti chokewe mi mochen tolong lon.” (Luk. 11:52) Met weween alon Jesus na? Itá úrúrún wisen ekkewe Farisi me senseen allúk ar repwe áwewe ngeni aramas Kapasen Kot me álisiir le kúna manaw esemuch. Nge, ra fen sótun eppeti án aramas tapweló mwirin Jesus, “ätewe mi emweni aramas ngeni manau.” (Föf. 3:15) Iwe ren ena, ra fen emmweni aramas ngeni kitetter. Ekkewe senseen allúk me Farisi ra lamalam tekia me ra chék ekieki pwisin iir, me rese pwal aúcheani manawen aramas. A ifa me kirikiringawer!

11. (a) Ifa usun aposel Paulus a pwári pwe a eáni án Jiowa ekiek usun manaw? (b) Met epwe álisikich le áppirú án Paulus tinikken lón ewe angangen afalafal?

¹¹ Ifa usun sipwe tongeni áppirú Jiowa me túmúnú ach sisap usun ekkewe senseen allúk me Farisi? Sia tongeni féri ena ren ach sipwe súféliti me aúcheani manaw. Ewe aposel Paulus a féri ena ren an achocho le afalafala aramas kapas allimen Mwúún Kot. Ina pwata a tongeni apasa: “Are eman leimi epwe pöütmwälila, esap tipisi.” (Álleani Föför 20:26, 27.) Nge itá Paulus a afalafal pokiten chék an ese mochen tipisin nimanaw are pokiten chék ina met Jiowa a ereni an epwe féri? Aapw. Paulus a tongei aramas. A aúcheani manawen aramas, me a mochen ar repwe kúna manaw esemuch. (1 Kor. 9:19-23) Mi lamot ach sipwe pwal eáni án Jiowa ekiek usun manaw. A mochen án meinisin repwe aier pwe repwe manaw. (2 Pet. 3:9) Ren ach sipwe áppirú Jiowa, mi lamot sipwe tongei aramas. Ach úméúméch epwe amwékútúkich le afalafal fán tinikken, me ach féri ena epwe atoto ngenikich pwapwa.

12. Pwata pekin túmún a fókkun lamot ngeni néún Kot kewe aramas?

¹² Ren ach sipwe eáni án Jiowa ekiek usun manaw, mi pwal lamot ach sipwe eáni ekiek mi pwúng usun pekin safety are túmún. Mi lamot sipwe túmúnúéch atun sia uwei waach kewe are atun sia angang, pwal mwo nge atun sia fiti angangen kaú me angangen túmúnún ewe leenien mwich, are atun sia sái are ló ngeni ach kewe leenien mwich. Manawen aramas, pekin túmún me péchékkúlen inis, ra kon aúchea lap seni ach alamota moni me fansoun. Fansoun meinisin Kot a féri minne mi pwúng me sia pwal mochen áppirú. Ekkewe mwán mi ásimaw iir ákkáeúin repwe ekieki pekin túmún, weween túmúnún pwisin iir me ekkewe ekkóch. (SalF. 22:3) Ika emén mwán mi ásimaw a áchema ngonuk allúkún pekin túmún, iwe kopwe aúseling. (Kal. 6:1) Eáni án Jiowa ekiek usun manaw, iwe ewe ‘tipisin niela aramas esap nonom wom.’

13, 14. Ifa usun ekkewe souakkomw lón Israel ra tongeni áppirú án Jiowa pwúngiéch?

¹³ Jiowa a allúk ngeni ekkewe souakkomw  lón Israel ar repwe áppirú an pwúngiéch. Akkomw, a lamot án ekkewe souakkomw repwe chekiéchú pwúngún meinisin ekkewe pwóróus. Mwirin, me mwen ar repwe apwúngaló ika repwe úméúméch ngeni ewe chón tipis, mi lamot repwe ekiekiéchú ewe popun eménna a nimanaw, an ekiek me féfférún kewe me lóóm. A lamot án ekkewe souakkomw repwe chosani ika ewe chón tipis a oput ewe emén me wesewesen ekiekin nieló. (Álleani Numperis 35:20-24.) Ika a wor chón pwáraatá, iwe a lamot an epwe wor rúúemén are lap seni repwe affata met ewe a fis me mwen an epwe pwúngúló ika eménnewe a tipisin nimanaw.​—Num. 35:30.

¹⁴ Mwirin án ekkewe souakkomw ra silei pwúngúlóón minne a wesewesen fis, repwe ekiek usun pwisin ena emén, nge esap chék met ewe a féri. A lamot ngeniir mirit pwe repwe mirititi ekkewe mettóch ese kon pwá are fataffatéch me ppii popun a fis ewe mettóch. Nge met mi lamot lap seni ena, repwe kútta álillisin án Jiowa we manaman mi fel pwe repwe tongeni áppirú an tipachem, úméúméch me an pwúngiéch.​—Eks. 34:6, 7.

15. Ifa usun án Jesus ekiek usun chókkewe mi féri tipis a sókko seni án ekkewe Farisi ekiek?

¹⁵ Ekkewe Farisi rese apwúngú aramas fán úméúméch. Ra nefotofot wóón minne ewe chón tipis a féri nge esap wóón i met sókkun aramas. Lupwen ekkóch Farisi ra kúna án Jesus mwéngé lón imwen Mateus we, ra eisini néún kewe chón káé: “Pwota nöümi we sense a mongöfengen me ekewe chon ioni takises me chon tipis?” Jesus a pélúweni: “Eman sousafei esap lomot ngeni aramas mi pöchökül, pwe a lomot ngeni chök ekewe chon samau. Oupwe feila o kütta wewen ei kapas lon ewe Toropwe mi Pin, ‘Üa mochen pwe aramas repwe eäni tong enlet, nge sap ar repwe asor man ngeniei.’ Ngang üsap feito pwe üpwe kökköri ekewe chon pwüng, pwe fen ekewe chon tipis.” (Mat. 9:9-13) Itá Jesus a ekisikisaaló ngawen met ekkewe chón tipis ra féri? Aapw, esap ina weween, nge a mochen ar repwe aier. Ina ewe kinikin mi lamot lón ewe pwóróus a afalafala. (Mat. 4:17) Jesus a mirititi pwe mi mwaren wor ekkóch me lein ekkewe “chon ioni takises me chon tipis” mi mochen siwil. Rese chék nóm lón imwen Mateus we ren ar repwe mwéngé nge ra nóm ikena pokiten ra tapweló mwirin Jesus. (Mark. 2:15) Nge a elichippúng pwe lape ngeni ekkewe Farisi rese eáni án Jesus ekiek usun aramas. Ra meefi pwe aramas resap tongeni fókkun siwil. Ra fókkun sókko seni Jiowa, ewe mi pwúngiéch me úméúméch ngeni aramas!

16. Met a lamot án ewe kúmiin chón apwúng repwe achocho le mirititi?

¹⁶ A lamot án ekkewe mwán mi ásimaw lón ei fansoun repwe áppirú Jiowa, ewe mi “efich mine a pwüng.” (Kölf. 37:28) Akkomw, mi lamot repwe ‘achocho le kütta o akais pwüngün eu pworaus’ pwe epwe leteló ika emén a tipis. Iwe ika a tipis, repwe fiti án Paipel kewe kapasen emmwen lón ar apwúngaló met repwe féri. (Tut. 13:12-14) Ika ra kapachelong lein ewe kúmiin chón apwúng, mi lamot repwe túmúnúéch lón ar apwúngaló ika ewe chón tipis a aier are ese. Ese kan mecheres ar repwe mirititi ika emén a enletin aier, pokiten a kapachelong lón án emén aier, an ekiek usun met ewe a féri, me masouen letipan. (Pwär. 3:3) A lamot ngeni emén chón tipis an epwe aier ren an epwe kúna úméúméch.

17, 18. Ifa usun ekkewe mwán mi ásimaw repwe silei ika emén a enletin aier? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

¹⁷ Jiowa me Jesus ra fókkun silei met emén  a ekieki me meefi pokiten ra silei masouen letipen aramas. Nge ekkewe mwán mi ásimaw rese silei. Iwe, ika en emén mwán mi ásimaw, ifa usun kopwe silei ika emén a enletin aier? Áeúin, iótek ngeni Jiowa fán iten tipachem me mirit. (1 King 3:9) Oruuan, néúnéú án Kot we Kapas me néúch kewe puk seni ewe chón angang mi alúkúlúk pwe kopwe esilla sókkofesenin “letipeta me ren fanüfan” me “letipeta me ren Kot,” ewe sókkun aier mi enlet. (2 Kor. 7:10, 11) Ppii ifa usun Paipel a áweweei chókkewe mi aier me chókkewe rese aier, me etittina minne ra eáni ekiek, memmeef, me féffér.

¹⁸ Aúlúngátin, ekieki usun ewe emén, nge esap chék met ewe a féri. Pwata a ina usun napanapan? Pwata a filatá le féri ekkóch mettóch? Met sókkun weires a kúna lón manawan me ifa nónnómun manawan? Ewe Paipel a oesini pwe Jesus, ewe mékúren mwichefelin Chón Kraist, “esap eäni apwüng ren künan mesan, esap pwal apwüngala och ren rongeen selingan. Nge epwe apwüngü chon wöüngau fän pwüng, epwe pwal peni chon tipetekison won fanüfan, nge esap lifilifil.” (Ais. 11:3, 4) Ámi kana mwán mi ásimaw, Jesus a filikemiitá pwe oupwe túmúnú an we mwichefel, me i epwe álisikemi le eáni ewe sókkun kapwúng fán pwúng me úméúméch. (Mat. 18:18-20) A ifa me kilisouch ren ekkewe mwán mi ásimaw mi túmúnúkich! Ra pwal álisikich le pwárifengeni ewe napanap pwúng, me úméúméchfengen lefilach.

19. Ifa ewe lesen seni pwóróusen ekkewe telinimwen op ka mochen apwénúetá?

¹⁹ Ewe Allúkún Moses a masou ren lóngólóngun ewe sile me enlet. A áiti ngenikich usun Jiowa me an kewe kapasen emmwen. (Rom 2:20) Ekkewe telinimwen op mi affatetiw me ren ewe Allúk, ra áiti ngeni ekkewe mwán mi ásimaw ifa usun repwe “eäni kapwüng fän let” me ra pwal áiti ngenikich meinisin ach sipwe “kirikiröch o ümöümöch” lefilach. (Sek. 7:9) Inaamwo ika sise nóm fán emmwenien ewe Allúk, nge Jiowa ese siwil. A chúen fókkun lamot me ren Jiowa ekkewe napanap pwúng me úméúméch. Sia feiéch pwe sia fel ngeni ena sókkun Kot. Sipwe áppirú napanapan kewe mi múrinné me kúna túmún ren!