1. Met meefien Paul ussun ekkewe chónálillisin mwichefel?

 EKKEWE chónálillisin mwichefel ra eáni eú angang mi aúchea lón ekkewe mwichefel. Ewe aposel Paul a aúcheani ekkena mwán mi túppwél. Áwewe chék, atun a mak ngeni ekkewe Chón Kraist lón Filipai, a apachaalong an kapwong ngeni ekkewe chónálillisin mwichefel me mwán mi ásimaw.—Fil. 1:1.

2. Met Luis a meefi ussun wisan we chónálillisin mwichefel?

² Chómmóng mwán are alúwél mi papatais, ra fókkun pwapwa lón wiser we chónálillisin mwichefel. Áwewe chék, Devan a 18 ierin atun a poputá le wiseni ena wis chónálillisin mwichefel. Nge pwal emén itan Luis a poputá le wiseni ena wis mwirin an a fen 50 ierin. Met meefian ren ei wis chónálillisin mwichefel? Iei met a apasa: “Úa fókkun pwapwa le angang fán iten chiechiei kewe lón mwichefel. Ra pwáári watteen tong ngeniei, iwe iei úa tongeni pwáár ngeniir ái tongeer.” Chómmóng chónálillisin mwichefel ra pwal meefi ena.

3. Ikkefa ekkewe kapas eis sipwele pwóróusfengen wóón?

³ Iká en emén mwán are át mi fen papatais nge kesaamwo emén chónálillisin mwichefel, ka tongeni achocho óm kopwe wiseni ena wis? Met epwe amwékútuk le féri ena? Ikkefa ekkewe napanap ewe Paipel a apasa kopwe eáni pwe kopwe fich ngeni ena wis? Lón ei lesen, sipwe pwóróusfengen wóón pélúwen ekkena kapas eis. Nge akkomw, sipwe pwóróus wóón met ekkewe chónálillisin mwichefel ra kan eáni angang.

MET EKKEWE CHÓNÁLILLISIN MWICHEFEL RA KAN EÁNI ANGANG?

4. Met ekkewe chónálillisin mwichefel ra kan eáni angang? (Pwal ppii ewe sasing.)

⁴ Emén chónálillisin mwichefel epwe emén mwán mi papatais mi kefilitá me ren ewe ngún mi fel pwe epwe álisi ekkewe  mwán mi ásimaw le féri chómmóng angang mi aúchea lón mwichefel. Ekkóch leir ra túmúnú pwe epwe chék wokkor án ekkewe chón afalafal territory me ekkewe puk repwe néúnéú lón ar angangen afalafal. Pwal ekkóch leir ra álillis lón elimelimen me túmúnún ewe Leenien Mwiich. Ekkena chónálillisin mwichefel, ra pwal wisen chón etiwetiw me wisen túmúnú ekkewe pisekin nikáttik, maik, me video atun ach kewe mwiich. Nge lap seni meinisin, ekkena chónálillisin mwichefel ra tongei Jiowa me manaweni manawer mi tipeeú ngeni an kewe allúk. Ra pwal fókkun tongei chiener kewe chón lúkú. (Mat. 22:​37-39) Ifa ussun emén mi papatais a tongeni wiliiti emén chónálillisin mwichefel?

5. Ifa ussun emén mwán a tongeni achocho an epwe wiliiti emén chónálillisin mwichefel?

⁵ Ewe Paipel a affata ekkewe mettóch chókkewe mi achocho ngeni ar repwe chónálillisin mwichefel repwe féri. (1 Tim. 3:​8-10, 12, 13) Iká kopwe káé ekkeei wokisin mi fós ussun ekkena mettóch, mwirin achocho le angang wóór, iwe ka tongeni tikeri met ena ka achocho ngeni. Nge akkomw, mi lamot kopwe pwisin etittinok iká pwata ka mochen wiliiti emén chónálillisin mwichefel.

MET A AMWÉKÚTUK ÓM KOPWE MOCHEN WILIITI EMÉN CHÓNÁLILLISIN MWICHEFEL?

6. Itá met epwe amwékútuk le mochen angang fán iten chienom kewe? (Mattu 20:28; pwal ppii ewe sasing.)

⁶ Ach we leenien áppirú mi múrinné seni meinisin, ina i Jises Kraist. Meinisin met a féri, a féri pokiten an tongei Seman we me an tongei aramas. Ena tong a amwékútú an epwe angang weires me pwal mwo nge féri ekkewe angang mi tekisosson fán iten ekkewe ekkóch. (Álleani Mattu 20:28; Jon 13:​5, 14, 15) Iká tong ina met a amwékútuk, iwe, Jiowa epwe efeiéchuk me epwe álisuk lón óm achocho ngeni óm kopwe fich ngeni ewe wis chónálillisin mwichefel.—1 Kor. 16:14; 1 Pit. 5:5.

7. Pwata a lamot án emén Chón Kraist mwán epwe ttiiseni an mochen itetekia?

⁷ Lón ei ótót, aramas ra kan ingeiti chókkewe mi achocho ngeni ar repwe nampa eú. Nge esap ina ussun lón án Jiowa mwicheich. Emén Chón Kraist mwán mi ussun Jises le tongei aramas, ese mochen nemenem wóón ekkewe ekkóch are ese mochen án ekkóch repwe ekieki pwe i emén mi kon aúchea. Iká ena sókkun aramas mi kútta itetekian epwe chónálillisin mwichefel, iwe ese mwáál esap  mochen féri ekkewe angang mi tekisosson mi lamot repwe katawe fán iten néún Jiowa kewe aramas. Eli epwe ekieki pwe ese fich ngeni ekkena angang pokiten i a kon aúchea. (Jon 10:12) Jiowa esap efeiéchú achochoon ekkewe sókkun aramas mi lamalamtekia are mochen itetekia.—1 Kor. 10:​24, 33; 13:​4, 5.

8. Ifa án Jises we kapasen éúréúr ngeni néún kewe aposel?

⁸ Fán ekkóch, pwal mwo chókkewe mi fókkun pacheéch ngeni Jises ra mochen wiseni ekkóch wis nge ren och popun ese pwúng. Ekieki met ekkewe aposel Jemes me Jon ra féri. Ra tingorei Jises an epwe ewisa ngeniir wis mi aúchea lón an we Mwú. Jises ese apúnger ren ar mochen itetekia. Nge iei met a fen ereni meinisin ekkewe 12 aposel: “Ié a mochen lap me leimi, epwe emén néúmi chón angang, me ié a mochen epwe akkomw me leimi, epwe emén slave fán iten meinisin.” (Mark 10:​35-37, 43, 44) Ekkewe mwán mi achocho le eáni eú wis ren ewe popun mi pwúng, weween ar repwe mochen angang fán iten ekkewe ekkóch, epwe eú feiéch ngeni ewe mwichefel.—1 Tes. 2:8.

MET A TONGENI ALAPAALÓ ÓM MOCHEN ANGANG FÁN ITEN CHIENOM KEWE?

9. Ifa ussun ka tongeni alapaaló óm mochen angang fán iten chienom kewe?

⁹ Ese wor tipemwárámwár pwe ka tongei Jiowa me mochen angang fán iten ekkewe ekkóch. Nge neman ese nóm reom ewe mochen le féri ekkewe angang chónálillisin mwichefel ra kan féri. Ifa ussun ka tongeni alapaaló óm mochen angang fán iten chienom kewe? Pwata kese ekieki ussun ewe pwapwa ka tongeni meefi ren óm angang fán iten chienom kewe chón lúkú? Jises a apasa: “A watte pwapwaan fang lap seni angei.” (Féf. 20:35) I ese chék apasa ena, nge a pwal pwisin féri. A fókkun pwapwa lón an angang fán iten ekkewe ekkóch, iwe pwal en ka tongeni pwapwa.

10. Ifa ussun Jises a pwáári pwe a pwapwa le angang fán iten ekkewe ekkóch? (Mark 6:​31-34)

¹⁰ Ekieki minne Jises a féri mi pwáári pwe a fókkun pwapwa le angang fán iten ekkóch. (Álleani Mark 6:​31-34.) Lón eú atun, Jises me néún kewe aposel ra fókkun mélúlú. Ra ló ngeni eú leeni ese wor aramas ie pwe repwe ekis asésé. Nge eú mwichemmóngun aramas ra fen akkomwoló mwer, ra mochen án Jises epwe asukuler. Jises a tongeni ereniir pwe esap asukuler pokiten i me chienan kewe esaamwo “wor atun ar repwe asésé pwal mwo nge áni ekis mwéngé.” Are Jises a tongeni tiiniireló mwirin an áiti ngeniir eú chék are ruu pwóróus mi enlet. Nge pokiten a tongeei ekkewe aramas, “a poputá le asukuler chómmóng mettóch.” A sópweeló le asukuler tori “lekuniol.” (Mark 6:35) A féri ena esap pokiten mi lamot epwe féri, nge pokiten “a fókkun tongeer.” A mochen asukuler pokiten a tongeer. An angang fán iten ekkewe ekkóch a atoto ngeni watteen pwapwa.

11. Me lúkún án Jises asukula ekkewe aramas, ifa ussun a pwal álisiir? (Pwal ppii ewe sasing.)

¹¹ Jises a asukula ekkewe aramas me a pwal féri chómmóng mettóch fán iter. A álisiir wóón osupwanger lón pekin áion. Ren an manaman, a awora mwéngé me a ereni néún kewe aposel ar repwe eineti ngeniir. (Mark 6:41) An féri ena, a áiti ngeni néún kewe aposel ifa ussun repwe angang fán iten ekkewe ekkóch. A pwal áiti ngeniir pwe ekkena sókkun angang, esin ekkewe angang chónálillisin mwichefel ra kan féri, ra fókkun aúchea. Anchangei pwapwaan ekkena aposel ren ar fiti Jises le eineti ngeni ekkewe aramas ewe mwéngé a féri ren an manaman tori án “meinisin ra mwéngé me métúló”! (Mark 6:42) Iei eú chék me lein ekkewe pwóróus mi pwáári án  Jises akkomwa osupwangen ekkewe ekkóch lap seni pwisin osupwangan. A féri ena lón unusen ánein an manaw wóón fénúfan. (Mat. 4:23; 8:16) Jises a fókkun pwapwa lón an asukula aramas me álisiir wóón met ra osupwangan. En ka pwal tongeni meefi watteen pwapwa iká kopwe tipemecheres le angang fán iten ekkewe ekkóch lón ewe wis chónálillisin mwichefel.

12. Pwata oukich meinisin sisap ekieki pwe ese wor met sia tongeni álisi ngeni ewe mwichefel?

¹² Iká ka meefi pwe ese wor óm tufich le féri ekkóch angang, kosap lichippúng. Ese wor tipemwárámwár pwe a wor reom ekkewe napanap mi tongeni álisaatá ewe mwichefel. Eli óm álleani fiti iótek met Paul a apasa lón 1 Korint 12:​12-30 a tongeni álisuk. Minne Paul a apasa a affata pwe a wor lamotom me ka aúchea lón ewe mwichefel, ussun chék néún Jiowa kewe pwal ekkóch chón angang. Iká kesaamwo fich ngeni ewe wis chónálillisin mwichefel iei, kosap fangetá. Kopwe fen féri met ekkewe ka tongeni féri lón óm angang ngeni Jiowa me álisi chienom kewe chón lúkú. Kopwe lúkúlúk pwe ekkewe mwán mi ásimaw ra ekiekuk me repwe ewisa ngonuk ekkewe angang ka tongeni féri.—Rom 12:​4-8.

13. Lape ngeni ekkewe napanap emén mwán mi mochen wiseni eú wis a achocho ngeni, a weneiti ié?

¹³ Ekieki pwal ei eú popun pwata mi lamot kopwe achocho pwe kopwe fich ngeni ewe wis chónálillisin mwichefel. Lape ngeni ekkewe napanap emén mi mochen wiseni eú wis a achocho ngeni, a weneiti meinisin Chón Kraist. Ren enletin, a lamot meinisin Chón Kraist repwe ririéch ngeni Jiowa, meefi ewe pwapwaan liffang, me manaweni eú manaw mi apwapwaai Kot. Ikkefa ekkewe napanap mi tichikitiw emén Chón Kraist mwán mi mochen wiseni eú wis epwe achocho ngeni?

MINNE KOPWE FÉRI PWE KOPWE WILIITI CHÓNÁLILLISIN MWICHEFEL

14. Met weween án emén ‘ngeni leten an féri wisan’? (1 Timoty 3:​8-10, 12)

¹⁴ Iei sipwele ppii ekkóch ekkewe napanap mi affatetiw lón 1 Timoty 3:​8-10, 12. (Álleani.) A lamot emén chónálillisin mwichefel epwe ‘ngeni leten an féri wisan.’ Ena itiitin kapas a tongeni afféú ngeni “fich ngeni ésúúfél,” are “eáni napanap kopwe kúna ésúúfél ren.” Nge esap weween pwe kese chúen tongeni takir are féri minen apwapwa. (SalAf. 3:​1, 4) Iwe nge, a wewe ngeni óm kopwe angang weires le apwénúetá meinisin wisom kewe. Iká  a silleló pwe en emén mi soun áweséchúoló meinisin angang mi kewis ngonuk, iwe chón mwichefel repwe súfélituk.

15. Met weween ekkeei itiitin kapas “resap aweruu” me “resap tipemmóng ren ar repwe angei winner”?

¹⁵ Ekkewe chónálillisin mwichefel “resap aweruu.” Weween, kopwe letipwenechar, kapas enlet, me alúkúlúk. Kopwe apwénúetá met ka apasa, me kosap otupu ekkewe ekkóch. (SalF. 3:32) “Resap tipemmóng ren ar repwe angei winner.” Weween, kopwe wenechar lón ámi angangfengen me ekkewe ekkóch lón pekin business me lón pekin moni. Kese néúnéú chienom kewe lón ewe mwichefel fán iten chék an epwe wor óm moni tolong.

16. (a) Met weween ‘esap únnúmmóng wain’? (b) Met weween án emén epwe eáni “eú mwelien letip mi liméch”?

¹⁶ Emén chónálillisin mwichefel ‘ese únnúmmóng wain.’ Weween, kese oluoló óm ún sakaw me ese silleló pwe en emén mi únnúmmóng sakaw. Óm eáni “eú mwelien letip mi liméch,” a wewe ngeni pwe ka manaweni manawom mi tipeeú ngeni án Jiowa allúk. Inaamwo iká kese unuséch, ka ririéch ngeni Jiowa me ina met a atoto óm kinamwe.

17. Met weween án emén ‘asóssót pwe epwe ffat iká a fich ngeni ewe angang’? (1 Timoty 3:10; pwal ppii ewe sasing.)

¹⁷ Án emén ‘asóssót pwe epwe ffat iká a fich ngeni ewe angang,’ a wewe ngeni pwe ekkewe mwán mi ásimaw ra kúna pwe a kan apwénúetáéchú wisan me ra tongeni lúkúlúk wóón. Ina minne, atun ra ewisa ngonuk eú angang, kopwe fitipachei ar kewe kapasen káit me ekkewe kapasen emmwen mi kawor seni ewe mwicheich. Kopwe túmúnú pwe ka weweéchúti met a lamot kopwe féri me ineet a lamot óm kopwe áwesi. Atun ka féri wisom fán tinikken, chón ewe mwichefel repwe kúna óm feffeitá. Ámi kana mwán mi ásimaw, oupwe nochchei le ákkáiti ekkewe mwán are alúwél mi papatais. (Álleani 1 Timoty 3:10.) Mi wor át mi papatais 10-14 ierin are kúkkún seni lón ámi mwichefel? Ra kan féfféri ar pwisin káéén Paipel me akkammolnatá fán iten mwiich? Ra kan ukkuwawu meefier lón mwiich me fiffiti angangen afalafal? Iká ewer, oupwe ewisa ngeniir angang mi fich ngeni ieriir me nónnómur. Iwe, ekkena át ra tongeni pwáári iká iir mi alúkúlúk. Iká ina, atun a tori 17-19 ieriir, iwe ese mwáál a tongeni fich ngeniir ewe wis chónálillisin mwichefel.

18. Met mi lamot ngeni emén chónálillisin mwichefel?

¹⁸ A lamot pwe ‘esap wor met ekkóch repwe tipi ngonuk wóón.’ Ewer, eli aramas ra tongeni tipimwáál ngeni ekkewe Chón Kraist. Pún a wor chókkewe ra tipimwáál  ngeni Jises, me i a osuni pwe chómmóng repwe pwal tipimwáál ngeni ekkewe chón tapweló mwirin. (Jon 15:20) Iwe nge, iká óm féffér a limeliméch ussun chék féfférún Jises, iwe kopwe itéch me ren chón mwichefel.—Mat. 11:19.

19. Met weween án Paipel apasa pwe emén mwán mi pwúpwúlú “epwe pwúlúweni emén chék fefin”?

¹⁹ “Epwe pwúlúweni emén chék fefin.” Iká en mi pwúpwúlú, a lamot óm kopwe fitipachei án Jiowa kókkót seni me lóóm ussun pwúpwúlú, weween emén mwán me emén fefin. (Mat. 19:​3-9) Emén Chón Kraist mwán esap fókkun féri tipisin lisowumwáál. (Ipru 13:4) Nge esap chék ina. A pwal lamot óm kopwe túppwél ngeni pwúlúwom we, kosap fókkun núesik ngeni pwal emén fefin.—Hiop 31:1.

20. Ifa ussun emén mwán Chón Kraist a “nemeniéchú” chón leimwan?

²⁰ “Epwe . . . nemeniéchú néún kewe me chón leimwan.” Iká en emén mékúren famili, a lamot kopwe féréchú wisom kewe. Kopwe féfféri ámi famili fel iteitan. Fiti pwúlúwom we me néúmi kewe le akkafalafal fán chómmóng. Álisi noum kewe ar repwe ámááraatá ar ririéch ngeni Jiowa. (Efi. 6:4) Emén mwán mi túmúnú an famili a pwáári pwe a tongeni túmúnú ewe mwichefel.—Apépé ngeni 1 Timoty 3:5.

21. Iká kesaamwo wiseni ewe wis chónálillisin mwichefel, met ka tongeni féri?

²¹ Ámi kana mwán Chón Kraist, iká ousaamwo wiseni ewe wis chónálillisin mwichefel, ouse mochen oupwe káé ekkeei pwóróus lón ei lesen fiti iótek. Oupwe káé ekkewe napanap ewe Paipel a apasa fán iten ekkewe chónálillisin mwichefel me achocho le apwénúretá. Ekieki ifa úkúúkún péchékkúlen ámi tongei Jiowa me chienemi kewe Chón Kraist. Alapaaló ámi mochen angang fán iter. (1 Pit. 4:​8, 10) Oupwe achocho pwe oupwe wiliiti emén chónálillisin mwichefel, iwe epwe lapóló ámi pwapwa lón ámi angang fán iten chón ewe mwichefel. Amwo Jiowa epwe efeiéchú ámi achocho le wiseni ewe wis chónálillisin mwichefel!—Fil. 2:13.