1. Met Jiowa a tongeni féri pwe epwe pwénútá minne a tipeni?

JIOWA a tongeni wiliti met chék a lamot ren an epwe apwénúetá letipan. Áwewe chék, a wiliti emén Sense, Chón Ourur, me Chón Esilei ewe Kapas Allim. Ikkena chék ekkóch me lein ekkewe mettóch Jiowa a wiliti ren an epwe apwénúetá letipan. (Ais. 48:17; 2 Kor. 7:6; Kal. 3:8) Nge, fán chómmóng a néúnéú aramas le apwénúetá letipan. (Mat. 24:14; 28:19, 20; 2 Kor. 1:3, 4) Jiowa a pwal tongeni ngenikich ewe tipachem me péchékkúl mi lamot pwe sipwe wiliti met chék a lamot ren ach sipwe apwénúetá letipan. Meinisin ekkena mettóch ra kapachelong lón weween iten Jiowa we, me ina met ekkóch sousile ra apasa usun weween ewe it Jiowa.

2. (a) Pwata fán ekkóch sia tipemwaramwareiti án Jiowa néúnéú kich? (b) Met sipwe pwóróus wóón lón ei lesen?

² Kich meinisin sia mochen pwe Jiowa epwe néúnéú kich le féri letipan, nge neman ekkóch ra tipemwaramwar ika Jiowa a tongeni néúnéú iir. Pwata? Pokiten ra meefi pwe mi chék kaúk met ra tufichin féri pokiten ieriir, nónnómun manawer, are tufichiir. Nge ekkóch ra meefi pwe a fen naf ar angang ngeni Jiowa, iwe rese chúen meefi lamoten ar repwe alapaaló ar angang ngeni. Lón ei lesen, sipwe káé ifa usun Jiowa a tongeni ngenikich ewe tufich mi lamot pwe sipwe apwénúetá letipan. Mwirin sipwe etittina ekkóch pwóróus lón Paipel usun án Jiowa awora ngeni néún kewe aramas, mwán me fefin ewe mochen me tufich pwe repwe tongeni apwénúetá letipan. Sáingolóón sipwe káé ifa usun sipwe tongeni mut ngeni Jiowa an epwe néúnéú kich.

3. Ifa usun Jiowa a tongeni ngenikich ewe mochen le apwénúetá met a mochen me ren Filipi 2:13?

³ Álleani Filipi 2:13. * Jiowa a tongeni ngenikich ewe mochen pwe sipwe apwénúetá met a mochen. Ifa usun epwe féri ena? Áwewe chék, neman sia rong pwe emén lón ach we mwichefel a osupwangen álillis, are ach mwichefel a osupwangen och mettóch. Are ekkewe mwán mi ásimaw ra álleani eché taropwe seni ewe keangen ofesilap usun osupwangen pwal ekkóch mwichefel. Iwe, neman sipwe pwisin eisinikich, ‘Met ua tongeni féri pwe upwe álillis?’ Are neman a fen suuk ngenikich och wis mi weires nge sise silei ika sia tongeni apwénúetáéchú. Are mwirin ach álleani ekkóch wokisin lón Paipel, sia ekieki, ‘Ifa usun upwe tongeni apwénúetá ei wokisin le álisi ekkewe ekkóch?’ Jiowa esap eriánikich le féri och mettóch. Nge lupwen a kúna pwe sia ekieki usun met sia tongeni féri, iwe Jiowa a tongeni álisikich ach sipwe mochen apwénúetá met sia ekiekin féri.

4. Ifa usun Jiowa epwe tongeni ngenikich ewe tufich pwe sipwe apwénúetá letipan?

⁴ Jiowa a pwal tongeni ngenikich ewe tufich pwe sipwe apwénúetá letipan. (Ais. 40:29) Ifa usun? A tongeni ngenikich an we ngún mi fel pwe epwe échúló ekkewe tufich mi pwúkún nóm rech. (Eks. 35:30-35) Jiowa a tongeni áeá an we mwicheich le áiti ngenikich ifa usun sipwe féri ekkóch sókkun angang. Ika ka tipemwaramwar ren ifa usun kopwe apwénúetá eú wis, kopwe tingor álillis. Pwal och, kosap pireir le tingorei Semach we lón láng mi kisáseú ewe “tufich mi somwola.” (2 Kor. 4:7; Luk. 11:13) A masou ewe Paipel ren chómmóng pwóróus usun án Jiowa atufichi ekkewe mwán me fefin ren an ngeniir ewe mochen me tufich pwe repwe apwénúetá letipan. Lupwen sia káé ekkóch me lein ekkena pwóróus, ekieki ifa usun Jiowa a pwal tongeni néúnéú en lón pwal ena esin napanap.

5. Met sia káé seni ineet Jiowa a néúnéú Moses le amanawa Néún kewe aramas?

⁵ Jiowa a efisi Moses an epwe wiliti chón amanawen Israel. Nge ineet Jiowa a néúnéú Moses? Esap ewe atun Moses a meefi pwe a fen mmólnetá mwirin an “kaiö tipachemen chon Isip meinisin.” (Föf. 7:22-25) Nge, Jiowa a chék néúnéú Moses mwirin an a fen álisi an epwe emén mi tipetekison me mosonoson. (Föf. 7:30, 34-36) Jiowa a apworai Moses an epwe tongeni fós ngeni ewe sounemenem mi manaman lap seni meinisin lón Isip. (Eks. 9:13-19) Met sia káé seni usun án Jiowa néúnéú Moses me atun a néúnéú? Jiowa a néúnéú chókkewe mi achocho le áppirú napanapan kewe me lúkúlúk wóón an péchékkúl.​—Fil. 4:13, Testament Mi Fö.

6. Met sia káé seni napanapen án Jiowa néúnéú Parsilai le álisi King Tafit?

⁶ Fitepúkú ier mwirin, Jiowa a néúnéú Parsilai le álisi King Tafit. Tafit me ekkewe aramas “ra echik me kaka pwal malülü” lón ar sú seni Apsalom, néún Tafit we. Parsilai emén mwán mi chinnap, a álisi Tafit me chienan kewe inaamwo ika iir me chienan kewe repwe tongeni ninniiló ren ar álisiir. Parsilai ese ekieki pwe Jiowa epwe tongeni chúen néúnéú pokiten a fen chinnap. Nge a kisáseú le áeá met a nóm ren pwe epwe álisi néún Kot kewe chón angang mi osupwang. (2 Sam. 17:27-29) Ifa ewe lesen fán itach? Ese lifilifil ierich, nge Jiowa a tongeni néúnéú kich le ataweei osupwangen pwiich kewe lón leeniach we are  pwal lón ekkewe ekkóch fénú. (SalF. 3:27, 28; 19:17) Inaamwo ika sise tongeni pwisin álisiir nge sia tongeni awora monien asor fán iten ach angang wóón unusen fénúfan. Iwe ena moni epwe kawor ineet atun me ia chék pwiich kewe ra osupwangen álillis ie.​—2 Kor. 8:14, 15; 9:11.

7. Ifa usun Jiowa a néúnéú Simeon, me ifa usun ena mettóch a apéchékkúlakich?

⁷ Jiowa a fen pwon ngeni Simeon, emén chinnap mwán mi tuppwél lón Jerusalem pwe esap máló mwen an epwe kúna ewe Messaia. Ena pwon a fókkun apéchékkúla Simeon pún a fen wikkiti ewe Messaia ren fite ier. Jiowa a efeiéchú an lúkú me likiitú. Eú rán, Simeon a feiló lón ewe imwenfel “fän emwenien Ngünmifel.” Ikena a kúna ewe ménúkol Jesus, me Jiowa a néúnéú Simeon le eáni eú oesini usun ena ménúkol, ewe epwe wiliti Kraist. (Luk. 2:25-35) Inaamwo ika ese mwáál Simeon ese chúen manaw lón ewe atun Jesus a poputááni an we angangen afalafal, nge Simeon a fókkun pwapwa pwe Jiowa a néúnéú i lón ena napanap. Nge Simeon epwe pwal kúna chómmóng feiéch lón mwachkkan! Lón ewe ótót sefé, ena mwán mi tuppwél epwe kúna ifa usun án Jesus nemenem epwe atoto feiéch ngeni meinisin famili wóón fénúfan. (Ken. 22:18) Sia pwal tongeni kilisou ngeni Jiowa ren an néúnéú kich lón an angang.

8. Ifa usun Jiowa epwe tongeni néúnéú kich usun an néúnéú Parnapas?

⁸ Lemanawen ekkewe aposel, emén mwán mi kisáseú itan Josef a tipemecheres le mut ngeni Jiowa an epwe néúnéú i. (Föf. 4:36, 37) Ese mwáál, Josef a fókkun lipwákéch le oururu ekkewe ekkóch pún ekkewe aposel ra eita ngeni i Parnapas, weween “Eman mi apöchöküla letipen aramas.” Áwewe chék, lupwen Saul a wiliti emén Chón Kraist, chómmóng Chón Kraist ra niwokkus le arap ngeni pokiten a piin eriáfféwú chón ekkewe mwichefel. Iwe nge, Parnapas a oururu me álisi Saul, me Saul a fókkun kilisou ren an kirekiréch ngeni. (Föf. 9:21, 26-28) Mwirin och fansoun, ekkewe mwán mi ásimaw lón Jerusalem ra mochen apéchékkúla pwiir kewe Chón Kraist lón ewe fénú towau lón Antiokia, Siria. Iwe ié ra tinaló? Parnapas! Ra kefiléch. Paipel a erá pwe Parnapas a “pese ngeniir, pwe repwe allükülük o let ngeni ewe Samol ren unusen leluker.” (Föf. 11:22-24) Pwal ina chék usun lón ei fansoun, Jiowa a tongeni álisikich le wiliti “eman mi apöchöküla letipen” pwiich kewe Chón Kraist. Áwewe chék, Jiowa a tongeni néúnéú kich le oururu chókkewe mi má seniir attongeer kewe. Are epwe tongeni amwékútúkich le áámwa are kéri emén mi letipechou are semmwen pwe sipwe apéchékkúla. Itá kopwe mut ngeni Jiowa an epwe néúnéú en usun chék an néúnéú Parnapas?​—1 Tes. 5:14.

9. Met sia tongeni káé seni napanapen án Jiowa álisi Vasily pwe epwe emén chónemmwen mi lipwákéch?

⁹ Jiowa a álisi emén pwiich itan Vasily an epwe wiliti emén chónemmwen mi lipwákéch. Lupwen Vasily a kefilitá pwe epwe emén mwán mi ásimaw lupwen a 26 ierin, a lólilen ika esap sipeéch le álisi chón ewe mwichefel lón pekin lúkú, ákkáeúin chókkewe mi nóm fán weires. Iwe nge, a angei káit mi lamot me ren ekkewe mwán mi ásimaw mi fen eáni ena wis ren langattam fansoun, me seni an fiti ewe Sukul fán iten Mwán mi Ásimaw me Chónálillisin Mwichefel. Vasily a achocho an epwe lipwákéchúló. Áwewe chék, a makkeetiw ekkewe mettóch a mochen achocho ngeniir. Iwe, atun a tikeri eú me eú, a lapóló an meefi lúkúlúk. A apasa iei: “Minne ua meefi lipwákingaw wóón me lóóm, iei a fen atoto ngeniei watteen pwapwa. Lupwen Jiowa a álisiei le kúna ekkewe wokisin mi fich le oururu emén chienach  lón ewe mwichefel, a fókkun apwapwaaei.” Ámi Chón Kraist mwán, ika oua áppirú Vasily me tipemecheres le mut ngeni Jiowa an epwe néúnéú ámi, iwe a tongeni ngenikemi ámi tufich le alapaaló ámi angang lón ewe mwichefel.

10. Met Apikael a féri, me ifa ewe lesen sia káé seni?

¹⁰ King Saul a kan tapwei Tafit me chókkewe mi tuppwél ngeni, iwe a lamot ngeniir álillis. Chienen Tafit kewe mwán ra tingorei emén re Israel mi wéúéch itan Napal ekis mwéngé. Rese pireir le tingor pokiten ra fen túttúmúnú néún Napal kewe man lón ewe fénúpéén. Nge Napal a máicha me ekieki chék pwisin i, ese mochen fang ngeniir och. Tafit a fókkun song me ekiekin nieló Napal me meinisin néún kewe chón angang mwán. (1 Sam. 25:3-13, 22) Iwe nge, pwúlúwen Napal we, itan Apikael, emén mi liéch me fókkun mirit. Fán watteen pwora a fotopwásukutiw ngeni Tafit me ereni an esap tipisin nimanaw ren an liwiningawa án Napal féfféringaw. Fán fáiro, a pesei Tafit an epwe chék likiti ngeni Jiowa ena mettóch. Án Apikael kapas fán tipetekison me an féffér mi pwári mirit, a achchúngú letipen Tafit. A mirititi pwe Jiowa a tinaató Apikael. (1 Sam. 25:23-28, 32-34) Apikael a ámááraatá ekkewe napanap mi tongeni efisi án Jiowa epwe néúnéú i. Pwal ina chék usun, Jiowa a pwal tongeni néúnéú ekkewe Chón Kraist fefin mi ámááraatá ekkewe napanap mirit me fáiro le apéchékkúla ekkewe famili me ekkewe ekkóch lón ewe mwichefel.​—SalF. 24:3; Tit. 2:3-5.

11. Met néún Salum kewe fépwúl ra féri, me ie kewe ra áppirúúr lón ei fansoun?

¹¹ Fitepúkú ier mwirin, néún Salum kewe fépwúl, iir ekkóch me lein chókkewe Jiowa a néúnéú lón angangen kaúsefálin tittin Jerusalem. (Ne. 2:20; 3:12) Inaamwo ika semer we i emén samol, nge néún Salum kana fépwúl ra tipemecheres le féri ewe angang mi weires me efeiengaw. (Ne. 4:15-18) Ra fókkun sókko seni ekkewe mwán mi wis tekia lón Tekoa, “resap pomwe ngeni pöür ewe angang”! (Ne. 3:5) Anchangei pwapwaan néún Salum kewe lupwen a tawe ewe angang lón chék 52 rán! (Ne. 6:15) Lón ach ei fansoun, mi wor chienach kewe fefin mi tipemecheres me pwapwa le eáni ekkewe sókkun angang fán iten Jiowa mi kkóló aúchean, áwewe chék ewe angangen kaú me angangen túmúnún ekkewe leeni sia kan áeá lón ach fel ngeni Jiowa. Ar tufich, mwasangasang me ar tuppwél, a fókkun álisatá sópwéchún ena angang.

12. Ifa usun Jiowa a tongeni néúnéú kich usun an néúnéú Tapita?

¹² Jiowa a amwékútú Tapita le “fang an fansoun meinisin le föri föför mürina,” nge ákkáeúin ngeni ekkewe fefin mi má seniir pwúlúwer. (Föf. 9:36) Pokiten a fókkun kisáseú me kirekiréch, chómmóng ra kechiweiti lupwen a máló. Nge ra fókkun pwapwa lupwen aposel Petrus a amanawasefáli. (Föf. 9:39-41) Met sia káé seni Tapita? Ese lifilifil ika kich chinnap are kúkkún, mwán are fefin, nge kich meinisin sia tongeni álilliséch ngeni pwiich kewe.​—Ipru 13:16.

13. Ifa usun Jiowa a néúnéú emén chienach fefin itan Ruth mi nisássáw, iwe met a apasa?

¹³ Emén chienach fefin itan Ruth a nisássáw nge a mochen wiliti emén misineri. Lekúkkúnún, a kan chék mwittir le einetifetálei ekkewe tract imw me imw. A erá: “Ua wesewesen sani ei angang.” Nge a mmen weires ngeni an epwe fós ngeni ekkewe chón imw me ereniir usun án Kot we Mwú. Inaamwo ika Ruth a nisássáw, nge a wiliti emén regular pioneer lupwen a 18 ierin. A fiti ewe Sukulen Gilead lón  ewe 1946, me mwirin a ló misineri Hawaii me Japan. Jiowa a fókkun néúnéú le achéúfetálei ewe kapas allim lón ekkena fénú. Iei alon Ruth iei lón an afalafala ewe kapas allim arapakkan 80 ier: “Jiowa a fen akkapéchékkúlaei. A álisiei le pworacho ngeni ai nisássáw. Ua fókkun lúkú pwe Jiowa a tongeni néúnéú ese lifilifil ié mi lúkúlúk wóón I.”

14. Met mi lamot kopwe féri pwe Jiowa epwe tongeni néúnéú en me ren Kolose 1:29?

¹⁴ Seni lóóm tori ikenái, Jiowa a kan efisi án néún kewe chón angang féri sókkopaten angang. Nge en, met Jiowa epwe atufichuk le féri? Epwe fókkun lóngólóng wóón óm tipemecheres le angang weires. (Álleani Kolose 1:29.) Ika ka tipemecheres án Jiowa epwe néúnéú en, a tongeni atufichuk le wiliti emén chón afalafal mi tinikken, sense mi múrinné, chón ourur mi lipwákéch, chón angang mi sipeéch, chiechi mi álilliséch, are met chék a lamot pwe kopwe apwénúetá letipan.

15. Me ren 1 Timoty 4:12, 15, met ekkewe Chón Kraist teenage át lón ei fansoun repwe tingormaú ngeni Jiowa le álisiir?

¹⁵ Ifa usun ren ekkewe Chón Kraist teenage át? A fókkun lamot ngeni ewe mwichefel ekkewe mwán mi álilliséch pwe repwe tongeni eáni ewe wis chónálillisin mwichefel. Lón chómmóng mwichefel, a chómmóng mwán mi ásimaw lap seni chónálillisin mwichefel. Iwe, ámi kana teenage át, oua tongeni ámááraatá ámi mochen alapaaló ámi angang lón ewe mwichefel? Fán ekkóch, ekkóch chienach kewe mwán ra apasa: “Ngang ua chék menemenéch ren ai chón afalafal.” Ika a ina usun meefiom, tingormaú ngeni Jiowa an epwe álisuk le ámááraatá ewe mochen le eáni ewe wis chónálillisin mwichefel, me atufichuk le féri úkúkún óm tufich le angang ngeni. (SalAf. 12:1) Ámi álillis a fókkun lamot!​—Álleani 1 Timoty 4:12, 15.

16. Met sipwe tingorei Jiowa, me pwata?

¹⁶ Jiowa a tongeni efisi óm kopwe wiliti met chék a lamot pwe kopwe apwénúetá letipan. Ina minne, tingorei Jiowa an epwe ngonuk ewe mochen le féri an angang, me mwirin tingorei an epwe ngonuk ewe tufich mi lamot. Ese lifilifil, kúkkún are chinnap, áeá óm fansoun, péchékkúl me minne mi nóm reom le asamolu Jiowa iei. (SalAf. 9:10) Ika a suuk ngonuk alen óm kopwe alapaaló óm angang ngeni Jiowa, kosap mwittir pépéén sonuk pokiten ka meefi pwe ka lipwákingaw. A eú feiéch watte ach féri úkúkún ach tufich le asamolu Semach we mi tong me I epwe angei ewe ling mi fich ngeni!