1, 2. (a) Ifa ewe wis mi aúchea Salomon a angei? (b) Met Tafit a lólilen ren usun Salomon?

 SALOMON a angei eú wis mi aúchea. Jiowa a filatá an epwe túmúnú kaútáán ewe imwenfel lón Jerusalem, eú angang mi watte seni meinisin! Ewe imwenfel epwe “fokun amwarar,” epwe fókkun féúló ren lingan. Nge met mi aúchea seni ena, pwe ena leeni epwe “imwenfelin Kot ewe Samol mi Lapalap.”​—1 Kron. 22:1, 5, 9-11.

² King Tafit a fókkun lúkúlúk pwe Kot pwe álisi Salomon. Nge Salomon a “ier kükün, esamwo sip le angang.” Mi wor an pwora le etiwa wisan le emmweni kaútáán ewe imwenfel? Are an ier kúkkún me an esaamwo sip epwe eppeti le féri ena angang? Ren án Salomon epwe sópwéch, a lamot epwe tipepwora me féri ewe angang.

3. Met Salomon a tongeni káé seni seman we usun pwora?

³ Ese mwáál Salomon a káé chómmóng mettóch usun pwora  seni seman we, Tafit. Pwal mwo nge atun Tafit a fókkun ier kúkkún, a fiu ngeni ekkewe manmwacho mi sú fán néún seman kewe siip. (1 Sam. 17:34, 35) A pwal pwáraatá watteen pwora lupwen a fiu ngeni ewe mwánemmong Koliat, ewe soufiu mi eniweniw me péchékkúl. Ewer, ren án Kot álillis me eféú faú mi mwotoutou, Tafit a okkufu Koliat.​—1 Sam. 17:45, 49, 50.

4. Pwata a lamot án Salomon epwe tipepwora?

⁴ Sia tongeni weweiti pwata a fich án Tafit epwe wisen pesei Salomon le tipepwora me aúetá ewe imwenfel. (Álleani 1 Kronika 28:20.) Ika ese wor án Salomon pwora, iwe niwokkus a tongeni apwangapwangaaló, iwe esap mwo nge tongeni poputááni ewe angang. A kon ngaw ena seni an epwe sópwongaw lón an we angang.

5. Pwata a lamot ngenikich pwora?

⁵ A lamot ngenikich án Jiowa álillis ren ach sipwe tipepwora me féri ewe angang a ewisa ngenikich, usun chék lamotan ngeni Salomon. Ina minne sipwe káé án ekkóch aramas lóóm leenien áppirú ren ar pwora. Mwirin sia tongeni ekieki ifa usun sipwe tongeni pwári pwora me apwénúetá wisach.

6. Met ka ingeiti seni án Josef pwora?

⁶ Josef a pwári pwora lupwen pwúlúwen Potifar we a sótuni pwe epwe lisowumwáál ngeni. Ese mwáál Josef a silei pwe ika ese fitaaló mochenin ena fefin, iwe epwe tongeni feiengaw. Nge ese tupuló, a pwári pwora me mwittir sú seni.​—Ken. 39:10, 12.

7. Ifa usun Rahap a pwári pwora? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

⁷ Rahap pwal i eú leenien áppirú ren an pwora. Lupwen ekkewe spai seni Israel ra feito lón imwan we lón Jeriko, Rahap a tongeni filatá an esap etiwer me esap álisiir pokiten an niwokkus. Nge pokiten a lúkúlúk wóón Jiowa, fán tipepwora a aopaaló ekkewe rúúemén mwán me álisiir le sú seni ewe telinimw fán núkúnúkéch. (Jos. 2:4, 5, 9, 12-16) Rahap a lúkú pwe Jiowa i ewe Kot mi enlet, me I epwe ngeni ekkewe chón Israel ewe fénú pwe fénúer. Ese mut ngeni an niwokkusiti aramas, kapachelong ewe kingen Jeriko me néún kewe soufiu an epwe apwangapwangaaló. Nge, a mwékút fán tipepwora me amanawa pwisin i me an we famili.​—Jos. 6:22, 23.

8. Ifa usun án Jesus pwora a álisi ekkewe aposel?

⁸ Néún Jesus kewe aposel mi tuppwél ra pwal pwáraatá watteen pwora. Ra fen kúna án Jesus pwora, me ena mettóch a álisiir ar repwe áppirú i. (Mat. 8:28-32; Joh. 2:13-17; 18:3-5) Ekkewe aposel rese mochen álleasochisi ekkewe Satusi lupwen ra sótun aúkaló ar afalafala usun Jesus.​—Föf. 5:17, 18, 27-29.

9. Ifa usun 2 Timoty 1:7 a álisikich le weweiti popun ach pwora?

⁹ Josef, Rahap, Jesus me ekkewe aposel ra tipeppós le féri minne mi pwúng. Ra pwora esap pokiten ra lúkúlúk wóón pwisin tufichiir nge pokiten ra lúkúlúk wóón Jiowa. Fán ekkóch a lamot ngenikich pwora, iwe mi lamot sipwe pwal lúkúlúk wóón Jiowa, nge  esap wóón pwisin kich. (Álleani 2 Timoty 1:7.) Sipwe nengeni ekkeei ruu mettóch lón manawach a lamot sipwe pwári pwora lón: famili me mwichefel.

10. Pwata a lamot ngeni ekkewe kúkkún me sáráfé pwora?

¹⁰ Mi wor chómmóng atun mi lamot ngeni ekkewe Chón Kraist kúkkún me sáráfé ar repwe pwora le angang ngeni Jiowa. Ra tongeni káé seni me áppirú Salomon, ewe mi pwári pwora lupwen a féri ekkewe kefil mi múrinné pwe epwe áwesi angangen kaútáán ewe imwenfel. Inaamwo ika mi lamot ngeni ekkewe kúkkún me sáráfé ar repwe kúna emmwen seni semer kewe me iner, nge repwe pwal pwisin féri ekkewe kefil mi lamot. (SalF. 27:11) A lamot ngeniir pwora le féri ekkewe kefil mi múrinné. Áwewe chék ren ié kewe repwe chiechi ngeniir, sókkun minen apwapwa repwe filatá, ifa usun repwe akkamwéchú liméchún manawer, me ineet repwe papatais. Mi lamot ena esin pwora pokiten iir ra ú ngeni Satan, ewe mi esiita Kot me an kewe allúk.

11, 12. (a) Ifa usun Moses a pwári an pwora? (b) Ifa usun ekkewe kúkkún me sáráfé ra tongeni áppirú Moses?

¹¹ Eú kefil mi lamot ekkewe kúkkún me sáráfé repwe féri, ina ar filatá met repwe achocho ngeni. Lón ekkóch fénú, ra kúna sóssótun ar repwe nefotofot wóón sukul tekia are eáni eú sókkun angang mi watte peioffun. Nge pwal lón ekkóch fénú, ikewe mi watte osupwangen moni, ekkewe sáráfé repwe tongeni meefi pwe mi lamot repwe akkomwa angangen moni pwe repwe álisi ar kewe famili. Ika nónnómum a usun ekkena, iwe ekieki usun pwóróusen Moses. A mááritá ren néún Farao we fépwúl, iwe a tongeni achocho an epwe fókkun wéúéch are iteféúló. Anchangei ewe watteen sóssót a kúna seni familian lón Isip, néún kewe sense, me ekkewe soufén! Nge Moses a pwora me filatá an epwe fiti néún Kot kewe aramas. Mwirin an likitaló Isip me wéún, a unusen lúkúlúk wóón Jiowa. (Ipru 11:24-26) Iwe, Jiowa a fókkun efeiéchú me epwe pwal sópweló le efeiéchú lón mwach.

¹² Lupwen ekkewe kúkkún me sáráfé ra pwora le filatá met ra mochen achocho ngeni lón ar angang ngeni Jiowa me akkomwa an we Mwú lón manawer, iwe i epwe efeiéchúúr. Epwe álisiir le ataweei osupwangen ar famili. Lón fansoun ekkewe aposel, ewe alúwél itan Timoty a nefotofot wóón an angang ngeni Jiowa, me ka pwal tongeni áppirú. *​—Álleani Filipi 2:19-22.

13. Pwata a lamot pwora ngeni emén pwiich fépwúl ren an epwe tikeri met a achocho ngeni?

¹³ A lamot ngeni emén pwiich fépwúl lón Alabama, U.S.A an epwe pwora le filatá met a mochen achocho ngeni lón an angang ngeni Kot. A makkeei: “Atun ua mámmááritá, ua fókkun nisássáw. A mmen weires ngeniei ai upwe fós ngeni aramas lón ewe Leenien Mwich, nge epwe fen kon weires ngeniei ai upwe fichifich wóón asamen imwen chókkewe use sissileer.” Ren álillisin seman kewe me inan, me ekkóch chón ewe mwichefel, ena Chón Kraist fépwúl a tikeri an mochen achocho ngeni an epwe wiliti emén regular pioneer. A erá: “Án Satan fénúfan a kan apéchékkúla án emén epwe  achocho le fiti sukul tekia, iteféúló, awattei néún moni me pisekisekiló.” Nge a pwal mirititi pwe lape ngeni aramas resap tongeni tikeri ekkena mettóch me a chék atoto ngeniir watteen riáfféú me weires. A pwal apasa: “Iwe nge, ai angang ngeni Jiowa a atoto ngeniei pwapwa wachemwuk me ai meefi aúchean manawei.”

14. Ineet atun a lamot ngeni ekkewe sam me in Chón Kraist ar repwe pwora?

¹⁴ A pwal lamot ngeni ekkewe sam me in Chón Kraist ar repwe pwora. Áwewe chék, eli noum we boss a tingoreok iteitan óm kopwe angang overtime lón ekkewe rán mi fen kkótóló pwe ránin óm famili fel, angangen afalafal are mwich. A lamot óm kopwe pwora le ereni noum we boss pwe kese tongeni angang, me kopwe isetiw eú leenien áppirú fán iten noum kewe. Are neman ekkóch sam me in lón ewe mwichefel ra mut ngeni néúr kewe ar repwe féri och mettóch nge kese tipeeú ngeni án noum kewe repwe féri. Nge lupwen ekkena sam me in ra eisinuk ewe popun kese mut ngeni noum kewe ar repwe féri ena, mi wor óm pwora le áwewe ngeniir meefiom fán súfél?

15. Ifa usun Kölfel 37:25 me Ipru 13:5 ra álisi ekkewe sam me in?

¹⁵ A lamot pwora lón ach álisi néúch kewe le filatá met ra mochen achocho ngeni me tikeri lón ar angang ngeni Kot. Áwewe chék, eli ekkóch sam me in repwe pireir le pese ngeni néúr kewe le fiti angangen pioneer, álillis ikewe mi wor osupwangen álillis ie, angang lón Bethel are álisi kaútáán ekkewe Leenien Mwich me Mwichelap. Neman ra lólilen  ika néúr kewe resap tongeni túmúnúúr lupwen ra chinnapeló. Iwe nge, ekkewe sam me in mi mirit ra pwáraatá pwora me eáni lúkúlúk pwe Jiowa epwe apwénúetá an kewe pwon. (Álleani Kölfel 37:25; Ipru 13:5.) Ekkewe sam me in mi pwári ena esin pwora me lúkúlúk wóón Jiowa ra álisi néúr kewe ar repwe pwal áppirúúr.​—1 Sam. 1:27, 28; 2 Tim. 3:14, 15.

16. Ifa usun ekkóch sam me in ra álisi néúr kewe le filatá met ra mochen achocho ngeni lón ar angang ngeni Kot, me ifa usun ar féri ena a efeiéchú néúr kewe?

¹⁶ Eú pean pwúpwúlú lón Merika ra álisi néúr kewe le nefotofot wóón ar angang ngeni Jiowa. Ewe sam a erá: “Me mwen án néúm kewe repwe tongeni fetál me fós, aua kan fós ngeniir usun ewe pwapwa mi pop seni angangen pioneer me álillis lón ewe mwichefel. Iwe iei, ina met ra mochen achocho ngeni.” A pwal apasa pwe pokiten néúr kewe ra fen filatá met ra mochen achocho ngeni, me ra tikeri ekkena mettóch, iwe a álisiir le fiu ngeni sóssótun án Satan ei ótót me nefotofot wóón ar angang ngeni Jiowa. Iei pwal met emén pwiich mwán mi wor rúúemén néún a apasa: “Chómmóng sam me in ra áeá watteen ar péchékkúl, ar fansoun me wéúúr pwe repwe álisi néúr kewe le tikeri met ra mochen lón pekin sport, minen apwapwa me sukul. Nge epwe fen múrinné ika sipwe áeá ach péchékkúl, fansoun me wéúch le álisi néúch kewe le tikeri ekkewe mettóch epwe fen álisiir le akkamwéchú ar ririéch ngeni Jiowa. A mmen watte ám pwapwa esap chék ren ám kúna án néúm kewe tikeri met ra achocho ngeni lón pekin lúkú nge usun itá aua pwal fitiir lón ar achocho le tikeriir.” Kopwe tongeni lúkúlúk pwe Kot a pwapwa ren ekkewe sam me in mi álisi néúr kewe ar repwe filatá met ra mochen féri lón ar angang ngeni Kot me tikeriir.

17. Apwóróusa ekkóch atun pwiich kewe ra eáni pwora lón ewe mwichefel.

¹⁷ A pwal lamot sipwe pwári pwora lón ewe mwichefel. Áwewe chék, a lamot ngeni ekkewe mwán mi ásimaw ar repwe pwora atun ra angang wóón eú tipis mi chou are atun ra álisi pwiich kewe mi lamot ngeniir álillisin pioing lón met mi weiweitá. Ekkóch mwán mi ásimaw ra káé ngeni ekkóch chón kalapus are féri mwich lón ewe imwen kalapus. Nge ifa usun ren pwiich kewe fépwúl mi lipich? A pwal suuk ngeniir chómmóng alen ar repwe pwári ar pwora lón ar angang ngeni Jiowa. Ra tongeni pioneer, mwékút ngeni ikewe mi osupwangen álillis ie, álillis lón kaútáán ekkewe Leenien Mwich lón pwisin leenier, me apply fán iten ewe Sukulen Chón Afalafala ewe Mwú. Ekkóch ra pwal mwo nge ketiw ar repwe fiti ewe Sukulen Gilead.

18. Ifa usun chienach kewe fefin mi mwukóló ra tongeni pwári pwora?

¹⁸ Sia tongei chienach kewe fefin mi mwukóló, me sia kilisou pwe ra nóm rech lón ach mwichefel! Inaamwo ika ekkóch me leir rese chúen tongeni féri úkúkún ewe angang ra piin féri me lóóm lón ar angang ngeni Kot, nge ra chúen tongeni pwári ar pwora me féri ar angang. (Álleani Titus 2:3-5.) Áwewe chék, a lamot ngeni emén chienach fefin mi mwukóló an epwe pwora lupwen ekkewe mwán mi ásimaw ra tingorei an epwe fós ngeni emén fépwúl Chón Kraist usun ewe sókkun úf mi fich. Esap mina neminna ren met a úféúf, nge fán kirekiréch, epwe álisi an epwe ekieki ifa usun an kefil ren úfan epwe tongeni pwal kkúú ekkewe ekkóch. (1 Tim.  2:9, 10) Lupwen ekkewe fefin mi mwukóló ra pwári tong lón ekkena esin napanap, iwe ra tongeni apéchékkúla ewe mwichefel.

19. (a) Ifa usun ekkewe mwán mi papatais ra tongeni tipepwora? (b) Ifa usun Filipi 2:13 me Aisea 40:29 ra tongeni álisi ekkewe Chón Kraist mwán ar repwe tipepwora?

¹⁹ A pwal lamot ngeni ekkewe Chón Kraist mwán mi papatais ar repwe tipepwora me féri ar angang. A fókkun feiéch ewe mwichefel lupwen ra tipemecheres le eáni ewe wis chónálillisin mwichefel me mwán mi ásimaw. (1 Tim. 3:1) Iwe nge, eli ekkóch repwe tipemwaramwar le féri ena. Neman emén pwiich mwán a féri féffér ese pwúng me lóóm, me iei a meefi pwe ese fich ngeni an epwe eáni ewe wis chónálillisin mwichefel are mwán mi ásimaw. Pwal emén pwiich mwán epwe tongeni meefi pwe ese nóm ren ewe tufich mi lamot an epwe eáni eú wis. Ika a ina usun meefiom, Jiowa a tongeni álisuk óm kopwe tipepwora. (Álleani Filipi 2:13; Aisea 40:29.) Chechchemeni pwóróusen Moses. A pwal meefi pwe ese tufichin féri met Jiowa a ereni. (Eks. 3:11) Nge Jiowa a álisi an epwe tipepwora me féri minne mi lamot. Ifa usun emén Chón Kraist mwán mi papatais epwe eáni ena sókkun pwora? A tongeni iótek ngeni Jiowa ren álillis me álleani ewe Paipel iteiten rán. A tongeni ekilonei pwóróusen ekkewe aramas lón Paipel, iir kewe mi pwári pwora. Fán tipetekison a tongeni tingorei ekkewe mwán mi ásimaw káit, me awora álillis ngeni ewe mwichefel ese lifilifil lón met. Mi lamot sipwe pesei meinisin ekkewe mwán mi papatais ar repwe tipepwora me angang weires fán iten ewe mwichefel!

20, 21. (a) Met Tafit a áchema ngeni Salomon? (b) Met sipwe tongeni lúkúlúkú?

²⁰ King Tafit a áchema ngeni Salomon pwe Jiowa epwe eti i tori wesilóón kaútáán ewe imwenfel. (1 Kron. 28:20) Ese mwáál Salomon a ekilonei alon seman we, me ese mut ngeni an ier kúkkún me an esaamwo sip an epwe eppeti i le féri an angang. Nge, a pwáraatá watteen pwora, me ren án Jiowa álillis, a áwesaaló ewe imwenfel mi fókkun ling lón úkúkún fisu esopw ier.

²¹ Jiowa a álisi Salomon, me a pwal tongeni álisikich ach sipwe tipepwora me apwénúetá ach angang, lón ach famili me lón ewe mwichefel. (Ais. 41:10, 13) Ika sia pwári ach pwora lón ach angang ngeni Jiowa, sia tongeni lúkúlúk pwe I epwe efeiéchúkich iei me lón mwachkkan. Ina minne, “kopwe . . . tipepwora, pwe kopwe föri ei angang.”