1. Ifa usun ekkewe chón fel ngeni Jiowa ra pwáraatá pwe ra tongefengeniir?

MEINISIN chón fel ngeni Jiowa wóón unusen fénúfan iir chón eú famili. Iir meinisin pwipwi mi tongefengeniir. (1 Joh. 4:16, 21) Fán ekkóch ra pennúkú watteen mettóch fán ásengesin pwiir kewe chón lúkú, nge lap ngeniir ra pwáraatá ar tong ren féfférúr lón chómmóng mettóch mi kisikis ngeni pwiir kewe. Áwewe chék, ra tongeni kirekiréch ngeniir lón ar kapas me féffér. Lupwen sia ekieki meefien aramas me met a lamot ngeniir, sia áppirú Semach we lón láng.​—Ef. 5:1.

2. Ifa usun Jesus a áppirú án Seman we tong?

² Jesus a unusen áppirú Seman we. A kirekiréch ngeni aramas fansoun meinisin. A apasa: “Oupwe feito rei ämi meinisin mi weiresikis o uwochou, ngang üpwe asösökemi.” (Mat. 11:28, 29) Lupwen sia áppirú Jesus, me pwáraatá ach “ekieki ekewe mi apwangapwang o wöüngau,” sia apwapwaai Jiowa me sipwe pwal pwapwa. (Kölf. 41:1) Lón ei lesen, sipwe kúna ifa usun sipwe tongeni ekieki meefien chón ach famili, pwiich kewe Chón Kraist, me chókkewe sia chuuriir lón ach angangen afalafal.

3. Ifa usun emén mwán mi pwúpwúlú a ekieki meefien pwúlúwan we? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

³ A lamot ekkewe mwán mi pwúpwúlú repwe isetiw eú leenien áppirú mi múrinné me pwáraatá ar tongei chón ar famili. (Ef. 5:25; 6:4) Ewe Paipel a erá pwe mi lamot ekkewe mwán pwúpwúlú repwe ekieki me weweiti meefien pwúlúwer kewe. (1 Pet. 3:7) Emén mwán mi pwúpwúlú mi weweiti meefien pwúlúwan, a silei pwe inaamwo ika iir mi sókkofesen lón chómmóng mettóch nge i ese ekieki pwe a múrinné lap seni. (Ken. 2:18) A ekieki meefien pwúlúwan we me súféliti i. Iei met emén fin pwúpwúlú lón Canada a apasa usun pwúlúwan we: “Ese ámmeef ngeniei pwe ese wor lamoten ai kewe memmeef are ereniei, ‘Itá kosap meefi ina usun.’ A pwal aúselingéch ngeniei. A álisiei fán kirekiréch lón ekkewe atun mi lamot ai upwe féri ekkesiwil lón ai ekiek usun och mettóch.”

4. Ifa usun emén mwán pwúpwúlú a pwári an ekieki meefien pwúlúwan we ren féfférún ngeni pwal ekkóch fefin?

⁴ Emén mwán mi pwúpwúlú mi ekieki meefien pwúlúwan we ese fókkun núesik ngeni pwal ekkóch fefin are pwári pwe a wor an ekiek mi ngaw ngeniir lón féúféún aramas, are wóón ewe Internet. (Hiop 31:1) Ese áeá ewe internet le einimwei ngeni pwal ekkóch fefin, are ese tétá wóón ekkewe website mi ngaw. Ewer, a amwéchú an tuppwél ngeni pwúlúwan we pokiten a tongei me pokiten a tongei Jiowa me oput minne mi ngaw.​—Álleani Kölfel 19:14; 97:10.

5. Ifa usun emén fin pwúpwúlú a tongeni ekieki meefien pwúlúwan we?

⁵ Lupwen emén mwán pwúpwúlú a áppirú án Jesus Kraist, mékúran we leenien áppirú mi tong, iwe epwe mecheres ngeni pwúlúwan we an epwe “meniniti.” (Ef. 5:22-25, 33) Me lupwen ewe fin pwúpwúlú a menniniiti, iwe epwe achocho le weweiti meefian me epwe kirekiréch ngeni lupwen a chómmóng an angang lón ewe mwichefel, are lupwen a ekieki chómmóng mettóch. Emén mwán pwúpwúlú lón Britain a erá: “Pwúlúwei we a tongeni esilla atun a siwil sókósókui ika a wor met a aosukosukaei. Mwirin epwe apwénúetá ewe kapasen emmwen lón Än Salomon Fos 20:5, inaamwo ika epwe wewe ngeni an epwe witi ewe fansoun mi fich an epwe ‘tongeni üfaatä’ ekiekin letipei ika pwe ua tongeni fós ngeni usun ewe pwóróus.”

6. Ifa usun kich meinisin sia tongeni álisi ekkewe semirit ar repwe kirekiréch me ekieki meefien ekkewe ekkóch, me ifa usun ekkewe semirit repwe feiéch seni ena?

⁶ Lupwen ekkewe sam me in ra kirekiréchfengen, ra isetiw eú leenien áppirú mi múrinné ngeni néúr kewe. A pwal lamot repwe áiti ngeniir ar repwe kirekiréch me ekieki meefien ekkewe ekkóch. Áwewe chék, ra tongeni áiti ngeni néúr kewe ar resap ssáfetál lón ewe Leenien Mwich. Are lupwen ra fiti eú pari, repwe ereni néúr kewe ar repwe mut ngeni ekkewe watte repwe akkomw tukotuk ener. Pwúngún pwe meinisin chón ewe mwichefel ra tongeni álisi ekkewe sam me in. Ina  minne, a éch ach sipwe apúnga emén semirit ika a pwári an ekieki ekkewe ekkóch, áwewe chék lupwen a suuki ngenikich ewe asam. Ena mettóch epwe apwapwaai ewe semirit me epwe álisi an epwe mirititi pwe “sia feiöch ren ach fang lap seni ach angei.”​—Föf. 20:35.

7. Ifa usun Jesus a ekieki meefien ewe mwán mi selingepúng, me met sia tongeni káé seni án Jesus leenien áppirú?

⁷ Eú rán, Jesus a nóm lón ewe leeni itan Engol Telinimw, ikewe aramas ra “uwato ren Jesus eman mwän mi selingepüng o awemwöch.” (Mark. 7:31-35) Jesus a echikara nge esap mwen mesen aramas. Pwata? Pokiten ewe mwán a selingepúng me ese mwáál ese kinamwe le nóm lein mwichemmongun aramas. Jesus a weweiti meefian, iwe a “emwenala ewe mwän seni ewe mwichen aramas” ikewe ese wor aramas ie, me a echikara me ikena. Pwúngún, sise tongeni féri ekkewe manaman, nge mi lamot sipwe ekieki meefien pwiich kewe me met ra osupwang ren, me kirekiréch ngeniir. Ewe aposel Paulus a makkeei: “Ousipwe ekiekifengeni usun ach sipwe tongeni alollolätai chienach ren ach eäni chen me föför mürina.” (Ipru 10:24) Jesus a weweiti meefien ewe mwán mi selingepúng, iwe a kirekiréch ngeni. A ifa me échún ena leenien áppirú!

8, 9. Ifa usun sia tongeni pwári ach tongei ekkewe chinnap me chókkewe mi apwangapwang? Apwóróusa ekkóch pwóróus.

⁸ Kopwe ekieki meefien me met mi lamot ngeni ekkewe chinnap me chókkewe mi apwangapwang. Tong ina napanapen chón ewe mwichefelin Chón Kraist mi kon lamot seni meinisin, nge esap ar ataweei chómmóng angang. (Joh. 13:34, 35) Tong a amwékútúkich le féri úkúkún ach tufich le álisi pwiich kewe chinnap are chókkewe mi apwangapwang ar repwe tongeni fiti ekkewe mwich me ló afalafal. Sia álisiir inaamwo ika ese mecheres ngenikich are inaamwo ika rese kon lien tongeni féri chómmóng angang. (Mat. 13:23) Michael, emén mi wawa wheelchair, a fókkun kilisou ren álillisin chón an we famili me chón an we mwichefel. A apasa: “Ren ar álillis, ua tongeni fiti lap ngeni ekkewe mwich, me fiti ewe angangen afalafal iteitan. Ua ákkáeúin sani ai afalafal ikewe aramas ra soun nóm ie.”

⁹ Lón chómmóng Bethel, a wor pwiich kewe mi tuppwél iir mi chinnap are mi wor ar apwangapwang. Ekkewe chón emmwen ra pwári tong ren ar akkóta ar repwe tongeni afalafal wóón phone are mak taropwe. Iei alon Bill 86 ierin mi kan mak ngeni aramas lón ekkewe leeni mi towau: “Aua aúcheani wisem ei le mak taropwe.” Iei alon Nancy arapakkan 90 ierin: “Ewe angangen afalafal ren ám mak taropwe ese chék wewe ngeni ám amasoua ekkewe futo, nge ren enletin iei eú angangen afalafal. Mi lamot aramas repwe silei ewe enlet!” Ethel a uputiw lón ewe ier 1921, a erá: “Metek iei kinikinin manawei. Fán ekkóch a mmen weires pwal mwo nge ai upwe úféúf.” Inaamwo ika a ina usun, nge a sani le afalafal wóón phone me a wor ekkóch  néún return visit mi fisiéch. Barbara 85 ierin a apasa: “Pokiten apwangapwangen inisi, a mmen weires a upwe afalafal iteitan. Nge ai afalafal wóón phone a atufichiei le fós ngeni aramas. Kilisou Jiowa!” Kis seni chék eú ier, pwiich kana kúmiin chinnap mi aúchea ra néúni 1,228 awa le afalafal, makkeei 6,265 taropwe, afalafal ngeni lap seni 2,000 aramas wóón phone, me anéúnéú 6,315 puk me ekkewe álillisin Paipel! Sia tongeni lúkúlúk pwe Jiowa a fókkun pwapwa ren ar achocho!​—SalF. 27:11.

10. Ifa usun sipwe tongeni álisi pwiich kewe le unusen kúna feiéch seni ekkewe mwich?

¹⁰ Kopwe ekieki meefien aramas lón án Chón Kraist kewe mwich. Lupwen sia ekieki meefien pwiich kewe, sia álisiir ar repwe unusen kúna feiéch seni ekkewe mwich. Ifa usun? Eú mettóch sia tongeni féri, ina ach sisap mmang le wareiti ekkewe mwich pwe site aosukosuker. Fán ekkóch, a ppiitá och mettóch mi weiweitá iwe sia mmangeiti ewe mwich. Nge ika sia mmang iteitan, mi lamot sipwe ekieki ifa usun epwe osukosuka pwiich kewe me minne sia tongeni féri pwe sipwe pwári ach tongeer. Pwal, chemeni pwe Jiowa me Néún we, iir ekkewe ra etiwakich lón ekkewe mwich. (Mat. 18:20) Ina minne, mi lamot ach sipwe súfélitiir ren ach sisap mmangeiti ekkewe mwich!

11. Pwata a lamot án pwiich kewe mwán mi wor ar kinikin lón mwich repwe fiti ewe emmwen mi mak lón 1 Korint 14:40?

¹¹ Ika sia ekieki meefien pwiich kewe, sipwe fiti án Paipel ei emmwen: “Mettoch meinisin epwe fis fän pwüng me kokotöch.” (1 Kor. 14:40) Pwiich kewe mi wor ar kinikin lón ekkewe mwich ra álleasochisi ena emmwen lupwen ra áwesi ar kewe kinikin lón ewe kulók mi kaúkúló. Ika ra féri ena, rese chék ekieki ewe chón afalafal mwiriir nge ra ekieki unusen ewe mwichefel. Ekieki met epwe fis ngeni  ekkóch chón fiti mwich ika a sáremmang ewe mwich. A lamot ngeni ekkóch pwiich kewe ar repwe sáittam le liwiniti imwer kewe. Ekkóch, a lamot ar repwe fiti bus are fetál towau ngeni imwer. Me ekkóch pwúlúwer esap iir chón lúkú, ra kan witiir.

12. Pwata a fich ngeni ekkewe mwán mi ásimaw ach tong me súfél? (Ppii ewe pwóór itelapan “ Ekieki Meefien Chókkewe mi Wisen Emmwenikich.”)

¹² Ekkewe mwán mi ásimaw ra angang weires lón ewe mwichefel me lón ewe angangen afalafal, ina popun a fich ngeniir ach tong me súfél. (Álleani 1 Tesalonika 5:12, 13.) Ese mwáál ka fókkun kilisou ren meinisin met ra féri fán itom. Ka tongeni pwáraatá óm kilisou ren óm tipemecheres le álleasochis me álisiir, pokiten ra “mamasa ngünümi fansoun meinisin, pun ra wisen pwäri ngeni Kot usun mine ra föri lon ar angang.”​—Ipru 13:7, 17.

13. Met sia tongeni káé seni napanapen án Jesus féffér ngeni aramas?

¹³ Iei met Aisea a oesini usun Jesus: “Esap kupiela efoch äsät mi puopu, esap pwal kunuela efoch wiik mi kümochoch.” (Ais. 42:3) Án Jesus tong fán iten aramas a amwékútú an epwe weweiti meefier. A weweiti meefien chókkewe mi letipechou me apwangapwang usun “efoch äsät mi puopu” are “efoch wiik mi kümochoch,” ina popun a kirekiréch me mosonottam ngeniir. Pwal mwo nge ekkewe semirit ra mochen nóm ren Jesus. (Mark. 10:14) Pwúngún pwe sise tongeni weweiti are asukula aramas lón ewe napanap Jesus a asukuler! Nge sia tongeni pwári pwe sia ekieki meefien aramas lón ach leenien afalafal ren napanapen ach fós ngeniir, ineet sipwe fós ngeniir me úkúkún ttamen ach fós ngeniir.

14. Pwata a lamot ach sipwe ekieki napanapen ach fós ngeni aramas?

¹⁴ Itá epwe ifa napanapen ach fós ngeni aramas? Fite million aramas lón ei fansoun ra fen “nom lon watten osukosuk me weires,” mi fis seni ekkewe néúwisin lamalam, politics, me ekkewe pekin sopai mi pworoingaw me kirikiringaw. (Mat. 9:36) Pokiten ena, chómmóng rese lúkúlúk wóón aramas me ra ápilúkúlúkúngaw. Ina popun ekkewe kapas sia néúnéú me ngiingich lupwen sia fós ngeniir, itá epwe pwári pwe sia kirekiréch ngeniir me tongeer! Chómmóng aramas ra mochen aúseling ngeni ewe pwóróus sia uwei ngeniir esap pokiten sia néúnéúfichi ewe Paipel nge pwal pokiten sia wesewesen áfánniir me súfélitiir.

15. Ifa usun sipwe tongeni ekieki meefien chón ach leenien afalafal?

¹⁵ Mi wor chómmóng alen ach sipwe tongeni ekieki meefien aramas lón ach leenien afalafal. Mi lamot sipwe kapas eis ngeniir fán súfél me kirekiréch. Emén pioneer a afalafal lón eú leeni, ikewe chómmóng aramas ie iir mi kan nisássáw, iwe a túmúnú pwe ete eáni ekkewe esin kapas eis epwe ássáwer ika rese silei pélúwer. Ese kan eisiniir ekkeei esin  kapas eis, “Ka silei iten Kot?” are “Ka silei met ewe Mwúún Kot?” Nge, epwe fen ereniir, “Ua káé seni Paipel pwe a wor pwisin iten Kot. Ua tongeni áiti ngonuk ika ifa iten Kot?” Ekkena sókkun napanapen kapas eis rese weneiti ekkewe leeni ekis meinisin pún aramas me eéreni ra sókkofesen. Nge mi lamot sipwe kirekiréch me súféliti ekkewe aramas lón ach we leenien afalafal fansoun meinisin. Ren ach sipwe féri ena, mi lamot sipwe silefichiir.

16, 17. Ifa usun sia tongeni pwári ach kirekiréch atun sia ekieki (a) ineet atun sipwe chuuri aramas? (b) úkúkún ttaman ach sipwe afalafal ngeniir?

¹⁶ Ineet sipwe chuuri aramas? Lupwen sia afalafal imw me imw, aramas rese ekieki pwe sipwe chuuriir pwe saminne ra etiwakich ach sipwe etto. Iwe, a fókkun lamot ach sipwe chuuriir lón ewe fansoun repwe tipemecheres le mochen fós ngenikich. (Mat. 7:12) Áwewe chék, aramas lón óm we leenien afalafal ra kan sani ar repwe nelómmang lón weekend? Ika ina, neman ka tongeni akkomw afalafal ngeni aramas wóón al, ikewe aramas ra soun nóm ie, are chuursefáli ekkewe aramas ka fen chuchchuuriir nge ka silei pwe repwe tawe le fós ngonuk.

¹⁷ Itá epwe ifa úkúkún ttamen ach afalafal ngeni aramas? Chómmóng aramas ra fókkun osukosuk, ina popun neman epwe éch ika sipwe túmúnú pwe epwe chék mwoch ach chuuriir, ákkáeúin lupwen sia kerán chuuriir. Epwe éch an epwe chék mwoch ach nóm rer lap seni ach nómottam. (1 Kor. 9:20-23) Lupwen aramas ra kúna pwe sia weweiti pwe ra osukosuk, iwe neman repwe tipemecheres le mochen fós ngenikich lón pwal eú fansoun sia chuuriir. Ika sia eáni uwaan án Kot we manaman mi fel, iwe sia wesewesen wiliti “chon angangen Kot mi akangangfengen.” Jiowa a pwal mwo nge tongeni néúnéú kich le álisi emén an epwe silei ewe enlet!​—1 Kor. 3:6, 7, 9, Testament Mi Fö.

18. Ikkefa ekkewe feiéch sia tongeni kúna ika sia ekieki meefien aramas?

¹⁸ Ina minne, sipwe féri úkúkún ach tufich le ekieki meefien chón ach famili, pwiich kewe, me chókkewe sia chuuriir lón ach angangen afalafal. Iwe, sipwe kúna chómmóng feiéch iei me lón mwachkkan. Kölfel 41:1, 2 a apasa: “Ra feiöch chokewe mi ekieki ekewe mi apwangapwang o wöüngau. Ewe Samol mi Lapalap epwe angaserela lon ränin ar riaföü. Ewe Samol mi Lapalap epwe tümwünüür o amwöchü manauer, nge ir repwe iteni chokewe mi feiöch me lon ewe fanü.”