1. Pwata sisap máirú ren án chómmóng rese chúen lúkúlúkú aramas?

 ARAMASEN lón án Satan ei ótót rese chúen silei ié ra tongeni lúkúlúkú. Ra kan lichippúng ren féfférún ekkewe chón business, ekkewe néúwisin mwú, me ekkewe néúwisin lamalam. Ena memmeef a pwal efisi ar resap chúen lúkúlúkú chiechier kewe, chón óruur kewe, me pwal mwo nge chón ar famili. Itá sisap fókkun máirú ren ena pún iei met Paipel a fen oesini: ‘Lon ekewe ränin lesopolan aramas repwe luapas, me rawangauei aramas.’ Weween pwe aramas repwe usun Satan, ewe koten ei ótót, ewe sise fókkun tongeni lúkúlúk wóón.​—2 Tim. 3:1-4; 2 Kor. 4:4.

2. (a) Ié kewe sia tongeni enletin lúkúlúk wóór? (b) Eli met ekkóch repwe ekieki?

² Iwe nge, pokiten kich Chón Kraist, sia silei pwe sia tongeni unusen lúkúlúk wóón Jiowa. (Jer. 17:7, 8) Sia fókkun lúkú pwe a tongekich me esap fókkun “kul seni” chiechian kewe. (Kölf. 9:10) Sia pwal tongeni lúkú Kraist Jesus pokiten a fangóló manawan fán itach. (1 Pet. 3:18) Sia pwal pwisin kúna seni met a fis lón manawach pwe ewe Paipel a awora kapasen emmwen mi alúkúlúk. (2 Tim. 3:16, 17) Ese wor tipemwaramwar pwe sia tongeni lúkúlúk wóón Jiowa, Jesus, me ewe Paipel. Nge neman ekkóch repwe ekieki ika mi tufich ar repwe lúkúlúkú chón ewe mwichefel fansoun meinisin. Ika ewer, iwe pwata sia tongeni lúkúlúkúr?

3. Ifa ewe feiéch mi aúchea sia eáni? (Markus 10:29, 30)

³ Jiowa a filikichetá ach sipwe chóni an we famili wóón unusen fénúfan iir mi fel ngeni. A ifa me aúchean ena mettóch, me a atoto chómmóng feiéch! (Álleani Markus 10:29, 30.) A wor chienach kewe Chón Kraist wóón unusen fénúfan mi tongei Jiowa usun chék kich, me ra achocho le etipeeú manawer ngeni an kewe allúk. Inaamwo ika sia sókkofesen wóón ach fós, eéreni,  me úfach, nge sia tongeer pwal mwo nge atun sia kerán chufengen. Sia ákkáeúin aúcheani ach nóm rer atun sia mwareiti me fel ngeni Semach we mi tong lón láng.—Kölf. 133:1.

4. Pwata a lamot ngenikich án chienach kewe Chón Kraist álillis?

⁴ Iei ewe fansoun a mmen kon aúchea ach sipwe tipeeúfengen me chiechiach kewe Chón Kraist. Fán ekkóch, ra álisikich lón ach kewe weires. (Rom 15:1; Kal. 6:2) Ra pwal apéchékkúlakich le chék fiffiti án Jiowa kewe angang me sópweló lón ach riri ngeni. (1 Tes. 5:11; Ipru 10:23-25) Anchangei met epwe fis ika ese wor chienach kewe lón ewe mwichefel mi álisikich le ú ngeni chókkewe mi oputakich, Satan ewe Tefil me an ei ótót mi ngaw. Ekiseló chék, Satan me chókkewe mi nóm fán nemenian, repwe maunei néún Kot kewe chón angang. Nge lón ena atun sipwe fókkun kilisou ren án chienach kewe Chón Kraist álisikich.

5. Pwata a weires ngeni ekkóch ar repwe lúkúlúkú chiechier kewe lón ewe mwichefel?

⁵ Iwe nge, a weires ngeni ekkóch ar repwe lúkúlúkú chiechier kewe Chón Kraist eli pokiten ra ereni emén leir och pwóróus mi monomon, nge ena emén a pwal ereni ekkewe ekkóch, are ese apwénúetá minne a eáni pwon. Are neman emén lón ewe mwichefel a apasa are féri och mettóch mi fókkun ámetekiir. Ekkena sókkun mettóch ra tongeni áweiresi ach sipwe lúkúlúkú ekkewe ekkóch. Iwe, met epwe tongeni álisikich le alapaaló ach lúkúlúkú chiechiach kewe lón ewe mwichefel?

6. Ifa usun tong epwe álisikich le alapaaló ach lúkúlúkú chienach kewe Chón Kraist? (1 Korint 13:4-8)

⁶ Ach lúkúlúkú ekkewe ekkóch a lóngólóng wóón tong. Áeúin Korint sópwun 13 a áweweei usun ewe napanap tong, me ena napanap a tongeni álisikich le alapaaló ach lúkúlúkú  ekkewe ekkóch are álisikich le lúkúsefáliir. (Álleani 1 Korint 13:4-8.) Áwewe chék, wokisin 4 a erá pwe “chen a mosonotam o kirikiröch.” Jiowa a mosonottam ngenikich pwal mwo nge atun sia tipis ngeni. Ina popun, a lamot ach sipwe pwal mosonottam ngeni chienach kewe atun ra apasa are féri och mettóch sia mángaw ren are metek ren. Iei met wokisin 5 a pwal apasa: “[Chen] esap koum, esap ekieki o chechemeni mine eman a mwäl ngeni won.” Sise fókkun mochen “chechemeni mine eman a mwäl” ngenikich wóón, weween sisap áchchemaatá met chienach kewe ra féri ngenikich. Än Salomon Afalafal 7:9 a erá pwe ‘sisap songokai.’ A ifa me múrinnéén ach apwénúetá minne Efisos 4:26 a apasa: “Ousap amwöchü ämi song tori akkar epwe tuputiu”!

7. Ifa usun ewe kapasen emmwen lón Mateus 7:1-5 epwe álisikich le alapaaló ach lúkúlúkú chienach kewe?

⁷ Ika sia eáni án Jiowa ekiek usun chienach kewe, iwe ina met epwe pwal álisikich le alapaaló ach lúkúlúkúr. I a tongeer me ese kan áchchemasefáli tipisiir kewe. Iwe, mi lamot ach sipwe pwal ina usun. (Kölf. 130:3) Sipwe achocho le nefótófót wóón napanaper kewe mi múrinné me ekkewe mettóch mi múrinné ra tongeni féri, nge esap fen wóón apwangapwanger kewe. (Álleani Mateus 7:1-5.) Sipwe lúkú pwe iir ra mochen féri minne mi múrinné, me rese fókkun mochen ámetekikich pokiten tong “a lükü meinisin.” (1 Kor. 13:7) Esap weween pwe Jiowa a mochen ach sipwe chék lúkúoló aramas, nge a fen mochen ach sipwe lúkúúr pún ra pwári pwe iir mi alúkúlúk. b

8. Ifa usun kopwe tongeni lúkúlúkú chienom kewe Chón Kraist?

⁸ A lamot fansoun ren ach sipwe alapaaló ach lúkúlúkú chienach kewe Chón Kraist. Ifa usun sia tongeni alapaaló ach lúkúlúkúr? Ren ach awora fansoun le sissileer. Fós ngeniir lón ach kewe mwich. Akkóta ach sipwe mwin lón ewe angangen afalafal. Mosonottam ngeniir me mut ngeniir ar repwe pwári pwe iir mi alúkúlúk. Lepoputáán, eli kosap kinamwe le pwári ngeni emén pwóróusom ka kerán poputá le sissilei. Nge eli atun oua chiechiéchfengen, kopwele kinamwe le pwári ngeni meefiom. (Luk. 16:10) Nge met kopwe féri ika emén Chón Kraist a féri och mettóch mi atai óm lúkúlúkú? Kosap mwittir fangetá le chiechi ngeni, nge kopwe awora fansoun le lóóm ekiekifichi ewe osukosuk. Me kosap mut ngeni féfférún ekkewe ekkóch ar repwe ataieló óm lúkúlúkú meinisin chienom kewe Chón Kraist. Iei sipwele káé pwóróusen ekkóch néún Jiowa kewe chón angang iir mi sópweló le lúkúlúkú chiener kewe inaamwo ika a wor a elichippúngúr.

9. (a) Ifa usun Hana a sópweló le lúkúlúk wóón án Jiowa kókkót inaamwo ika ekkóch chókkewe mi tupuni i ra mwáálliló? (b) Met pwóróusen Hana a áiti ngonuk usun ach sipwe lúkúlúk wóón án Jiowa kókkót? (Ppii ewe sasing.)

⁹ Ka fen piin letipengaw ren féfférún emén mwán mi wor wisan lón ewe mwichefel? Ika ewer, iwe eli kopwe kúna álilliséchún ach káé pwóróusen Hana. Lón ena atun, ewe Souasor mi Lap itan Eli, a wisen emmweni ekkewe chón Israel lón ar fel ngeni Jiowa. Nge chón án Eli we famili rese isetiw leenien áppirú mi múrinné. Néún kewe mwán mi wiseni ewe wis souasor, ra kan féfféri féffér mi ássáw me féffér mi fókkun limengaw, nge semer na ese fókkun apwúngúúr. Jiowa ese mwittir angei seni Eli wisan we. Nge Hana ese úkútiw le fel ngeni Jiowa lón ewe imwenfel atun Eli a chúen souasor.  Atun Eli a kúna án Hana iótek fán watteen an weires, a ekieki pwe Hana a sakaw. Ese lóóm cheki ika mi pwúng, nge a fen turunufasa ena fefin mi fókkun riáfféú. (1 Sam. 1:12-16) Ikaamwo ina, nge Hana a pwonei pwe ika epwe néúni emén át, iwe epwe uweato pwe epwe angang lón ewe imwenfel fán emmwenien Eli. (1 Sam. 1:11) Nge met, mi lamot an epwe káwen féfférún néún Eli kewe mwán? Ewer, mwirin och fansoun, Jiowa a ngeniir chappen ar féffér. (1 Sam. 4:17) Iwe, Kot a efeiéchú Hana ren an fang ngeni emén néún át, itan Samuel.​—1 Sam. 1:17-20.

10. Ifa usun King Tafit a sópweló le lúkúlúkú ekkewe ekkóch inaamwo ika a wor ekkóch ra likitaló me ú ngeni?

¹⁰ Ka fen letipengaw ren án emén chiechiom likitukoló? Ika ewer, iwe ekieki pwóróusen King Tafit ei. Ahitofel, i emén me lein chiechian kewe. Nge atun néún Tafit we, Apsalom, a sótun angei seni ewe wis king, Ahitofel a fiti Apsalom lón an ú ngeni. Ese mwáál Tafit a fókkun letipengaw ren án néún na me chienan na rese chúen álisi. Iwe nge, Tafit ese úkútiw le lúkúlúk wóón ekkewe ekkóch inaamwo ika chókkana rese tuppwél ngeni. Tafit a sópweló le lúkúlúkú pwal emén chienan mi tuppwél itan, Husai, ewe ese mochen fitiir lón ar ú ngeni. Tafit a tongeni lúkúlúkú Husai. Husai a enletin chiechiéch ngeni Tafit, me a pwal mwo nge atolonga manawan lón feiengaw fán itan.​—2 Sam. 17:1-16.

11. Ifa usun emén me lein néún Napal kewe chón angang a pwári an lúkúlúkú Apikael?

¹¹ Pwal ekieki án emén me lein néún Napal kewe chón angang leenien áppirú. Tafit me néún kewe soufiu ra kirekiréch le túmúnú néún ewe re Israel itan Napal kewe chón angang. Ekiseló mwirin, Tafit a tingorei ena mwán mi wéúéch an epwe amwéngééni néún kewe soufiu ese lifilifil met sókkun mwéngé a tongeni ngeniir. Lupwen Napal ese mochen etiwa ena tingor ese pwal áweires ngeni, Tafit a fókkun song ina minne a filatá an epwe ló nieló meinisin mwánin lón imwen Napal we. Emén me lein ekkewe chón angang a esile ngeni pwúlúwen Napal we, itan Apikael ena pwóróus. Pokiten i emén chón leimwen Napal na, iwe a silei pwe manawan a nóm lepéún Apikael. I ese sú, nge a fen lúkúlúk pwe Apikael a tongeni ataweei ena osukosuk. A tongeni eáni  ena esin lúkúlúk, pún meinisin ra silei pwe neminna i emén fefin mi mirit. Minne a fis mwirin, a affata pwe a wor popun mi múrinné an epwe lúkúlúkú Apikael. Apikael a pwora le pesei Tafit an esap féri met ewe a ekiekin féri. (1 Sam. 25:2-35) A lúkú pwe Tafit epwe tipemecheres ngeni an tingor.

12. Ifa usun Jesus a pwári an lúkúlúkú néún kewe aposel inaamwo ika ra mwámmwáálliló?

¹² Jesus a lúkúlúkú néún kewe aposel inaamwo ika ra mwámmwáálliló. (Joh. 15:15, 16) Atun James me Johannes ra tingorei Jesus ar repwe mwoot únúkkún lón ewe Mwúún Kot, ese ekiekingaw ngeniir usun popun ar angang ngeni Jiowa, are ese angei seniir wiser, wisen aposel. (Mark. 10:35-40) Mwirin och fansoun, lón ewe pwinin Jesus a ares, meinisin néún kewe chón káé ra likitaló. (Mat. 26:56) Iwe nge, ese kisikisiló án Jesus lúkúlúkúr. A silei apwangapwanger, me a “echeniir tori sopolan manauan.” (Joh. 13:1) Mwirin án Jesus manawsefál, a pwal mwo nge ewisa ngeni néún kewe 11 aposel mi tuppwél eú wis mi aúchea, ar repwe wisen emmweni ewe angangen álisi aramas le wiliti néún chón káé, me túmúnún néún kewe siip mi aúchea. (Mat. 28:19, 20; Joh. 21:15-17) A wor popun mi pwúng an epwe lúkúlúkú ekkena mwán rese unuséch. Iir meinisin ra tuppwél tori muchún manawer wóón fénúfan. Ewer, Hana, Tafit, néún Napal we chón angang, Apikael, me Jesus, ra isetiw leenien áppirú mi múrinné lón ar lúkúlúkú aramas rese unuséch.

13. Met a tongeni eppeti ach sipwe lúkúlúkú chienach kewe?

¹³ Ka piin ereni emén Chón Kraist mwán och pwóróus itá esap pwal achéúfetálei, nge mwirin ka silei pwe a ereni ekkewe ekkóch? Ese mwáál ka fókkun letipengaw. Fán eú, emén Chón Kraist fefin a ereni emén mwán mi ásimaw och pwóróus me a lúkú pwe esap tongeni ereni emén. Iwe nge sorotá, pwúlúwen ena mwán mi ásimaw we a kéri neminna pwe epwe apéchékkúla, pokiten neman a silei met ewe a ereni pwúlúwan na. A ffat ngenikich pwata a weires ngeni neminna an epwe lúkúsefáli ena mwán mi ásimaw. Iwe nge, neminna a féri met mi múrinné me a kútta álillis. A fós ngeni pwal emén mwán mi ásimaw, me átena a álisi an epwe lúkúsefáli ekkewe mwán mi ásimaw.

14. Met a álisi emén mwán Chón Kraist an epwe lúkúsefáli chienan kewe?

¹⁴ Ren fansoun langattam, emén Chón Kraist mwán a song ren rúúemén mwán mi ásimaw me a meefi pwe ese tongeni lúkúlúkúr. Iwe nge, a poputá le ekieki usun eú mettóch a rong seni emén chienan Chón Kraist mwán mi ésúfélú. Iei chék met a apasa nge a fókkun achchúngú letipan: “Kich chón oputa Satan, nge esap fen chienach kewe Chón Kraist.” Ena Chón Kraist mwán a ekilonei ena itiitin kapas me met a lamot an epwe féri. Mwirin an iótek ngeni Jiowa an epwe álisi, ló, ló, ló, a kinamwe ngeni ekkena mwán mi ásimaw.

15. Pwata a tongeni ttam me mwirin ach sipwe lúkúsefáli emén? Apwóróusa eú pwóróus.

¹⁵ A wor eú atun kese chúen wiseni wisom lón óm angang ngeni Jiowa? Ese mwáál a mmen áweires ena. Grete me inan we, iir Chón Pwáraatá Jiowa mi tuppwél atun a pinepin ach angang lón ewe mwúún Nazi lón Tois me mwen [ewe Oruuen Maunen Fénúfan]. Grete a sani le wisen taipei kapiin The Watchtower fán iten chienan kewe Chón Kraist. Nge atun ekkewe mwán mi wisen emmweni ena angang ra silei pwe seman we a ú ngeni ewe enlet, iwe ra angei seni wisan na, pokiten ra lólilen ika seman na epwe akkaffat pwóróusen chón ewe mwichefel ngeni chón oputer. Esap chék ina ewe sóssót Grete a kúna. Lón unusen atun ewe Oruuen Maunen Fénúfan, ekkewe Chón Kraist mwán  rese lúkúlúk le anéúnéúr me inan we kapiin ekkewe puk me rese pwal mochen fós ngeniir atun ra serefengen wóón al. A mmen áweires ngeni Grete ena, me a ttam me mwirin an epwe omusaaló ekkena mwán me lúkúsefáliir. Iwe nge, mwirin och fansoun, a mirititi pwe Jiowa a omusereló, iwe a lamot an epwe pwal omusereló. c

16. Pwata a lamot ach sipwe achocho le alapaaló ach lúkúlúkú chienach kewe?

¹⁶ Ika a piin fis ngonuk ena sókkun mettóch mi eletipechou, kopwe achocho le lúkúsefáli chienom kewe Chón Kraist. Eli epwe ttam me mwirin, nge óm achocho esap lusmwáál. Áwewe chék, ika sa mwéngé och mwéngé mi efisi ach sipwe fókkun semmwen, iwe eli sipwele fókkun túmúnú met sipwe áni. Iwe nge, sanne sipwe úkútiw le mwéngé pokiten chék a fis ngenikich ena. Pwal ina chék usun, sisap mut ngeni emén mi atai ach lúkúlúkú ekkewe ekkóch an epwe eppeti ach lúkúlúkú meinisin chienach kewe Chón Kraist rese unuséch. Atun sia alapaaló ach lúkúlúkú chienach kewe, sipwe pwapwa me sipwe silei met sipwe tongeni féri pwe epwe lapóló ach lúkúlúkfengen lón ewe mwichefel.

17. Pwata a fókkun lamot lúkúlúk, me met sipwe káé lón en lesen mwirin ei?

¹⁷ Lón án Satan ei ótót, lape ngeni aramas rese kan lúkúlúkfengen, nge sia tongeni lúkú chienach kewe Chón Kraist pokiten sia tongeer me ra tongekich. Ach lúkúlúkfengen a alapaaló pwapwaach me ach tipeeú iei, me epwe túmúnúkich atun ekkewe fansoun weires sipwe kúna mwach. Met kopwe féri ika emén a elichippúnguk me kese chúen lúkúlúkú? Kopwe eáni án Jiowa ekiek usun met ewe a fis, achocho le apwénúetá án Paipel kewe kapasen emmwen, alapaaló óm tongei chienom kewe Chón Kraist, me káé seni pwóróusen chókkewe lón ewe Paipel. Sia tongeni okkufu ach memmeefin lichippúng, me sia tongeni lúkúsefáli chienach kewe. Atun sia féri ena, sipwe pwapwa ren chómmóngun chiechiach kewe iir mi ‘kan ngenikich, lap seni wesewesen pwiich.’ (SalF. 18:24) Iwe nge, ese naf ach sipwe chék lúkúlúkú ekkewe ekkóch, a lamot ar repwe meefi pwe ra pwal tongeni lúkúlúkúkich. Lón en lesen mwirin, sipwe káé met sipwe féri pwe chienach kewe repwe tongeni lúkúlúkúkich.