1-2. (a) Mi fet nónnómun manawen aramas lón Jutia atun Paul a makkeei néún we taropwe ngeni chón Ipru? (b) Pwata a mmen álilliséch ena taropwe?

 A MMEN áweires manawen ekkewe chón Ipru Chón Kraist mi nóm Jerusalem me Jutia mwirin án Jises we a máló. Lón ena atun, ewe mwichefelin Chón Kraist a fférútá, me ekkewe Chón Kraist ra kúna watteen riáfféúmwáál. (Féf. 8:1) Iwe, 20 ier mwirin, ra riáfféú pokiten lengita me osupwang. (Féf. 11:​27-30) Iwe nge, ina epwe lón ewe ier 61 mwirin Kraist, ekkewe Chón Kraist rese kon kúna riáfféúmwáál epwe ussun ewe riáfféúmwáál epwe toriir lón ekkewe rán epwe feito. Lón ena fansoun, a toriir eché taropwe seni ewe aposel Paul, ewe a makkeei fán emmwenien Jiowa. Ewe kapasen fén lón ena taropwe, a fókkun fichiiti ena atun pún a tongeni ammólneeretá ngeni met epwele fis ekiseló chék.

² Ewe taropwe ngeni ekkewe chón Ipru Chón Kraist, a fókkun fichiiti ewe fansoun pokiten ese nómoffóch ewe fansoun kinamwe ra nóm lón. Paul a awora kapasen éúréúr epwe tongeni álisi ekkena Chón Kraist ar repwe likiitú fán ewe riáfféú epwele toriir. Talóón Jerusalem, ewe Jises a fen osuni ussun, a arapoto. (Luk 21:20) Ewer, Paul me ekkewe Chón Kraist lón Jutia rese silei tichikin ineet epwe wesewesen fis ena. Iwe nge, ekkena Chón Kraist ra tongeni áeá ar we lusun fansoun le ammólneeretá ren ar apéchékkúla ar lúkú me likiitú.—Ipru 10:25; 12:​1, 2.

3. Pwata a lamot án Chón Kraist lón ei fansoun repwe káéfichi ewe taropwe ngeni ekkewe chón Ipru?

 ³ Arapakkan chék epwele torikich ewe riáfféú mi watte seni ewe riáfféú mi tori ekkewe chón Ipru Chón Kraist. (Mat. 24:21; Pwár. 16:​14, 16) Iei sipwele pwóróus wóón ekkóch kapasen éúréúr mi álilliséch Jiowa a awora ngeni ekkena Chón Kraist, nge mi pwal tongeni álilliséch ngenikich.

“OUSIPWE ÁSIMAWÓLÓ”

4. Met sókkun weires ekkewe chón Jus Chón Kraist ra kúna? (Pwal ppii ewe sasing.)

⁴ A lamot ekkewe chón Jus mi wiliiti Chón Kraist repwe féri watteen ekkesiwil, me esap ina och mettóch mi mecheres. Me akkomwan, ekkewe chón Jus iir néún Jiowa aramas mi filitá. Ren fite fite ier, Jerusalem ina eú leeni mi kkóló aúchean. Ekkewe king mi tupuni Jiowa ra kan nemenem me ikena ie, me ewe imwenfel ikena ie ina iolapen leenien fel mi enlet. Meinisin ekkewe chón Jus mi túppwél ra álleasochisi ewe Allúkún Moses me ekkewe allúk néúwisin ar lamalam ra asukula ngeniir. A wor allúk fán iten mwéngé, angangen sirikomsais, me féfférúr ngeni chón lúkún Israel. Iwe nge, mwirin málóón Jises, Jiowa ese chúen etiwa án ekkewe chón Jus asor. Ena siwil a áweires ngeni ekkewe chón Jus Chón Kraist mi fen éérenaaló le álleasochisi ewe Allúk. (Ipru 10:​1, 4, 10) Pwal mwo nge ekkewe Chón Kraist mi ásimaw, ussun chék aposel Piter, a weires ngeniir ar repwe féri ekkóch ekkena siwil. (Féf. 10:​9-14; Kal. 2:​11-14) Ekkena Chón Kraist ra kúna riáfféúmwáál seni néúwisin ewe lamalamen chón Jus pokiten ewe mineféén lúkú ra eáni.

5. Met a lamot ekkewe Chón Kraist repwe túmúnúúr seni?

⁵ Ekkewe chón Ipru Chón Kraist ra kúna sóssót seni ruu mwichen aramas. Ekkewe néúwisin ewe lamalamen chón Jus ra ekieki pwe chókkana ra likitaaló ewe lamalamen chón Jus. Pwal och, ekkóch chón ewe mwichefel ra erá pwe mi lamot ekkewe Chón Kraist repwe sópweeló le fiti ewe Allúkún Moses, eli pokiten rese mochen an epwe toriir riáfféúmwáál. (Kal. 6:12) Met epwe álisi ekkena Chón Kraist le túppwél ngeni Jiowa?

6. Met Paul a pesei ngeni pwiin kewe chón lúkú ar repwe féri? (Ipru 5:14–6:1)

 ⁶ Lón néún Paul we taropwe ngeni ekkewe chón Ipru, a peseei pwiin kana chón lúkú ar repwe káé án Kot we Kapas me ekilonei. (Álleani Ipru 5:14–6:1.) Paul a aloni masouen ewe Tesin Ipru me áweweei ngeniir popun a kon múrinné napanapen án Chón Kraist fel ngeni Jiowa lap seni napanapen án chón Jus. a Paul a pesei ngeni ekkena Chón Kraist ar repwe alapaaló ar silei me weweiti ewe enlet lón Paipel pwe repwe tongeni esilla ekkewe asukul mi chofona me ttiiseniir.

7. Ikkefa ekkewe sóssót sia kúkkúna lón ei fansoun?

⁷ Lón ei fansoun, sia rong ekkewe pwóróus are ekiek mi chéúfetál mi ú ngeni met mi pwúng me mwáál me ren Jiowa. Ekkóch aramas ra ú ngeni ach lúkú mi lóngólóng wóón Paipel ussun manaw mi liméch, me ra erá pwe sia kirikiringaw me aapaap. A lapóló towauen napanapen án aramas ekiek seni napanapen án Jiowa ekiek. (SalF. 17:15) Ina minne, a fókkun lamot ach sipwe esilla ekkewe ekiek mi mwáál me ttiisenikich. Sisap fókkun mut ngeni chón ú ngenikich ar repwe apwangapwangaaló ach tipepwora are aúkatiw ach angang ngeni Jiowa.—Ipru 13:9.

8. Met a tongeni álisikich le ásimawóló?

⁸ A fókkun lamot ach sipwe álleasochisi án Paul we kapasen éúréúr ngeni ekkewe Chón Kraist chón Ipru, ina ach sipwe ásimawóló. Weween, a lamot ach sipwe alapaaló ach silei ewe enlet me eáni napanapen án Jiowa ekiek. Sipwe sópweeló le féri ena pwal mwo nge mwirin ach papatais. Ese lifilifil ifa úkúúkún ttamen ach sia nónnóm lón ewe enlet, nge a lamot kich meinisin sipwe ákkálleani me káé án Kot we Kapas iteitan. (Kölf. 1:2) Ach féri ach pwisin káéén Paipel iteitan epwe álisikich le apéchékkúlaló ach lúkú, ina ewe napanap Paul a menlapei lón néún we taropwe ngeni ekkewe chón Ipru.—Ipru 11:​1, 6.

A “WOR ACH LÚKÚ PWE SIPWE SELÁNI MANAWACH”

9. Pwata a lamot an epwe péchékkúl án ekkewe Chón Kraist chón Ipru lúkú?

⁹ A lamot an epwe péchékkúl án ekkewe Chón Kraist chón Ipru lúkú pwe repwe kúna manaw atun ewe riáfféú epwele tori Jutia. (Ipru 10:​37-39) Jises a ereni néún kewe chón káé pwe atun repwe kúna án ewe mwichen soufiu rokopwálieló Jerusalem, a lamot repwe mwittir sútá wóón ekkewe chuuk. Ena kapasen éúréúr a weneiti meinisin Chón Kraist, ese lifilifil iká ra nóm lón ena telinimw are nóm lemal. (Luk 21:​20-24) Lón ena atun, iká a wor eú mwichen soufiu epwe maunei ekkewe aramas, lape ngeni ra kútta túmún lón ekkewe leeni mi wor ttitin, ussun chék Jerusalem. Án emén epwe sú seni Jerusalem me sú ngeni wóón ekkewe chuuk, ussun itá ina eú ekiek mi tiparoch. Ina minne, a lamot ngeni ekkewe Chón Kraist watteen lúkú le álleasochisi Jises.

10. Met ekkewe Chón Kraist ra tongeni féri iká a wor ar lúkú mi péchékkúl? (Ipru 13:17)

¹⁰ A pwal lamot ngeni ekkewe Chón Kraist chón Ipru ar repwe lúkúlúk wóón chókkewe Jises a néúnéú iir le emmweni ewe mwichefel. Ese mwáál, chókkana mi emmweni ewe mwichefel ra awora emmwen mi tichik mi álisi meinisin chón ewe mwichefel le fiti án Jises emmwen ren ineet repwe sú seni Jerusalem me ifa ussun repwe sú. (Álleani Ipru 13:17.) Ewe aposel Paul a ereni chienan kewe Chón Kraist ar repwe ‘álleasochisi chókkewe mi wisen emmweniir.’ Alon na ese wewe ngeni ar repwe álleasochisiir pokiten chék mi lamot ar repwe  féri, nge pokiten ra lúkúlúk wóór. Ina popun a lamot ngeni ekkewe Chón Kraist chón Ipru ar repwe alapaaló ar lúkúlúk wóón chókkewe mi emmweni ewe mwichefel me mwen án ewe riáfféú epwele toriir. Nge iká lón fansoun kinamwe, ekkewe Chón Kraist ra kan álleasochisi ekkewe kapasen éúréúr mi kawor seni ekkewe chón emmwen, iwe epwe mecheres ar repwe álleasochisiir lón fansoun weires.

11. Pwata a fókkun lamot ngeni Chón Kraist lón ei fansoun an epwe péchékkúl ar lúkú?

¹¹ A pwal lamot ngenikich lúkú ussun chék ekkewe Chón Kraist chón Ipru. Sia manaw lón ei fansoun lape ngeni aramas ra oputa, pwal mwo nge esiita, án Paipel éúréúr ussun sópwólóón ei ótót. (2 Pit. 3:​3, 4) Pwal och, inaamwo iká ewe Paipel a fen affata fitu mettóch epwe fis atun ewe riáfféú mi lapalap, nge a chúen wor chómmóng mettóch sise silei ussun. A lamot an epwe wor ach lúkú mi péchékkúl pwe Jiowa a fen filaatá ineet epwe war sópwólóón ei ótót. Me sipwe pwal lúkúlúk pwe i epwe túmúnúkich lón ena atun.—Ap. 2:3.

12. Met epwe álisikich le manawewu seni ewe riáfféú mi lapalap?

¹² A pwal lamot sipwe apéchékkúlaló ach lúkú pwe Jiowa a néúnéú “ewe chón angang mi túppwél me tipáchem” lón ei fansoun le ekkemmwenikich. (Mat. 24:45) Lupwen ewe riáfféú mi lapalap epwe poputá, neman epwe kawor ngenikich emmwen mi tichik ren ifa ussun sipwe kúna túmúnún manawach ussun chék ekkewe emmwen mi tori ekkewe Chón Kraist chón Ipru atun ewe mwichen soufiun Rom a pwellieló Jerusalem. Iei ewe fansoun mi fókkun lamot ach sipwe lúkúlúk wóón chókkewe mi emmweni án Jiowa mwicheich. Iká sise lúkúlúk wóór me álleasochisi ar emmwen lón ei fansoun, epwe weires ngenikich le álleasochisi ekkewe emmwen epwe kawor ngenikich atun ewe riáfféú mi lapalap.

13. Pwata ewe kapasen éúréúr lón Ipru 13:​5, a mmen lamot?

¹³ Atun ekkewe Chón Kraist chón Ipru ra witiwiti esissillen ar repwele sú seni Jerusalem, a pwal lamot ngeniir ar repwe ttiiseniir “tongei moni” me nefótófót wóón ar angang ngeni Jiowa. (Álleani Ipru 13:5.) Ekkóch me leir ra fen kúna weires ren lengita me osupwang. (Ipru 10:​32-34) Inaamwo iká ra fen tipemecheres le likiitú fán weires fán iten ewe kapas allim, nge eli ekkóch leir repwe poputá le nefótófót wóón ar awatteelóói néúr moni pwe epwe túmúnúúr seni echik are mwelele. Nge moni ese tongeni seláni manawer atun Jerusalem a kataló. (Jem. 5:3) Ren enletin, chókkewe mi tongei mettóchun áion epwe tongeni áweires ngeniir le sú, likitaaló imwer kewe, me wéúúr kewe.

14. Ifa ussun lúkú mi péchékkúl a tongeni álisikich le féri kefil wóón mettóchun áion?

¹⁴ Iká a péchékkúl ach lúkú pwe sópwólóón ei ótót mi ngaw a fókkun arapoto, iwe sisap ekieki pwe ach awatteelóói néúch moni are pisekich, ina met a kon aúchea. Atun ewe riáfféú mi lapalap, esap chúen wor aúchean moni. Paipel a apasa pwe aramas “repwe moneela ar silifer me kolt won ekewe al” pún ra mirititi pwe “ar silifer me kolt resap tongeni amanaueer lon ränin än ewe Samol mi Lapalap song.” (Is. 7:19) A lamot sipwe féri ekkewe kefil epwe álisikich le túmúnú pwisinkich me ach kewe famili me atufichikich le angang ngeni Jiowa, lap seni ach nefótófót wóón ach awatteelóói néúch moni. Esap eú alen tipáchem ach sipwe liwinimmang wóón ekkewe mettóch ese kon lamot, are áeá watteen ach fansoun le túmúnú chómmóng pisekich. (Mat. 6:​19, 24) A pwal lamot sipwe túmúnúéch pwe pisekich kewe, esap ikkena met repwe kon aúchea lón manawach. Atun sia akkarap ngeni sópwólóón ei ótót, epwe lamot ach sipwe filaatá iká  sipwe lúkúlúk wóón Jiowa are wóón pisekich kewe.

“A LAMOT NGENIKEMI LIKIITÚ”

15. Pwata a kon lamot ngeni ekkewe Chón Kraist chón Ipru likiitú?

¹⁵ A lamot án ekkewe Chón Kraist chón Ipru repwe likiitú lón ar angang ngeni Jiowa, pún ekiseló chék epwele toriir ewe kata. (Ipru 10:36) Inaamwo iká ekkóch me lein ekkewe Chón Kraist chón Ipru ra kúna watteen riáfféúmwáál, nge chómmóng me leir ra wiliiti Chón Kraist atun ese wor riáfféúmwáál. Ina popun, Paul a áchchema ngeniir ar repwe ammólnatá ngeni ekkewe pwal riáfféúmwáál epwele toriir me repwe mmólnetá le túppwél tori máló, ussun chék Jises. (Ipru 12:4) Iwe nge, pokiten chómmóngólóón ekkewe aramas ra wiliiti Chón Kraist, a lapóló án ekkewe chón Jus song me akkachofesá. Fitu chék ier mwen ena, eú mwichen aramas mi song a osukosuka Paul atun an afalafal lón Jerusalem. Lap seni 40 re Jus ra “atolonger lón eú pwon fán ékképél, ra apasa pwe resap mwéngé are ún tori ar repwe nieló Paul.” (Féf. 22:22; 23:​12-14) Inaamwo iká ekkena Chón Kraist repwe kúna koput me riáfféúmwáál, nge a lamot repwe sópweeló le mwichfengen, afalafala ewe kapas allim, me akkapéchékkúla ar lúkú.

16. Ifa ussun ewe taropwe ngeni ekkewe chón Ipru a tongeni álisikich le eáni ekiek pwúng ussun riáfféúmwáál? (Ipru 12:7)

¹⁶ Met epwe álisi ekkewe Chón Kraist chón Ipru le likiitú ngeni ewe riáfféúmwáál mi toriir? Paul a mochen álisi ekkena Chón Kraist ar repwe kúna met feiéchún ar likiitú fán ekkewe sóssót. A áweweei pwe atun Chón Kraist ra kúna riáfféú ren eú sóssót, eli Kot a áeá ena sóssót pwe epwe asukuler. (Álleani Ipru 12:7.) Ra tongeni káé seni, are émúrinnéló ekkewe napanap ra eáni mi apwapwaai Jiowa. Án ekkena Chón Kraist chón Ipru nefótófót wóón met mwirilóón ena sóssót, epwe álisiir le likiitú.—Ipru 12:11.

17. Met Paul a silei ussun likiitú fán riáfféúmwáál?

 ¹⁷ Paul a pesei ekkewe Chón Kraist chón Ipru ar repwe tipepwora me resap fangetá atun repwe kúna sóssót. A fichiiti ena aposel an epwe awora ngeniir ena kapasen pesepes. Pokiten me lóóm, i emén chón eriáfféwú ekkewe Chón Kraist, iwe a silei úkúúkún áweiresin met ra kúna. A pwal silei ifa ussun epwe likiitú fán riáfféúmwáál, pún mwirin an wiliiti Chón Kraist, a tori sókkopaten angangen eriáfféú. (2 Kor. 11:​23-25) Paul a fókkun silei met a lamot ngeni emén pwe epwe tongeni likiitú. A áchchema ngeni ekkena Chón Kraist pwe atun repwe kúna sóssót, a lamot resap lúkúlúk wóón pwisin iir, nge repwe lúkúlúk wóón Jiowa. Paul a tongeni apasa ei fán pwora: “Jiowa ái chón álillis, úsapw fókkun niwokkus.”—Ipru 13:6.

18. Met epwe fis ngenikich meinisin lón fansoun mwach, me met a lamot ach sipwe féri iei?

¹⁸ Lón ei fansoun, ekkóch me lein chienach kewe Chón Kraist ra likiitú fán riáfféúmwáál. Sia tongeni pwáári ach tongeer ren ach iótekiir, me fán ekkóch sia tongeni álisiir ren ach ngeniir och mettóch ra osupwangan. (Ipru 10:33) Iwe nge, ewe Paipel a affata pwe “meinisin mi mochen angang ngeni Kot fán túppwél me ákkáppirú Kraist Jises, repwe pwal kúna riáfféúmwáál.” (2 Tim. 3:12) Ren ena popun, a lamot ngenikich meinisin ach sipwe ammólnatá ngeni met epwele fis ekiseló chék. Sipwe unusen lúkúlúk wóón Jiowa, sipwe lúkúlúk pwe epwe álisikich le likiitú fán ese lifilifil sóssót epwe torikich. Lón ewe fansoun mi fich me ren, i epwe angasaaló meinisin chókkewe mi túppwél ngeni.—2 Tes. 1:​7, 8.

19. Met sia tongeni féri pwe sipwe mmólnetá ngeni ewe riáfféú mi lapalap? (Pwal ppii ewe sasing.)

¹⁹ Ese wor tipemwárámwár pwe néún Paul we taropwe ngeni ekkewe chón Ipru a álisi ekkewe popun Chón Kraist ar repwe ammólnatá ngeni ewe riáfféú epwele toriir. Paul a pesei chienan kana chón lúkú ar repwe káéfichi án Kot we Kapas me wewefichiti. Ar féri ena, epwe álisiir le esilla me ttiiseniir ekkewe afalafal mi tongeni apwangapwangaaló ar lúkú. A peseer ar repwe apéchékkúlaló ar lúkú pwe repwe tongeni mwittir le álleasochisi án Jises kapasen emmwen me án chókkewe mi wisen emmweni ewe mwichefel. A pwal álisiir ar repwe likiitú fán ekkewe sóssót mi toriir ren ar ekieki pwe ikkena ekkóch minen káit seni Semer we mi tong. A pwal lamot ngenikich ach sipwe álleasochisi ena kapasen emmwen seni án Kot Kapas. Iká sia féri ena, sia tongeni túppwél le likiitú tori ewe sópwólóón.—Ipru 3:14.