Mwet ngeni masouan

Mwet ngeni tettelin menlapen masouan

Menlapen Poraus Seni Ewe Puken Keneses—I

Menlapen Poraus Seni Ewe Puken Keneses—I

An Jiowa We Kapas Mi Manau

Menlapen Poraus Seni Ewe Puken Keneses​—I

“KENESES” a wewe ngeni “pwoopw,” are “uputiu.” Iei eu it mi fich ngeni ewe puk a awewei ifa ussun lang me fonufan ra fisita, ifa ussun fonufan a fen mmonleta fan iten aramas, me ifa ussun aramas ra poputa le manau won. Moses a makkei ei puk lon Sainai, ewe fonu mi poon. Neman a wes an a makkei lon 1513 B.C.E.

Ewe puken Keneses a aporausa ngenikich porausen ewe fonufan mwen ewe Nooter, met a fis mwirin ewe Nooter, me an Kot kewe foffor ren Eperiam, Aisek, Jekop, me Josef. Ei lesen a kapachelong poraus seni Keneses 1:1–​11:9, me a much ren porausen an Jiowa kewe foffor me Eperiam.

EWE FONUFAN MWEN EWE NOOTER

(Keneses 1:1–7:24)

Ewe kapas akkom lon ewe puken Keneses, “lepopun,” a weneiti eu fansoun fite bilion ier me loom. Porausen met a fisita atun ekkewe wonu “ran” are wonu fansoun forutaan mettoch won fonufan, a awewei met emon epwe fen kuna ika a nonnom won ewe fonufan. Le muchuloon ewe wonuen ran, Kot a forata aramas. A muttir poutulo ewe Paratis pokiten an aramas alleasolap nge, Jiowa a awora eu apilukuluk allim. Ewe aewin oesini lon ewe Paipel a fos ussun “mwirimwirin” emon fefin. Ei mwirimwir epwe toluelo ewe liwinin tipis me efeieingaua mokuren Setan.

Lon ekkewe 1,600 ier mwirin, Setan a okullu aramas meinisin seni Kot, chinon chok ekkoch mi tuppwol ussun chowean Apel, Inok, me Noa. Ren chok awewe, Kein a nnielo pwiin we mi pwung, Apel. “Aramas ra popueta le kori iten ewe Samol mi Lapalap,” nge esap fan iten eu popun mi murinno. A pwalo ekiekin chommong aramas ussun fofforun mwanesol lon ena fansoun ren an Lamek kol ussun an nnielo emon anuwol, ita pokiten a mochen efeiengaua Lamek. A ngauolo lapalapen fonufan ren fofforun ekkoch noun Kot kewe chonlang lupwen ra puluweni ekkewe fin fonufan me ra nounatiu mwanemmong iter Nefilim. Iwe nge, ewe mwan mi tuppwol, Noa, a falei efoch waaimw me a pwora le ouroura aramas ussun ewe Nooter, me i me an famili ra manau seni ewe Nooter.

Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel:

1:16—Ifa ussun a wor saram lon ewe aewin ran nge ewe maram me ewe akkar rese mwo fforuta tori ewe aruaanuun ran? Ewe kapas lon fosun Ipru a siwil ngeni “fori” lon wokisin 16, esap ewe kapas a siwil ngeni “fori” lon wokisin 1, 21, and 27. Ewe “lang,” kapachelong ewe maram me akkar, a foruta eu fansoun langattam mwen poputaan ewe “aeuin ran”. Nge ewe saram seni ewe maram me akkar ese tongeni tori ewe fonufan. Lon ewe aewin ran, “a saramala” pokiten ekis saram a tongeni pwereni ekkewe kuchu me a pwalo seni fonufan. Ina ussun ran me pwin a poputa won ewe fonufan mi morokkun. (Keneses 1:1-3, 5) Ewe maram me akkar, popun ewe saram, resaamwo pwalo seni fonufan. Iwe, atun ewe aruaanuun ranin ffor, a wor eu siwil mi lapalap. Ewe akkar, ewe maram, me ekkewe fuu, ra “asarama fonufan.” (Keneses 1:17) Weween “Kot a fori” ir, lon ei fansoun, pwe a efisi ar repwe pwalo seni fonufan.

3:8—Jiowa a wenewenen fos ngeni Atam? Ewe Paipel a pwalo pwe fan chommong lupwen Kot a fos ngeni aramas, a fori ren emon chonlang. (Keneses 16:7-11; 18:1-3, 22-26; 19:1; Soukapwung 2:1-4; 6:11-16, 22; 13:15-22) Ewe emon a kan eani ena wiis ina noun Kot alaemon, “ewe Kapas.” (Jon 1:1) Ese mwaal Kot a fos ngeni Atam me If ren “ewe Kapas.”​—Keneses 1:26-28; 2:16; 3:8-13.

3:17—Ifa ussun ewe fonu a fen anumamau, me ifa ttamen an a anumamau? Weween ewe anumamau won ewe ppwul pwe an aramas anganga ppwul epwe fokkun weiresilo. Mwiriloon ewe anumamau, ira folufol me petewel ra kon kku mwirimwirin Atam kewe pwe semen Noa we, Lamek, a fos ussun “weiresin angangen pouch, pokiten ewe pwul a anumamau me ren ewe Samol mi Lapalap.” (Keneses 5:29) Mwirin ewe Nooter, Jiowa a efeiochu Noa me noun kewe, me a affata letipan pwe repwe auralo fonufan. (Keneses 9:1) A fen wes an Kot anumamaua ewe ppwul.​—Keneses 13:10.

4:15—Ifa ussun Jiowa a “fori eu asisil won Kain”? Ewe Paipel ese apasa pwe a wor eu esissin won inisin Kein. Ese mwaal ewe esissin a wewe ngeni eu alluk aramas meinisin repwe silei me alleasochisi. Popun a katowu ei alluk pwe aramas resap nnielo Kein ren ar repwe eniwili ngeni ewe ngau a fori.

4:17—Ia Kein a kutta me ie puluwan? A wor noun Atam “mwan me fefin.” (Keneses 5:4) Iwe, Kein a puluweni emon lein fefinan kewe are emon noun pwiin are fefinan kewe. Mwirin, an Kot we alluk ngeni chon Israel a pinei an mommongeiang pupulufengen.​—Lifitikos 18:9.

5:24—Ifa ussun Kot a fen ‘angei’ Inok? Inok epwe tongeni nninniilo, nge Kot ese mut ngeni an epwe riaffou mwaal seni chon koputan. Ewe aposel Paul a makkei pwe, “Inok a marukula.” (Ipru 11:5, Testament Mi Fo) Sap minne pwe Inok a feita lang, ikewe manauan epwe sopwosopwolo ie. Jises ewe aemonun an epwe feita lang seni fonufan. (Jon 3:13; Ipru 6:19, 20) Neman an Inok “marukula, pwe esap kuna mala” a wewe ngeni an Kot aonnutalo Inok me mwirin, an awesalo manauan lupwen ese meefi och. Iei ussun, Inok ese riaffou, are “kuna mala” seni poun koputan.

6:6—Ifa weween an Jiowa “lamalamala” pwe a fen forata aramas? Ikei ewe kapas lon fosun Ipru a siwil ngeni “lamalamala” a weneiti siwilin ekiek are siwilin met emon a mochen fori. Jiowa mi unusoch me ese mwaallilo ren an forata aramas. Iwe nge, a siwil an ekiek ussun ewe tettelin aramas mwen ewe Nooter. Kot a siwil seni ewe Chon Forata aramas ngeni ewe chon Ataielo aramas pokiten ese saani ar kewe fofforingau. Tumunun ekkoch aramas a anneta pwe an Kot lamalamala an a fori aramas a weneiti chokkewe mi ngau chok.​—2 Piter 2:5, 9.

7:2—Met popun ekkoch man ra eita ngeni man mi limoch me ekkewe ekkoch, man ese limoch? Ewe popun a wor sokkoloon ekkewe man a weneiti asor, nge esap menni leir aramas repwe are resap ochoch. Aramas rese ochoch fituken man mwen ewe Nooter. An ekkewe man “limoch” are “ese limoch” fan iten mongo a poputa ren an Moses Alluk, me ekkewe alluk ussun mongo ra wes lupwen ewe Allukun Moses a wes. (Fofor 10:9-16; Efisus 2:15) Noa a silei met sokkun asor a fichiiti fel ngeni Jiowa. Lupwen a towu seni ewe waaimw, a “senata eu rongen asor fan iten ewe Samol mi Lapalap. Iwe, a angei eman man seni iteiten sokun man mi limoch me iteiten sokun mansusu mi limoch, o eaniir asoren kek won ewe rongen asor.”​—Keneses 8:20.

7:11—Ia a feito me ie ewe konik a pwoluelo fonufan atun ewe Nooter? Atun ewe oruuen fansoun forutaan mettoch, are “ran,” lupwen ewe “kia” are an fonufan asapwal a fisita, mei wor “lolon pekitiu” me “lolon pekita.” (Keneses 1:6, 7) Ewe lolon “pekitiu” ina ewe konik a fen nonnom won fonufan. Ewe lolon “pekita” ina ewe watte konik asan ewe fonufan, ewe “lenien konukun failol.” Iei ewe konik a pungufochetiu fonufan lon ranin Noa we.

Ekkewe Lesen Fan Itach:

1:26. Pokiten kich mi ffor lon liosun Kot, sia tongeni lapalapeni lapalapen Kot kewe. Amwo sipwe achocho le amaaraata tong, umoumoch, kirokiroch, murinno, me mosonottam. Iei ussun sia appiru ewe Emon a forikich.

2:22-24. Pupulu an Kot we kokkot. Ekkewe ririin pupulu mi pin me epwe nomofoch, ren ewe mwan mi eani wiisan mokuren famili.

3:1-5, 16-23. Pwapwa a pop seni ach etiwa an Jiowa nemenem lon manauach.

3:18, 19; 5:5; 6:7; 7:23. Met Jiowa a apasa epwe fokkun fisita.

4:3-7. Jiowa a pwapwaiti an Apel asor pokiten Apel emon mi pwung me emon mi luku. (Ipru 11:4) Iwe, fofforun Kein a pwarata an nafangauen luku. An kewe foffor mi ngau me ra sinnelo ren lolowo, koput, me nni manau. (1 Jon 3:12) Pwal och, ese kon ekieki ussun an we asor. A fori nge esap fan mwokutukutun letipan. Esap pwe ach kewe asor mi mwareiti Jiowa repwe pop seni letipach mi unus fiti ekiek me foffor mi murinno?

6:22. Inaamwo ika Noa a falei ewe waaimw ren chommong ier nge, a titichikin fori met Kot a alluk ngeni. Iwe, Noa me an we famili ra manau seni ewe Nooter. Jiowa a fos ngenikich ren an we Kapas me a emmwenikich ren an we mwicheich. Sipwe feioch ika sia auseling me alleasochis.

7:21-24. Jiowa ese ataielo ekkewe mi pwung fengen me ekkewe mi ngau.

EU FANSOUN MI FO FAN ITEN ARAMAS

(Keneses 8:1–11:9)

Ewe fonufan mwen ewe Nooter a morolo. Mei wor eu fansoun mi fo fan iten aramas. A mumu ngeniir ar repwe ochoch futuk nge a alluk ngeniir ar resap unumi chcha. Jiowa a mut ngeni ewe kapwungun malo fan iten nni manau me a efisata eu pwon ren ewe resim mi alukuluku aramas pwe esap chuen fis eu Nooter won unusen fonufan. Noun Noa kewe ulumon mwan ra wiliiti samasamen aramas meinisin, nge noun, noun Noa we itan Nimrot a wiliiti “eman chon tapweri man, . . . mi u ngeni Kot.” Aramas rese mochen choufetal won fonufan nge ra mochen aueta eu telinimw ren eu imw tekia lon. Itan ewe telinimw Papel me ekkewe aramas ra aueta pwe repwe efisata iter. Ese fis letiper pokiten Jiowa a afitikokoi ar fos me ra toropasfetal won unusen fonufan.

Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel:

8:11—Ika ewe Nooter a ataielo ekkewe ira, ia ewe lisom a angei me ie choon ewe olif? Mei wor ruu awewe. Iraan olif mi ekis pochokkul, iwe, neman ewe ira a chuen manau fan ewe konik ren fitu maram atun ewe Nooter. Lupwen ewe konik a kisikisilo, ewe ira epwe nomsefal won ppwul mi pwas me choon kewe repwe pukuta. Ewe choon ewe lisom a uwei ngeni Noa a pwal tongeni feito seni efoch ira kukkun a keran pukuta mwirin ewe ppwul a pwaselo.

9:20-25—Met popun Noa a anumamaua Kanaan? Eli Kanaan a tipis ren och foffor mi aniuoput ngeni semen seman, Noa. Inaamwo ika semen Kanaan, Ham, a atola met a fiffis nge, ese sotun le eppeti Kanaan me a achoufetalei ewe poraus. Iwe nge, noun Noa kewe ruuemon, Sem me Jafet, ra pwoluelo inisin semer. Ina popun ra feioch, nge Kanaan a anumamau, me Ham a riaffou pokiten ewe sau a tori mwirimwirin kewe.

10:25—Ifa ussun fonufan a “imwufesen” lon ranin Pelek? Pelek a manau seni 2269 ngeni 2030 B.C.E. Jiowa a efisata eu mufesen ‘lon ranin kewe’ ren an afitikokoi kapasen ekkewe chon aueta Papilon me an atoropasfetaleer won unusen fonufan. (Keneses 11:9) Ina popun “aramasen fanufan ra imwufesen” lon ranin Pelek.

Ekkewe Lesen Fan Itach:

9:1; 11:9. Esor och kkotun are angangen aramas a tongeni eppeti letipen Jiowa.

10:1-32. Ekkewe ruu eiteiten tettelin samasamach mi mak lon ewe Paipel mwen me mwirin ewe poraus lon Paipel ussun ewe Nooter​— sopwun 5 me sopwun 10​— ra rifengenni chon fonufan meinisin me ewe aemonun mwan, Atam, ren noun Noa kewe ulumon. Chon Asiria, Kaltia, Ipru, me Siria, me ekkoch einangen chon Arap, ir mwirimwirin Sem. Chon Itiopia, Isip, Kanaan, me ekkoch einang lon Afrika me Arabia, ir mwirimwirin Ham. Chon Indo-Iurop ir mwirimwirin Jafet. Aramas meinisin eu famili, ir meinisin mi uputiu lolloppok mwen mesen Kot. (Fofor 17:26) Ei poraus mi enlet epwe kku ekiekich ussun aramas me ach kewe foffor ngeniir.

Ewe Kapasen Kot A Wor Manaman

Ewe aewin kinikinin ewe puken Keneses a kapachelong ewe eu chok uruwoon aramas loom mi pwung. Ei poraus a alapalo ach weweiti ewe popun Kot a anomu aramas won fonufan. Ach silei pwe fofforun aramas, ussun chok met Nimrot a fori, esap tongeni eppeti pwonuetaan letipen Kot, a fokkun alukulukuukich!

Atun om alleaani ewe Paipel ren om kopwe ammonlata ngeni ewe Sukulen Afalafal, om pwungupwung won ewe kinikin “Poluen Ekkewe Kapas Eis Ussun Ewe Paipel” epwe alisata om weweiti ekkoch wokisin mi weires. Ekkewe poraus fan “Ekkewe Lesen Fan Itach” epwe aiti ngonuk ifa ussun kopwe feioch seni ewe alleaan Paipel fan iten eu me eu wiik. Ekkeei poraus mi pwal tongeni fich ngeni minne mi lamot ngeni ewe mwichefel lon ewe Service Meeting. An Jiowa we Kapas mi manau me a wor manamanan lon manauach.​—Ipru 4:12.